Kijk hoe lijnen en arceringen een ademend dier uit de 17de eeuw tevoorschijn toveren. Want hij lag er echt, de rustende leeuw van Rembrandt | Kunst kijken met Eric Bos

In een vitrine in het Amsterdamse H’Art museum ligt een leeuw van zwart en wit krijt op papier. Hij werd tussen 1638 en 1642 getekend door Rembrandt, vóórdat deze aan de Nachtwacht begon.

Het is een kleine tekening op gekleurd, handgeschept papier. Het bevindt zich in schemerig licht, maar gelukkig is het op de tegenover liggende wand uitvergroot, zodat we goed kunnen zien hoe het getekend is, hoe het komt dat die leeuw er zo levensecht bijligt. En hoe lijnen en arceringen een ademend dier tevoorschijn toveren.

De poten zijn uit verschillende lijnen opgebouwd, alsof de leeuw die tijdens het tekenen verplaatste. Want hij lag er echt, in die jaren in Amsterdam, waar vaker leeuwen en olifanten tentoongesteld werden en hun leven eindigden in menagerieën – zo begon Artis – of op rondreis door Europa gingen. Rembrandt tekende meerdere leeuwen en olifanten.

Amsterdam bestaat 750 jaar. Daarom lopen we eerst langs wanden met 17de-eeuwse plattegronden en wandschilderingen van Amsterdamse grachten in aanbouw voordat we bij de Hollandse Meesters uit die tijd belanden. Dat bepaalt de sfeer, dat drukt ons op het feit dat Rembrandt en een aantal tijdgenoten Amsterdammers waren, ook al werden zowel Rembrandt als Jan Lievens en Jan Steen in Leiden geboren.

De eigenaar van de tekening en al die prachtige schilderijen op de tentoonstelling is het Amerikaanse echtpaar Tom en Diana Kaplan. Hij is historicus en grondstoffenhandelaar en werd zodoende rijk genoeg om een unieke kunstverzameling aan te leggen.

Tom Kaplan was 6 jaar toen hij, op bezoek in het Rijksmuseum, geraakt werd door een schilderij van Rembrandt, door het clair-obscur, door de bijzondere schittering van de 17de-eeuwse kunst. Dat liet hem nooit meer los. Sinds 2017 leent hij veel van zijn verzameling uit aan exposities wereldwijd. Daardoor hebben we sommige Rembrandts en andere schilders, Rembrandtleerlingen Gerard Dou, Jacob van Loo, Ferdinand Bol en Gabriël Metsu, weleens eerder gezien. Maar veel ook niet.

Kunst en leven in Rembrandts tijd heet deze tentoonstelling van de zogenoemde The Leiden Collection van de Kaplans. Kaplan verzamelde vooral kunst van Leidse schilders, vandaar de naam.

Het leuke van deze expositie is dat vooral het dagelijks leven in Amsterdam werd geschilderd. We zien een apotheker (Cornelis de Man), een man die zijn ganzeveer slijpt (Gerard Dou), een kunstenaar in zijn atelier (Michiel van Musscher), een echtpaar aan de eettafel (Jan Steen), een lezende jongeman (Jacob van Loo), een musicerend gezelschap (Gerard ter Borch).