Het Fries Museum aan het Zaailand in Leeuwarden. Foto: Hoge Noorden/Jacob van Essen
Telkens weer ging de directeur van het Fries Museum in Leeuwarden over de grenzen van medewerkers. Tien vrouwen beschuldigen Kris Callens (52) van seksueel grensoverschrijdend gedrag. „Ik wilde niet meer alleen met hem in de lift.”
Het nieuws in het kort:
Een groepje van vijf vrouwen stuift ergens op een decemberavond in 2023 in het centrum van Leeuwarden uiteen. Elk een eigen kant op. De sfeer onderling is lacherig, maar er heerst een serieuze ondertoon. Ze vluchten voor directeur Kris Callens van het Fries Museum. Direct of indirect hun baas.
De vrouwen zijn even daarvoor voor een kerstborrel met collega’s van het museum in een kroeg geweest. „We zagen hem op een gegeven moment weer wat zitten loeren. We zeiden tegen elkaar: zullen we weg?”, blikt een van hen terug. „Dat moet wel stiekem, want Kris moet niet mee.”
Het mislukt. „Op het moment dat-ie ons weg zag gaan pakte hij ook zijn jas. Toen we op straat stonden en hij naar buiten kwam lopen zijn we allemaal een steeg ingedoken. Iedereen vloog een kant op zodat hij ons niet zag. Je zag hem kijken van: waar zijn ze?”
Als ze zich weer verzamelen moeten ze lachen om de actie. Wat ze niet allemaal van elkaar weten is dat ze elk hun eigen reden hebben om de directeur uit de weg te gaan. Tegen zeker drie van hen zou Callens zich seksueel grensoverschrijdend hebben gedragen. „We waren bang dat hij weer over onze grens zou gaan.”
Plotseling vertrek
Eind januari maakt de belangrijkste culturele instelling van Friesland aan het Zaailand in Leeuwarden plotseling bekend afscheid te nemen van Callens. Een man die in zijn bijna tien jaar als directeur de een na de andere grote publiekstrekker op zijn naam schrijft. Alma-Tadema, Rembrandt en Saskia. Of recenter de bruidsjurkententoonstelling Ja, ik wil.
Maar over die successen hangt een donkere sluier. Dertien vrouwen, op dat moment bijna allemaal twintigers en dertigers, zeggen tijdens zijn directeurschap last te hebben gehad van Callens. De beschuldigingen: hij maakt seksueel getinte opmerkingen, legt ongevraagd zijn hand op het been van een jonge oud-medewerker en in een enkel geval gaat hij nog een stap verder.
De afgelopen weken had de Leeuwarder Courant contact met meer dan zeventig medewerkers, oud-medewerkers, getuigen en andere mensen uit de culturele sector die in hun werk te maken hadden met Callens. Tien van hen zeggen zelf het seksueel grensoverschrijdend gedrag te hebben ondervonden. Nog eens drie zeggen zijn gedrag als overschrijdend te hebben ervaren, maar niet als seksueel getint.
Meer dan 1,3 miljoen bezoekers
Callens, een geboren Vlaming (Antwerpen, 1973), is een man met status binnen de culturele wereld. Eerder werkte hij als conservator tentoonstellingen in het Rijksmuseum in Amsterdam en was hij hoofd collecties en presentaties in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen.
In augustus 2015 begint hij in Leeuwarden als directeur van het Fries Museum, Keramiekmuseum Princessehof en het Fries Verzetsmuseum. Musea die samen één organisatie vormen en jaarlijks zo’n 4 miljoen euro overheidsgeld krijgen.
Het zijn topjaren. Tussen 2016 en 2024 trekt het Fries Museum meer dan 1,3 miljoen bezoekers en er zijn grootse openingen van tentoonstellingen. Die worden door het personeel na afloop steevast gevierd in de kroeg. Feestelijke avonden, zo is de bedoeling, maar het zijn vaak juist momenten dat Callens bij de vrouwen over de schreef gaat, zo vertellen betrokkenen.
Vlnr: oud-minister Jet Bussemaker, oud-burgemeester Ferd Crone en Kris Callens. Foto: Hoge Noorden/Jacob van Essen
Na de opening van de tentoonstelling over schildersechtpaar Kate en Christoffel Bisschop in de zomer van 2023 bijvoorbeeld. Een groep medewerkers belandt na de opening in café De Markies in Leeuwarden. „Daar werd hij al steeds uitbundiger”, herinnert een van de vrouwen zich, „en wilde hij dingen vertellen over mijn privéleven”.
De vrouw heeft even daarvoor meer werktaken gekregen en had het bovendien thuis moeilijk. Mogelijk heeft dat invloed op haar werk, dus vertelt ze Callens naar eigen zeggen in vertrouwen over de situatie. „Omdat er op dat moment wel wat van me verwacht werd op het werk dacht ik dat ik dat moest melden, want misschien kon ik niet altijd leveren.”
Een vertrouwelijk gesprek, maar in het café met een groep collega’s om hen heen begint Callens uit het niets over haar thuissituatie. „Zeker achteraf denk ik: wat bezielde hem? Je bent de directeur. Dingen moeten veilig zijn als ik dat in vertrouwen vertel.”
Het verhaal van de vrouw wordt bevestigd door een oud-afdelingshoofd. Zij is niet meer werkzaam bij het museum, maar was wel bij het openingsfeest. Ze weet nog dat ze hoorde dat Callens iets zei over het privéleven van zijn werknemer. Het afdelingshoofd sprak Callens daarop aan. „Je deelt geen informatie. Ik vond het zo belachelijk.”
Dansavond
Dezelfde avond verplaatst een groepje vrouwelijke collega’s zich met een aantal partners naar café In de Brouwerij. Callens gaat mee. Terwijl de vrouwen in een cirkel dansen, zwermt hij eromheen, zeggen vier van hen. „Kris ging steeds van de een naar de ander. Iedereen probeerde ervan af te komen. De een rende weg, de ander kapte het gesprek af en dan ging hij weer naar de volgende.”
„Kris zei tegen mij: ‘Je houdt wel van mannelijke aandacht. Je vindt het wel leuk als mensen naar je kijken’”, zegt een van de vrouwen over die avond. Het is druk, een kroeg vol met geluiden, dus de woorden die Callens uitspreekt zijn alleen voor de vrouwen te horen tegen wie hij spreekt. Wel zien ze elkaars ongemak.
Al ruim zeven jaar eerder zegt een vrouw voor het eerst een nare ervaring met Callens te hebben gehad. Hij is dan net een half jaar directeur.
Een vrouw uit de culturele sector, die begin 2016 voor haar werk bij de opening van poppodium Neushoorn in Leeuwarden is, zegt door Callens te zijn betast in haar kruis. Kort daarvoor zijn ze zakelijk aan elkaar voorgesteld. „Uit het niets pakte hij me ineens vast en greep hij me vol van onder tussen de benen. Ik was in een soort freeze-modus.”
Kris Callens geeft een toespraak tijdens de opening van de tentoonstelling 'Ja, ik wil' in 2024. Foto: Hoge Noorden/Jacob van Essen
Een vriendin die medewerker van Callens is, ziet het van een paar meter afstand gebeuren en vertelt los van de vrouw over de avond. „Ik dacht echt: wat gebeurt hier?” Vanaf haar positie lijkt het alsof hij de vriendin bij haar kont pakt.„Het was niet even wat je soms ziet, zo’n stil kneepje. Dit was wel echt met de volle hand wat hij deed.”
Een vriend van de vrouw kan zich in eerste instantie alleen herinneren dat er íéts was gebeurd. Een dag later weet hij meer. „Ik heb het voorval niet gezien, maar wel dat ze aangeslagen was. Ik heb gevraagd wat er aan de hand was. Ik heb meteen aanstalten gemaakt om naar Kris te gaan om hem er op z’n minst op aan te spreken, maar dat mocht niet van haar. Ze wilde geen gedoe.”
De vrouw stuurt Callens de volgende dag via LinkedIn een bericht waarin ze zegt dat ze de aanraking niet oké vond. Volgens haar reageert Callens daarop door te zeggen dat het niet weer zou gebeuren. Liever was ze nog met hem in gesprek gegaan, maar voor dan vindt ze dat hiermee de kous af is. Het LinkedIn-bericht heeft ze verwijderd. „Wou er gewoon niet meer aan herinnerd worden, denk ik.”
Ook het oud-afdelingshoofd dat op dat moment nog wel onder Callens werkt, vertelt dat ze op de opening hoort wat er gebeurd is. Het is de eerste keer dat ze geconfronteerd wordt met het gedrag van Callens. „Ik wist eerlijk gezegd niet wat ik hoorde. Ik schaamde me dood. Hoe kon onze nieuwe directeur nou zoiets doen?”
Opvallend genoeg haalt Callens de avond zelf aan tijdens een interview met Omrop Fryslân in 2022. De presentator vraagt of het bier van brouwerij Grutte Pier wat te drinken is. „Een tripel van Grutte Pier zelf is werkelijk fantastisch”, antwoordt Callens. „Bij de opening van Neushoorn ben ik daar iets te stevig op doorgegaan, kan ik je zeggen. Dat doe ik sindsdien niet meer.”
De aanranding is een van de heftigste aantijgingen richting de directeur van de musea, maar zeker niet de enige.
Naaktvakantie
Een avond in juli 2023 zit Callens alleen aan de bar van café De Strohoed in Leeuwarden als een freelancer met vriendinnen binnenkomt. Hij biedt de vrouwen een wijntje aan. Tevergeefs probeert ze het af te slaan. „Het was meidenavond. Ik was even lekker met hen op stap. Dat negeerde hij compleet.”
De situatie escaleert. Volgens haar pakt Callens haar bij haar arm en zij. „’Weet je dat ik jou altijd een heel mooie vrouw heb gevonden’, zei hij.” Ze zegt dat Callens, terwijl hij dicht tegen haar aan staat, alleen maar ongepaste opmerkingen maakt. „’Zou je niet met mij op naaktvakantie willen?’”
Ze schrikt en probeert het gesprek terug te brengen naar een veiliger onderwerp: zijn vrouw en kinderen. „Maar constant ging het terug naar naakt.”
Zich losmaken van het gesprek vindt ze lastig. „Je wilt ook niet keihard zeggen: wat flik jij me nou? Het is toch de directeur. Je voelt je kwetsbaar.”
Een dik uur zouden ze zo hebben gestaan. Het eindigt pas als een bekende haar bij hem wegtrekt. Dat wordt bevestigd door twee getuigen, een vriendin die bij het museum werkt en een kennis van de vrouw. „Ze kwam overstuur bij mij”, zegt de een. De ander: „Ik hoorde hem iets over een naaktstrand tegen haar zeggen.”
De vrouw wil op dat moment het incident melden bij het museum, ook al relativeert ze nu het voorval. „Het is geen verkrachting of aanranding.” Ze zegt dat ze van haar opdrachtgever te horen krijgt dat ze als externe medewerker niet bij de vertrouwenspersoon terechtkan.
Uiteindelijk weet ze toch het nummer van de vertrouwenspersoon te krijgen. Die oppert een gesprek tussen Callens en haar, zegt de vrouw.
Liever had zij gehad dat de directeur op zijn gedrag was aangesproken zonder daar zelf bij te zijn. Tot een afspraak komt het om praktische redenen niet. „Ze hebben het nooit opgepakt. Ik heb echt mijn best gedaan om me te laten horen, maar dat is nooit gelukt.”
Annemarie Lavèn van het managementteam van het museum erkent dat het niet duidelijk was waar freelancers terechtkonden. Informatie over de vertrouwenspersoon stond bijvoorbeeld op een afgesloten website die alleen toegankelijk is voor werknemers. „Het kan zijn dat het geïnterpreteerd is alsof het alleen voor mensen op de payroll is.”
Maar volgens Lavèn is het nooit de bedoeling geweest dat freelancers niet bij de vertrouwenspersoon terecht konden. „Dat is heel vervelend geweest, want het is echt ons uitgangspunt dat de vertrouwenspersoon er voor iedereen is die verbonden is aan de organisatie.”
Personeelsuitje
Tijdens een personeelsuitje in 2018 gaat het volgens een andere vrouw opnieuw mis. Een groep medewerkers vaart met een grote zeilboot naar Vlieland en overnacht daar. Een medewerker en een vrouw die kort ervoor is gestopt met werken bij het museum drinken aan het einde van de avond samen een juttersbittertje op het achterdek.
„Het was een heel smal bankje waar eigenlijk geen plek meer was voor hem, maar Kris kwam toch naast me zitten”, zegt de oud-medewerker. Volgens de vrouwen mengt de directeur zich in hun gesprek. „Terwijl wij daar niet per se op zaten te wachten.”
De vrouwen zijn al op hun hoede, vanwege een eerdere ervaring van een van hen.
Ze zegt dat ze ruim een jaar eerder „na lang aandringen” afspreekt buiten werktijd in café De Markies om te praten over een werkproject. Daarover zal het volgens haar geen moment gaan.
Oud-gedeputeerde Sietske Poepjes, oud-wethouder Sjoerd Feitsma, Kris Callens en oud-minister Jet Bussemaker bij de tentoonstelling over Alma-Tadema. Foto: Hoge Noorden/Jacob van Essen
Bij binnenkomst heeft Callens een bos bloemen in zijn hand, die hij eerder die dag zelf kreeg. Hij overhandigt de bloemen aan de vrouw, zegt ze. Eerst zitten ze tegenover elkaar, maar Callens wil dat ze naast hem komt zitten. Bij het afrekenen verklaart de directeur volgens haar dat hij ‘zin heeft om met haar van het leven te genieten’. Waarbij hij haar „plotseling lang en indringend aanstaart”. Ze houdt hem af en fietst snel naar huis.
Nog een paar keer krijgt ze appjes van hem, blijkt uit berichten die nog steeds op haar telefoon staan. ‘Ik heb weer een bos bloemen. Heb jij zin in een wijntje?’ Hij sluit af met een knipoog. De vrouw reageert niet en meldt zijn gedrag bij haar leidinggevende. „Ik was bang dat mijn afwijzing invloed zou hebben op hoe hij mijn werk beoordeelde. Maar daar heb ik niets van gemerkt.”
Ondanks hun alertheid gaat het in 2018 op de boot bij Vlieland toch mis, zodra een van hen even naar de wc gaat. „Hij legde zijn hand op mijn bovenbeen”, vertelt de vrouw die overblijft.
Callens zou wrijvende bewegingen hebben gemaakt. Volgens haar gingen er „vreemde complimenten” aan vooraf. „Terwijl hij mij eigenlijk helemaal niet kende. Ik had in mijn werk niet met hem te maken gehad.”
Als de andere vrouw terugkomt kijken de vriendinnen elkaar aan. „Volgens mij keek ik zo van: we moeten hier nu weg.”
Meer was het niet, zegt de vrouw die destijds een jaar of 24 was. „Het voelt als een soort minimaal incident.” Toch is ze nog steeds gespannen als ze over de gebeurtenis praat. „Ik voelde me trapped, alsof ik niet weg kon.” En: „Ik bevroor.”
Ze noemt het een totaal ongepaste aanraking. „Het is volgens mij niet normaal dat de directeur van het bedrijf waar je werkt zo naast je komt zitten en over je been gaat wrijven.”
De vriendin bevestigt los van haar in grote lijnen het verhaal. „Toen ik terugkwam van de wc keek ze me aan als aangeschoten wild. Kris bleek zijn hand op haar knie te hebben gelegd.”
Escher
Het is niet het eerste incident uit 2018. Ook na de opening van het werk van Escher in het museum aan het Zaailand in april zou het mis zijn gegaan. Met meer dan 250 duizend bezoekers de best bezochte tentoonstelling ooit, meldt het museum later dat jaar.
Een groep mensen gaat na de opening naar de uitgaansstraat Oude Doelesteeg in Leeuwarden. „We belandden met elkaar in café De Kantelaar”, vertelt een vrouwelijke kunstenaar. „Er gingen wel een paar glaasjes in bij ons allen, maar ik was eigenlijk broodnuchter in vergelijking met Kris.”
De laatste dag van de tentoonstelling over Escher in 2018. Foto: Hoge Noorden/Jacob van Essen
Hij zou iets onverstaanbaars tegen haar hebben geroepen, daarom gaat ze iets dichter bij hem staan. Callens laat volgens haar blijken dat hij haar werk kent en begint over een videokunstwerk waarin ze zonder kleding is te zien.
„Hij vond dat hij daar een opmerking over moest maken. Hij zei: ‘Wat lijkt het me heerlijk om samen met jou in de modder te gaan rollebollen.’ Ik vond dat zo niet kunnen. Ik was en ben een exposerend kunstenaar, mijn werk is ook in het Fries Museum te zien geweest. En dan zeg je zoiets.”
De woorden roepen meteen walging bij haar op. „Afschuwelijke vent, wat maak je me nou? Zeg je dit nu echt?”
Vlak nadat het gebeurt vertelt de vrouw het aan een vriendin die mee op stap is. Die bevestigt het verhaal.
Hoger topje
In de loop der jaren zorgt het gedrag van Callens ervoor dat binnen het Fries Museum steeds meer medewerkers rekening houden met de andere kant van hun directeur. Ze bekijken bijvoorbeeld ’s ochtends of ze een vergadering met hem hebben. „Dan deed ik even een hoger topje aan.”
Want Callens maakt volgens de vrouwen veel opmerkingen over hun kleding. „Dat hij het heel leuk vond dat ik geen beha droeg.” Iets wat in elk geval drie vrouwen zeggen te hebben gehoord.
Sommige vrouwen nemen hem hierna niet meer serieus als directeur. Als het even kan gaan ze hem uit de weg. Ze mijden de derde verdieping: daar zit zijn kantoor. De freelancer die in het café maar moeilijk van hem afkomt gaat zelfs wekenlang niet meer naar het museum.
Bovendien besluit ze meer uren te gaan werken bij haar andere baan. „Ik voelde me niet meer verbonden met het museum. Al je professionaliteit wordt van tafel geveegd en je wordt gewoon geseksualiseerd. Dat is niet wat je van de directeur wilt.”
Een andere vrouw twijfelt erover om ontslag te nemen. „Ik wil hem niet tegenkomen en niet met hem werken en niet met hem in een vergadering zitten en zeker niet met hem in een lift staan.”
Hoewel een enkeling haar verhaal deelt met een collega, weten de meeste vrouwen niets van elkaars ervaringen. „Ik dacht: ik ben de enige binnen het bedrijf bij wie hij het geprobeerd heeft.”
Bom barst
Pas in de winter van 2024 barst de bom in de Friese musea. Twee vrouwen bespreken in de kroeg de aankomende bezuinigingen. De provincie wil de subsidie van de culturele instelling met drie ton korten. Een van de vrouwen impliceert tijdens het gesprek dat dit een mooi moment zou zijn voor een nieuwe directeur met een andere bestuurscultuur, zo zegt ze.
De andere vrouw vindt dat een opvallende opmerking, omdat ze kort daarvoor van twee collega’s ervaringen van seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft gehoord. De vrouwen besluiten daarop af te spreken en ontdekken dat ze allen verhalen hebben van seksueel grensoverschrijdend gedrag van de directeur.
Hoogtijdagen bij het Fries Museum tijdens de tentoonstelling over de schilder Alma-Tadema in 2017. Foto: Hoge Noorden/Jacob van Essen
Wat twee van de vrouwen vooral boos maakt is dat de derde vrouw slachtoffer werd nadat zij Callens enkele weken daarvoor juist allebei hadden geconfronteerd met zijn gedrag en hem hadden verteld wat dat met hen deed.
Net als na het voorval in Neushoorn zou Callens gereageerd hebben met de opmerking dat het niet meer zou gebeuren.
Een van de vrouwen besluit om naar de Raad van Toezicht te gaan. De bezuinigingen spelen daarbij voor haar geen rol, zegt ze. In dezelfde maand stapt de vertrouwenspersoon naar de Raad van Toezicht, omdat die zoveel meldingen heeft gekregen dat die een patroon in het gedrag van Callens ziet.
Onacceptabel gedrag
Dan gaat het snel. In ieder geval vier vrouwen spreken eind december en begin januari met de Raad van Toezicht. De melders zijn blij met hoe serieus de raad het oppakt. Eind januari maakt het museum bekend dat Kris Callens vertrekt.
Ondanks alles zijn medewerkers en oud-medewerkers absoluut niet alleen negatief over Callens. Ze vonden hem een prettige directeur. Voor veel werknemers kwamen de meldingen van grensoverschrijdend gedrag dan ook als een schok, geven ze aan.
Het oud-afdelingshoofd benadrukt dat het grensoverschrijdende gedrag niet zijn gehele karakter typeert. Zeker, hij ging over grenzen, zegt ze. „Maar hij is een heel persoon en dit is slechts een stukje.”
Een van de vrouwen die melding deed vond het aanvankelijk juist ook leuk dat Callens altijd meeging op stap. Mee karaoke zingen bijvoorbeeld. „Dan deed hij ook mee en dan dacht ik: hij is gewoon een van ons. Niet iemand die uit de hoogte is. Gewoon een leuke, gezellige man. Dat was altijd de indruk die we hadden, maar daar kijk ik nu wat anders tegenaan.”
Misschien was het juist de valkuil van Callens, denken sommige medewerkers. „Het leek wel alsof hij zich niet bewust was van zijn rol als directeur. Alsof hij een van ons wilde zijn.” Dat neemt niet weg dat hij zich volgens haar nooit zo had mogen gedragen. „Het is onacceptabel gedrag voor een leidinggevende.”
Kris Callens is gevraagd om te reageren, maar verwijst voor alle communicatie door naar het museum. Daarna beëindigt hij het telefoongesprek.
Tips of vragen? Mail naar zander.lamme@lc.nl of myrddin.hilbrands@lc.nl.
Oud-afdelingshoofd was waakhond voor Callens bij feesten. ‘Om een oogje in het zeil te houden’
Ze fungeerde als een waakhond tijdens de openingsfeesten en de werkborrels. Dat zegt een oud-afdelingshoofd over de tijd dat ze met Kris Callens bij het Fries Museum werkte. „Dat is niet helemaal normaal.”
Al in 2016 hoort het voormalig afdelingshoofd over de vermeende aanranding in poppodium Neushoorn. Daarna wordt het hoofd nog twee keer met het gedrag van Callens geconfronteerd.
Het afdelingshoofd hoort van de avond van de bos bloemen in 2017 in het café. De vrouw om wie het gaat meldt het zelf bij haar. „Ik schrok enorm en was woedend”, zegt het afdelingshoofd.
De melder wil de zaak niet bij de Raad van Toezicht aankaarten, omdat ze dat te eng vindt en ze inschat dat het net niet erg genoeg is, zo vertelt ze. Wel wil ze dat het afdelingshoofd weet van het voorval.
De eerste meldingen komen bij het afdelingshoofd voordat in oktober 2017 de MeToo-beweging in alle hevigheid losbarst. „In die zin ook wel echt een andere tijd, heb ik nu het gevoel.”
In november 2017 krijgt de vrouw opnieuw een melding. Deze keer niet direct, maar via iemand anders. „Toen was de maat wel vol bij mij.”
Met de MeToo-beweging in de rug vindt het afdelingshoofd de kracht om het aan te kaarten. Ze confronteert Callens indirect met zijn gedrag. „De volgende dag heb ik in een managementteamvergadering MeToo aangegrepen om ongewenst gedrag naar medewerkers op de agenda te zetten.”
„Ik herinner me dat ik dacht: ik moet dit vooral bij mezelf houden, dus ik vertelde dat ik me heel bewust ben van mijn rol.” Geen contact zoeken op sociale media bijvoorbeeld met medewerkers. En ze niet uitnodigen voor een biertje. „Dat ik alle initiatief voor sociale zaken bij hen laat, omdat ik me er heel bewust van ben dat mensen geen nee kunnen zeggen tegen hun baas.”
Ze zegt dat Callens haar tijdens de vergadering af en toe aankijkt. „Hij sloeg steeds groener uit. Na afloop zei hij, toen de rest weg was: ‘Dankjewel, dat heb je heel chique aangepakt.’ Toen dacht ik: oké, deze boodschap is binnen.”
Toch blijft ze altijd alert. „Ik zorgde dat ik bij hem in de buurt bleef bij een personeelsuitje, een afterparty. Als het iets was in de avond of met alcohol. Om een soort oogje in het zeil te houden en een beschermende factor te zijn voor mijn jongere collega’s.”
En ook om hem indien nodig aan te spreken. „’Hé, is het niet tijd om naar huis te gaan?’ Zoiets. Achteraf denk ik: dat is niet helemaal normaal, dat ik een waakhond moest zijn bij dat soort gelegenheden.”
Vanaf 2018 tot aan haar vertrek in 2022 ontvangt ze geen meldingen meer over het gedrag van Callens, zo zegt ze. Van de latere gevallen zegt ze geen weet te hebben gehad. Wel blijft hij volgens haar te veel informatie geven over bijvoorbeeld problemen in zijn huwelijk.
Ook zelf merkt het afdelingshoofd „onprofessioneel gedrag” van Callens. „Bijvoorbeeld na openingen.” Hij drinkt volgens haar wel eens een borrel te veel of hij vertelt iets te uitgebreid over zijn relatie of persoonlijke behoeften.
Ze noemt het „de too much information-hoek”. „Ik weet nog dat ik dacht: je bent de directeur. Je bent op ieder moment in functie. Dat geldt ook ’s nachts en na een opening of op een andere plek.”
De vrouw vindt de opmerkingen over zijn huwelijk ook richting haarzelf grensoverschrijdend. Tegen een buurman of vriend kun je zeggen dat hij erover op moet houden. Tegen een baas minder makkelijk. „Dat is de hele kern van de zaak. Dat is waar hij zich bewust van hoort te zijn, maar goed, dat was-ie dus niet.”
Ze heeft er destijds over nagedacht om met de meldingen van de andere vrouwen naar de Raad van Toezicht te stappen. Die raad is de directe baas van de directeur. Maar omdat de vrouwen hadden aangegeven niet officieel melding te willen maken van hun verhaal, zou ze het niet concreet kunnen maken.
Daardoor zou het vaag blijven. „En ik dacht: dan ben ík waarschijnlijk degene die er straks niet meer werkt en niet hij. Een Raad van Toezicht staat natuurlijk in principe achter de directeur.” Ze nuanceert het later. „Het is überhaupt een enorme stap om als medewerker naar de Raad van Toezicht te stappen.”
Een aantal vrouwen geeft aan in 2023 wel naar de vertrouwenspersoon te zijn gegaan. Daar kregen ze het gevoel dat hen werd ontraden naar de Raad van Toezicht te stappen. Zo’n stap zou ook in hun nadeel kunnen zijn. Wie weet verloren zij wel hun baan in plaats van de directeur.
Het afdelingshoofd zegt in 2017 geen goed overzicht van de hele situatie te hebben. De andere vrouwen hebben het ook over „puzzelstukjes die pas nu bij elkaar komen”. Meldingen komen over de bijna tien jaar verspreid bij verschillende leidinggevenden of vertrouwenspersonen terecht, zeggen ze.
De vrouw vraagt zich af of ze destijds anders had moeten handelen. „Nu kun je alles bij elkaar leggen en bedenken of ik of iemand anders eerder had moeten ingrijpen. Op het moment zelf heb je een stukje. Dus mijn conclusie was: ik moet hem aanspreken. Dat voelde als de juiste actie.”
Onduidelijk of grensoverschrijdend gedrag reden van vertrek is
Of grensoverschrijdend gedrag een van de redenen is voor het vertrek van museumdirecteur Kris Callens is onduidelijk. „Ik zeg ook niet dat u iets uit uw duim zuigt, maar wij hebben als Raad van Toezicht twee hoofdredenen”, zegt voorzitter Hayo Apotheker van de Raad van Toezicht.
Die raad is de directe baas van Kris Callens. Volgens Apotheker zijn de hoofdredenen een al gepland evaluatiegesprek en de subsidiekorting van 3 ton door de provincie. „Er zijn twee hoofdredenen en de rest is omgeving.”
Apotheker zegt dat het gebruikelijk is om elk jaar een evaluatiegesprek te hebben met de directeur. „En zeker wanneer die zijn tiende jaar ingaat.” Na tien jaar zijn de zaken op een rij gezet „waardoor beide partijen conclusies hebben getrokken”.
Door de bezuinigingen van de provincie moeten de musea binnenkort reorganiseren. Apotheker zegt dat het passender is om dat met een interim-bestuurder te doen.
De voorzitter wil ondanks aandringen niet ingaan op een mogelijk verband tussen de meldingen en het vertrek van Callens. „Het kan chronologische toeval zijn dat dit ook speelt. En ja, feiten zijn feiten en ervaringen zijn ervaringen. Maar u suggereert nu dat dit een oorzakelijk verband heeft, maar die mening laat ik bij u.”
Apotheker bevestigt wel dat de vertrouwenspersoon in december met meldingen naar de Raad van Toezicht is gestapt. Hij zegt dat dat de eerste keer was dat zijn raad meldingen binnenkreeg over grensoverschrijdend gedrag van Callens.
„De vertrouwenspersoon heeft ons een beeld gegeven’’, aldus Apotheker, ,,en daar laat ik het bij omdat dat vertrouwelijke dingen zijn.”
Op het moment dat Callens vertrok stond er nog geen interim-bestuurder klaar. Nu, anderhalve maand later, nog steeds niet. De raad is bezig met een eindselectie voor een interim.
Hoewel binnen het museum door het managementteam de indruk wordt gewekt dat Callens’ grensoverschrijdende gedrag de reden voor vertrek is, zegt Apotheker daar niets over. „Soms leiden subjectieve belevingen tot een bepaalde opvatting.’’
Volgens Apotheker heeft de Raad van Toezicht tegen de vertrouwenspersoon gezegd dat de vrouwen van hun melding een klacht konden maken. Eén persoon zou dat rechtstreeks te horen hebben gekregen van de raad. „Een klacht kan leiden tot een officiële klachtenprocedure.”
De vrouwen die deze krant sprak zeggen dat ze niet hebben gehoord over de mogelijkheid om zo’n klacht in te dienen.
‘Verhalen waar we van schrikken’
Het managementteam van het Fries Museum wilde in eerste instantie op de meeste vragen niet reageren. Na het lezen van het artikel kwam Annemarie Lavèn namens de managers met de volgende verklaring:
‘We willen voor onze mensen een veilige werkomgeving zijn en nemen signalen over onveilig of ongewenst gedrag uiterst serieus. Er liggen weliswaar geen officiële klachten, maar we horen afgelopen weken nu wel verhalen waar we van schrikken. En in dit artikel komen daar weer nieuwe verhalen bij. Het zal zonneklaar zijn dat de hier genoemde gebeurtenissen indruisen tegen de gedragscode die we binnen onze musea hanteren. We proberen er voor onze mensen te zijn en specifiek voor iedereen die afgelopen jaren in een vervelende situatie is gekomen.’
Verantwoording
Voor dit verhaal had de Leeuwarder Courant de afgelopen weken contact met meer dan 70 mensen, met name vrouwen. Het gaat om medewerkers, oud-medewerkers, freelancers, getuigen en andere mensen uit de culturele wereld.
Tien vrouwen zeggen dat Callens zich bij hen schuldig maakte aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bovendien zeggen drie personen dat hij zich bij hun grensoverschrijdend gedroeg, maar dat er geen sprake was van een seksuele component. Eén vrouw zegt daarnaast dat ze twijfelt of ze de opmerkingen als grensoverschrijdend ervoer.
Alleen een selectie van de verhalen die konden worden onderbouwd door bijvoorbeeld verklaringen van getuigen die iets zagen gebeuren of kort erna ervan hoorden zijn in het verhaal beschreven. De andere verhalen zijn slechts meegenomen in de telling.
De dertien vrouwen maakten naar eigen zeggen allemaal minstens één voorval mee. Geen van de slachtoffers en getuigen willen met naam en toenaam vertellen. Ze willen niet voor altijd met de kwestie in verband worden gebracht. De namen zijn bij de redactie bekend.
Kris Callens gaf op dinsdagochtend telefonisch aan dat hij voor alle communicatie doorverwijst naar het Fries Museum. Ook toen de Leeuwarder Courant aangaf dat het om beschuldigingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag ging, verwees hij door naar het museum.
Meerdere berichten via Whatsapp en Signal waarin uitgelegd werd dat het niet om het museum maar om hem als persoon ging werden op dinsdag en woensdag verstuurd, die negeerde hij. Ook telefonisch werd woensdag en donderdag nogmaals contact gezocht. Maar een reactie bleef uit.
