Eerstejaars landmacht-militairen krijgen training in Darp. Foto: Kees van de Veen
Afgelopen weekend werden de internationale verhoudingen goed opgeschud. De Verenigde Staten willen Europa militair gezien de eigen boontjes laten doppen. Dat betekent meer uitgaven naar Defensie en misschien zelfs een Europees leger. Moeten we ook weer gaan kijken naar een dienstplicht?
Dienstplicht? Die is in Nederland toch allang van tafel?
Zeker niet, de dienstplicht bestaat hier nog steeds. Alleen is sinds 1997 de opkomstplicht opgeschort, waarmee dienstplichtigen zich dus niet daadwerkelijk hoeven melden. Wel krijgen zowel jongens als meisjes op hun zeventiende een brief op de mat, waarin wordt gewezen op de nog altijd geldende dienstplicht.
Als de VS en Rusland een deal weten te smeden over het stoppen van de oorlog in Oekraïne, vrezen experts dat president Donald Trump het terugtrekken van de Amerikaanse troepen uit de Baltische staten als volgende stap zal zien. Europa is in een nieuwe realiteit terechtgekomen, waarbij het wellicht niet kan vertrouwen op bescherming van de VS bij een volgend conflict. De vorming van een Europees leger is daarbij een optie.
Voor wie geldt die dienstplicht?
Voor iedereen tussen de 17 en 45 jaar, zoals gezegd zowel voor mannen als vrouwen. Lange tijd werden vrouwen nog gevrijwaard van militaire verplichtingen, maar in 2020 is de wet aangepast. Gelijke rechten, gelijke plichten, is de opvatting. Een eventuele verdediging van Nederland is geen uitzondering. Althans, tot vrouwen 23 jaar worden, dan vervalt deze plicht.
Maar pas als de opkomstplicht terugkeert, wordt iedereen verwacht voor een medisch keuring. Kom je door die keuring, dan ben je officieel dienstplichtig en kun je opgeroepen worden door Defensie.
Hoe groot is de kans dat ik ook daadwerkelijk het leger in moet?
Daar maken de mensen in Groningen en Drenthe zich het meeste druk om. Op Google is deze maand in onze provincies het meest gezocht naar ‘dienstplicht’ en ‘militaire dienst’. Maar of het ook zover komt, is zeer de vraag.
In de brief aan alle 17-jarigen staat dat het parlement en de regering in ‘heel uitzonderlijke situaties’ zouden kunnen besluiten de dienstplicht te heractiveren. Welke situaties dat precies zijn, niemand die het weet. Maar het kan binnen enkele weken geregeld zijn, met een koninklijk besluit en een akkoord in Tweede en Eerste Kamer.
RTL Nieuws duikelde vorig najaar een document op waaruit bleek dat Defensie al had verkend wat er nodig is om de opkomstplicht weer in te voeren. Conclusie: daar zijn we nog lang niet klaar voor. Er is nauwelijks capaciteit om militairen op te leiden, laat staan voldoende werk- en/of wapentuig. Ook moet opnieuw worden uitgezocht wat dienstweigeraars te doen krijgen en hebben meerdere wetten een opfrisbeurt nodig. Wat bijvoorbeeld te doen met genderidentiteiten of dubbele nationaliteiten?
Hoe wil Defensie dan gaan zorgen dat er mensen in dienst gaan?
In 2030 wil Defensie weer ‘volledig gevuld’ zijn, tot honderdduizend medewerkers. Dat betekent dat er binnen vijf jaar nog een kleine 30.000 nieuwe collega’s moeten worden gevonden.
Dit jaar start de krijgsmacht daarom met een vrijwillige vragenlijst aan alle mensen tussen de 17 en 27 jaar. Niet alleen om beroepsmilitairen te werven, maar ook om te polsen of jongeren bijvoorbeeld een ‘dienjaar’ willen doen of het zien zitten om ‘reservist’ te worden.
Het is volgens staatssecretaris Gijs Tuinman (BBB) de eerste stap naar een nieuw dienmodel, waar meer maatregelen zullen worden genomen ‘met een steeds meer verplichtend karakter tussen vredestijd en oorlogstijd’.
Kan ik weigeren als ik word opgeroepen?
Ja, dit kan nu al, zonder de opkomstplicht. Bijvoorbeeld als je gewetensbezwaren hebt tegen de dienstplicht, vanwege geloofsovertuiging of omdat je op geen enkele manier geweld wil gebruiken. Je kunt dan bezwaar aantekenen, waarbij je schriftelijk verweer moet voeren en daarna voor een commissie moet verschijnen.
In het oude model kregen weigeraars vervangende burgerdienst. Dan moet je denken aan het werken in de zorg of voor een andere maatschappelijke organisatie. Hoe dat in de toekomst zal gaan, is nog niet duidelijk.
