In de bres voor bedreigde Pim Lammers: kunstenaars Joep Bertrams, Sigrid Kingma, Joost Oomen, Ruben Oppenheimer en Jean Pierre Rawie brengen een ode aan het vrije woord

Van een ultraconservatieve aanval op het vrije woord tot een dommig misverstand, van een hysterische Twitterstorm tot een verontrustend signaal van de ontlezing in Nederland. De kwestie omtrent Pim Lammers, de dichter die afzag van deelname aan de Kinderboekenweek nadat hij bedreigd was, ontketende deze week uiteenlopende reacties.

Schrijvers en dichters schaarden zich de afgelopen dagen massaal achter Lammers, die vanuit rechtse en christelijke hoek fel werd bekritiseerd vanwege zijn homoseksualiteit en die werd beticht van pedo-activisme op basis van een (fictief) verhaal voor volwassenen dat hij jaren geleden schreef.

Wat begon als een artikel op de conservatieve website Reactionair.nl en vervolgens leidde tot een petitie van de ultrachristelijke groepering Gezin in Gevaar, ontaardde in een ongekende storm op Twitter, op een heksenjacht op een schrijver die alle aantijgingen omtrent pedofilie ontkent en aangifte van bedreiging deed. Maar de geest was uit de fles. Influencers en bloggers deelden fragmenten uit het verhaal op social media, onder wie BN’er Monique Smit (180.000 volgers op Instagram). Zij noemde de schrijver in een inmiddels verwijderd bericht ‘een viespeuk’.

Zijn opdracht om een gedicht voor de Kinderboekenweek te schrijven, gaf Lammers vorig weekeinde terug aan het CPNB. ,,Een gedicht schrijven is mij geen doodsbedreigingen waard’’, liet hij weten. En: ,,De enorme hoeveelheid bedreigingen en de agressiviteit ervan richting mij en mijn dierbaren hebben mij doen besluiten om mij terug te trekken.’’

Schrijvers toonden zich meteen bezorgd. Dolf Verroen (94) liet weten dat een auteur eigenlijk niet voor dit soort druk moet zwichten, maar dat het niet meevalt, als er zo’n horde achter je aan komt. Jaap Robben, die een bundel met Nederlandse kinderpoëzie samenstelde, sprak van een ‘giftige cocktail’: extreemrechtse en ultraconservatieve stemmen krijgen via Twitter een immens podium.

Schrijversorganisatie PEN-Nederland deed een oproep aan schrijvers en dichters, aan uitgeverijen en boekhandels om stelling te nemen. En dat gebeurde. Het werk van Lammers raakte uitverkocht en krijgt een herdruk, premier Mark Rutte noemde de kwestie ‘onaanvaardbaar’ en staatssecretaris van cultuur Gunay Uslu toonde zich bezorgd over ,,het gemak waarmee mensen vanachter hun scherm aanklager en rechter spelen’’.

Volgens de Groninger schrijver Lucas Zandberg is dit vooral een kwestie die is aangewakkerd door niet-lezers. ,,Dit wordt uitgedragen door mensen die er echt niets van weten, die kritiekloos flarden en fragmenten van een verhaal delen, een verhaal dat ze niet hebben gelezen. Ze weten niets van de context.’’

Het zijn dezelfde mensen die in woede ontsteken als het over het coronavaccin gaat, mensen die vatbaar zijn voor complottheorieën, veronderstelt de schrijver. ,,Ze nemen van alles klakkeloos aan.’’ Dat die boze meute de aantijgingen vervolgens massaal op internet deelt, daar is weinig aan te doen, meent Zandberg. ,,Ja, je stem verheffen, maar op enig moment er misschien ook het zwijgen toe doen.’’

Die tijd van zwijgen is nog niet aangebroken, want met trots presteren de kunstredacties van de Leeuwarder Courant en Dagblad van het Noorden hier de literaire en beeldende reacties van hun medewerkers: een column van schrijver, dichter en muzikant Joost Oomen, een kwatrijn van dichter Jean Pierre Rawie, een gedicht van de Dichter fan Fryslân Sigrid Kingma en tekeningen van cartoonisten Joep Bertrams en Ruben Oppenheimer. Ze gaan vergezeld van een recensie van het meest recente boek van Salman Rushdie, de schrijver die vorig jaar een aanslag op zijn leven overleefde.