Is de steun van Iran aan Hamas vooral een teken van opportunisme of is het regime ook direct betrokken bij de aanvallen? De Islamitische Republiek heeft alle baat bij een verzwakt Israël, zolang ze zelf buiten schot blijft.
Binnengedrongen appartementsgebouwen, uitgemoorde families en verkrachte vrouwen. Israëlische jongeren die tijdens een rave in de woestijn worden aangevallen. Soldaten en burgers – jong en oud – die met bruut geweld als gijzelaars worden afgevoerd naar de Gazastrook. Het verrassingsoffensief van Hamas heeft een ongezien spoor van gruwel nagelaten.
Aan Israëlische zijde vielen er minstens 800 doden en raakten meer dan 2.600 anderen gewond. Nooit eerder hield Hamas een offensief van deze aard of omvang tegen Israël. Hoe kan het dat zo’n kleine strijdmacht Israël zaterdag op meer dan twintig locaties kon binnenvallen en gijzelaars kon meenemen, terug de grens over met Gaza – een grens waaraan Israël ongeveer 1 miljard euro heeft gespendeerd om die ondoordringbaar te maken? En waarom gebeurde dat net nu?
Op zoek naar een antwoord richten veel ogen zich op Iran. Teheran zou de oorlog tussen Hamas en Israël aansturen om de recente toenadering tussen Tel Aviv en Saoedi-Arabië te dwarsbomen. De normalisering van de diplomatieke banden tussen Irans grootste rivalen zou de kaarten in de hele regio serieus door elkaar kunnen schudden. Daar heeft Teheran weinig baat bij, integendeel. De beelden van Israëlische bombardementen op Palestijnen moeten Saoedi-Arabië zijn appetijt ontnemen.
Vuurwerk op Palestinaplein
De recente escalatie mag dan wel vooral het gevolg heten van de gegroeide spanningen tussen Israël en Hamas en de decennialange bezetting van Palestijns gebied. Toch komt het Iran op zijn minst goed uit dat de gesprekken tussen Israël en Saoedi-Arabië (op zijn minst voor even) gepauzeerd zullen worden. Ook ruimer kunnen de aanvallen niet los van Iran gezien worden. Het is het enige land in de wereld dat Hamas financieel ondersteunt en dat – nog belangrijker – de militante groepering significante hulp biedt op militair en politiek vlak.
Turkije en Qatar schieten Hamas occasioneel ook te hulp. Maar Turkije heeft een verregaande verstandhouding met Israël op het vlak van veiligheid, en Qatar wierp zich eerder op als bemiddelaar en vertegenwoordigt officieel de tweestatenoplossing. Iran daarentegen belooft Israël te bestrijden tot zijn einde.
Ook nu weerklonken de welbekende woorden ‘dood aan Israël’ bij Iraanse parlementariërs. Het regime organiseerde dit weekend vuurwerk op het Palestinaplein in Teheran. Ook ayatollah Ali Khamenei liet van zich horen. ‘Als God het wil, zal het bezettende zionistische regime uitgeroeid worden door het Palestijnse volk en de verzetskrachten in de regio.’
Aanval leiden vs. aanval steunen
Teheran toont zijn resolute steun. Betekent dat ook dat het regime direct betrokken was bij de aanvallen? Een woordvoerder van het Witte Huis concludeerde afgelopen weekend dat het ‘te vroeg’ is voor zulke claims. In een interview aan CNN liet de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken ook weten dat er ‘nog geen bewijs is gevonden dat Iran een aanval heeft geleid of achter deze specifieke aanval zit’. Maar, voegde hij toe, ‘er is natuurlijk een lange relatie’.
The Wall Street Journal citeerde hooggeplaatste bronnen bij de militante groeperingen Hamas en Hezbollah (Libanon). Zij vertelden dat ‘officiers van de Iraanse Revolutionaire Garde’, het militaire elitekorps van Iran, ‘sinds augustus met Hamas samenwerken om de aanvallen via zee, land en lucht te plannen’. Bij een ontmoeting vorige week in Beiroet zou Teheran ‘groen licht’ gegeven hebben voor de aanval. Dat zou betekenen dat het land een rol zou hebben gespeeld die veel groter is dan louter ondersteunend. Exact over dat laatste wordt veel gespeculeerd.
Het klopt dat Iran de militante groepering financiert, wapens smokkelt naar Gaza en technische hulp biedt om raketten en drones te bouwen. Juist om die reden is het moeilijk denkbaar dat Teheran, in tegenstelling tot de Israëlische veiligheidsdiensten, niet op de hoogte was van zo’n grootschalig offensief. De militaire operatie moet het resultaat zijn van maandenlange voorbereidingen. Het lijkt er sterk op dat het regime op een of andere manier toch een hand had in de coördinatie van de aanval. ‘Wat er is gebeurd, gaat verder dan Hamas en heeft nood aan regionale steun op militair of politiek front’, zei de Libanese Al Jazeera-correspondent Ali Hashem op X (Twitter). Al is er een wezenlijk verschil tussen een aanval leiden en een aanval ondersteunen.
Het eerste is een casus belli, een onmiddellijke aanleiding tot oorlog, voor Israël. Een woordvoerder van de Iraanse missie bij de Verenigde Naties zei dat de Islamitische Republiek de acties in Gaza steunde, maar ze niet heeft geleid. ‘De beslissingen van het Palestijnse verzet zijn autonoom genomen.’ Teheran heeft ook de leden van de Organisatie voor Islamitische Samenwerking opgeroepen tot een spoedoverleg. ‘Om de regionale ontwikkelingen te bespreken’, zei woordvoerder Nasser Kanaani. Hij vulde aan, verwijzend naar Israël: ‘Iedereen die de Islamitische Republiek van Iran bedreigt, moet weten dat elke domme actie wordt beantwoord met een verwoestende reactie.’
‘Solidair’ Hezbollah
Het is afwachten in hoeverre Iran en Hezbollah Hamas extra militaire steun zullen bieden, nu de twee miljoen inwoners van Gaza voor een Israëlisch offensief dreigen te staan. Zondagochtend heeft Hezbollah enkele raketten afgevuurd op Israëlische posities in de door Israël bezette Golanhoogvlakte, een aanval die de groepering ‘uit solidariteit’ met de Palestijnen uitvoerde. Tot een grootschalige aanval is het nog niet gekomen. Wel wordt er bericht over clashes aan de grens. De Al-Quds Brigades, de gewapende vleugel van de Palestijnse Islamitische Jihad-beweging, die zowel in Gaza als in Libanon aanwezig is, hebben de verantwoordelijkheid opgeëist voor een aanval op de Libanees-Israëlische grens. Het Israëlische leger zou daarnaast twee personen hebben ‘geneutraliseerd’, die via Libanon Israël probeerden te infiltreren, schrijft Haaretz.
