Een van de vele versies van de beroemde foto van Marilyn Monroe met opwaaiende zomerjurk. Foto: Matty Zimmerman
Over kunst schrijven is zo ongeveer het leukste om te doen. Vooral in mini-essay vorm, zodat je gedwongen bent om snel tot de essentie te komen, geen kunsthistorische uitwijdingen hanteert en, het belangrijkste, je eigen ontmoeting met een kunstwerk in een persoonlijke ontboezeming vorm weet te geven.
Het gaat dan vooral om het journalistieke schrijven, om onder woorden te brengen wat je ziet als je kijkt. Vanuit de verwondering, om het iets mooier te zeggen, en die verwondering in taal vorm te geven. Het mooiste is als je je publiek meesleept, als dat niet hoeft af te haken omdat je allerlei vaktermen hanteert. Kunst is altijd begrijpelijk, al moet je wel het verhaal achter kunst kennen. Kunstschrijvers vertellen dat verhaal met hun eigen blik. Schrijvers over kunst, columnisten of essayisten sturen onze blik en brengen het plezier en enthousiasme van het kijken naar kunst over.
Zo ook schrijver Oek de Jong die in 1979 in één klap beroemd werd met zijn roman Opwaaiende zomerjurken. Alleen al door de titel werd iedereen nieuwsgierig naar het boek, zelfs zonder te weten waar het over ging. Het idee van een jurk die zo hoog opwaait dat de draagster ervan zomaar in haar ondergoed staat, prikkelde zo sterk de mannenfantasie dat de foto uit 1954 waarop Marilyn Monroe in een opwaaiende hagelwitte jurk op een luchtrooster staat wereldberoemd werd en iedereen de film wilde zien waarin die scène voorkomt: The Seven Year Itch van Billy Wilder.
Zoektocht naar de oorsprong Marilyn Monroe’s opwaaiende jurk
Dezelfde Oek de Jong schreef een bijzonder leuk boekje vol kunstcolumns, waarin hij zijn verwondering over het fenomeen opwaaiende jurk omzette in een zoektocht naar de oorsprong van het idee om de actrice Marilyn Monroe op een luchtrooster te laten plaatsnemen. Dat idee kwam van fotograaf Sam Shaw die Wilder wist over te halen zo’n scène in zijn film op te nemen en die vervolgens de beroemde publiciteitsfoto’s maakte.
Maar is Marilyn Monroe dan kunst? Jazeker, film is kunst, acteren is kunst, fotografie is kunst, de MM-litho’s van Andy Warhol zijn kunst. Maar het gaat vooral over wat voor indruk het beeld van iets kan maken. En dan hebben we het niet eens over de andere onderwerpen die door Oek de Jong worden beschreven, zoals muziek, film, schilderkunst, de muze van Matisse. Wat misschien niet direct kunst is, wordt in zijn schrijvershanden alsnog kunst.
Eric Bos
www.facebook.com/EricRHBos
Oek de Jong. ‘De magie van het beeld. Mini-essays over kijken naar kunst’. 19,95 euro (WBOOKS, Zwolle). Verkrijgbaar in museumshops en de boekwinkel.
