In de kerken en kloosters van Henk Helmantel kom je nooit een mens tegen, niet eens de kat van de koster. Zijn schilderwerken ademen betekenisvolle stilte | Kunst kijken met Eric Bos
'De Andreaskerk van Westeremden’ (2024), door Henk Helmantel. Olieverf op doek (243 bij 183 centimeter).
In Westeremden, midden in het Groninger land, ligt Museum Helmantel, pal naast de Andreaskerk. Daar exposeert de schilder Helmantel deze zomer zijn bijzondere kerk- en kloosterinterieurs.
Museum Helmantel in De Weem van Westeremden is dit jaar officieel erkend als museum. Deze zomer hangt daar een serie geschilderde kerkinterieurs van Henk Helmantel. Doorgaans trekt dat veel publiek dat zijn superieure schildertechniek met eigen ogen wil aanschouwen.
Henk Helmantel (1945) hanteert een hoge mate van realisme dat bij sommigen de vraag opwekt: wat voegt het toe om de werkelijkheid zo precies mogelijk te imiteren?
Muisstil
Zo lijkt in zijn kerk- en kloosterinterieurs helemaal niets te gebeuren. Het is er altijd muisstil, in tegenstelling tot de kerkinterieurs van beroemde schilders uit de 17de eeuw, Pieter Saenredam en Emanuel de Witte. Daar zie je mensen en hondjes rondlopen.
In de kerken en kloosters van Henk Helmantel kom je nooit een mens tegen, niet eens de kat van de koster. Waar het hem om gaat, is een hoge mate van abstractie, composities in ideale verhoudingen, imposante volumes, verdwijnpunten.
Ruimtes vol gezeefd licht, plavuizen en pilaren, maar de kerkbanken zijn leeg. Alsof er nooit een mens komt. Zelfs de Vox Humana zwijgt. En bijna fotografisch geschilderd. Je stelt je zijn atelier voor als precies zo’n stille ruimte, met hetzelfde stille licht.
Ongrijpbaar
Het streven naar perfectie is bij Henk Helmantel slechts een vervoermiddel om iets uit te drukken dat boven de dagelijkse werkelijkheid uitstijgt. We zien majestueuze portretten van het kerkschip, maar ook verrassende, schemerige hoekjes en ongewone, intieme doorkijkjes die iets voelbaar maken, dat ongrijpbaar is.
Als je gelovig bent en wilt bidden, een onderonsje met God, dan zijn dat de stilste plekjes waar je de herrie van het dagelijkse leven even van je af kunt schudden. Daar heerst een hoge mate van ontvankelijkheid.
Zijn nieuwste kerkinterieur, nog maar amper voltooid, hangt er ook. Het is dat van de Andreaskerk in Westeremden, pal tegenover De Weem. Ook in dat schilderij blijkt intieme stilte het onderwerp. De protestants gelovige Henk Helmantel citeert daarmee een uitspraak van de profeet Elia: ‘God was in de stilte aanwezig.’
www.facebook.com/ericrhbos
De Weem Westeremden
De kerken van Helmantel, Museum Henk Helmantel, De Weem, Westeremden. Open: do t/m za 13-17 uur. T/m 2 november.
