‘Pomegranate’ (2006), beeld uit de video-installatie van Ori Gerhst.
Stillevens zijn allang niet meer alleen geschilderde potjes of bloemen. In de Kunsthalle van Emden, even over de grens, zijn ze ook van keramiek of in de vorm van een video-installatie.
Je verwacht een zekere gewijde stilte in museumzalen met stillevens. Heerlijk om uit de dynamische drukte van alledag te stappen en oog in oog te staan met voorwerpen die niet nadrukkelijk je aandacht vragen. Jij moet aandacht voor hen opbrengen.
Op de tentoonstelling Die Schönheit der Dinge, Stilleben von 1900 bis heute in de Kunsthalle in Emden hangt een keur aan geschilderde stillevens, maar ook een aantal dat niet geschilderd is. Verrassend genoeg blijken sommige als sculptuur te bestaan, als object, zelfs als installatie en kijk: daar in die gang is het stilleven een video aan de muur.
Pomegranate heet de video van de Israëlische fotograaf en kunstenaar Ori Gersht. Er staat een bankje klaar, je kunt er dus op je gemak naar kijken.
Vruchten en groentes aan touwtjes in de lucht
We zien een stilleven op de wand van de Spaanse kunstenaar Juan Sanchez Cotán (1560-1627). Die schilderde het liefst groente- en fruitstillevens waarbij opvalt dat sommige vruchten of groenten aan touwtjes in de lucht hangen, een typisch Spaanse gewoonte in die tijd. De opstelling van een granaatappel, een kool, een meloen en een komkommer doet een beetje aan een theaterscène denken.
Zoals het een stilleven betaamt, blijft alles stil en bewegingsloos. Maar dan klinkt er plotseling een knal. Een projectiel schiet dwars door de hangende granaatappel heen. Die barst open en stort een wolkbreuk met zaad over de meloen en de komkommer uit. Herrie en beweging.
Eeuwenlange bewegingsloosheid doorbroken
De maker Ori Gersht werd in 1967 geboren in Tel Aviv en studeerde film, fotografie en video in Londen. Gersht bevrijdde beroemde stillevens van Juan Sanchez Cotán, Henri Fantin-Latour en Jean-Siméon Chardin uit hun eeuwenlange bewegingsloosheid naar een dynamische eigentijdsheid.
Het gaat hem erom dat vertrouwde dingen een nieuwe betekenis krijgen. Het spelen met de kunstgeschiedenis, met oude kunstwerken, is iets dat veel huidige kunstenaars bezighoudt. Door een dialoog van toen met nu aan te gaan kun je ervoor zorgen dat je anders over het bestaande denkt. Waarom moet een stilleven altijd stil zijn, bijvoorbeeld. Met een verborgen pistool blaast Gersht daarom de boel aan flarden, iedere keer weer.
De granaatappel scheurt spectaculair bloedend open
De kogel werd op de video vastgelegd met een snelheid van 1600 beelden per seconde, een snelheid die we met het blote oog niet kunnen waarnemen. Gersht verving bij Cotáns oorspronkelijke Kweepeer, Kool, Meloen, Komkommer (circa 1602) de kweepeer door een granaatappel. Niet voor niets.
Een granaatappel, het symbool van vruchtbaarheid, lijkt op een menselijk orgaan dat spectaculair bloedend openscheurt als bijvoorbeeld een kogel het doorboort. Of Ori Gerhst het zo bedoeld heeft weet ik niet, maar de opengesneden meloen doet in deze context denken aan een vrouwelijk geslachtsorgaan waarop de wolk met stuiterende zaadjes als manna neerdaalt.
www.facebook.nl/ericrhbos
Kunsthalle Emden
Die Schönheit der Dinge, Stilleben von 1900 bis heute. Kunsthalle in Emden, Hinter dem Rahmen 13. Open: di-vr 10-17 uur, za en zo 11-17 uur. T/m 10 november. Zie ook: www.kunsthalle-emden.de.
