Vrij zijn tijdens de kerstdagen is niet vanzelfsprekend. Foto: Shutterstock
Vrij zijn met kerst is niet voor iedereen vanzelfsprekend. In de zorg, horeca en industrie wordt er vaak volle bak doorgewerkt. Mensen met kantoorbanen worden soms juist gevraagd om vrij te nemen. Welke regels zijn er eigenlijk voor werken tijdens de feestdagen? Volgens arbeidsrechtadvocaat Mariska Aantjes zijn daar namelijk veel misverstanden over.
Nico van de Ven (63) weet niet beter dan dat hij het gourmetten of de kerstbrunch bij zijn familie soms moet overslaan. De procesoperator werkt bij Prysmian in Delft met machines die niet zomaar stopgezet kunnen worden. „Wij werken met hoogspanningslijnen en zorgen dat de materiaalvoorziening op gang blijft. Doen we dat niet, dan kan de stroom uitvallen. Dus ook de lichtjes met kerst.”
Hoort erbij
Zijn vrouw is er niet altijd blij mee, vertelt Van de Ven. „Maar het hoort er nou eenmaal bij. Wij werken in ploegendiensten en dan ben je af en toe de sjaak. Gelukkig wordt er in in dit bedrijf wel meegedacht. Wil je echt thuis zijn met kerst? Dan is er altijd wel iemand die wil ruilen. Zo hebben de buitenlandse jongens meestal niks met deze feestdagen.”
De fabriek waar procesoperator Nico van de Ven (63) werkt draait tijdens feestdagen gewoon door.
Volgens FNV-bestuurder Albert Kuiper is dat in de industrie inmiddels breed geaccepteerd. „In onze sector gaat het productieproces soms ononderbroken door. Werknemers worden daar wel voor gecompenseerd.”
Recht op toeslag
In de cao is geregeld dat iedereen die werkt op een feestdag, recht heeft op een toeslag van 100 procent of een hogere ploegentoeslag krijgt. „Daardoor wordt er ook minder gemopperd. Er is bij ons meer te doen over Nieuwjaarsdag. Dan willen meer mensen tegelijk vrij. Maar dat zul je dan toch onderling moeten regelen.”
Volgens arbeidsrechtadvocaat Mariska Aantjes is dat ook de beste manier om ermee om te gaan. In de wet staat namelijk niet dat je vrij hebt op officiële feestdagen. „Werkgevers kunnen het dus als gewone werkdag aanmerken. Maar meestal is het wel geregeld in een cao of arbeidsovereenkomst.”
Aantjes hoort dat mensen vaak denken dat ze recht hebben op een vrije dag. „Daar zijn veel misverstanden over. Maar een wettelijk recht op vrij tijdens de feestdagen bestaat dus niet.”
Familiediner
In winkels en de supermarkt is werken tijdens de feestdagen de laatste jaren enorm toegenomen, ziet CNV-bestuurder Jacqueline Twerda. „Het wordt door bedrijven vaak gebracht alsof het heel normaal is dat je dan werkt. Zo van: zeg maar welke van de twee kerstdagen je dit jaar werkt.”
Ze ziet dat er vooral jongeren en flexwerkers worden ingezet. „De vaste krachten hebben allang vrij gevraagd. Jongeren vinden kerst minder interessant. Die zien het soms wel als voordeel dat ze niet bij het familiediner hoeven aan te schuiven.”
Conflicten
Toch kunnen er wel conflicten ontstaan, weet Aantjes. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat een werknemer zijn dienst weigert op basis van geloof. „Een werkgever moet wel rekening houden met dat soort dingen. Het gaat vooral om een belangenafweging. Als een bedrijf kan aantonen dat de operatie helemaal in de soep loopt als die persoon niet komt, dan ontstaat er wel een probleem.”
Voor werknemers op kantoor kan het voorkomen dat het bedrijf de deuren tijdens kerst sluit. Kun je ook verplicht worden om vrij te nemen? „Vaak staat het in een cao, dan kan een bedrijf dat afdwingen. Maar je kunt niet uit het niets twee weken van tevoren aankondigen dat een bedrijf sluit.”
Voor mensen die met tegenzin naar hun werk moeten tijdens de feestdagen heeft Nico van de Ven wel een tip. „Wij zorgen dat de kantine versierd is en halen lekkere gerechtjes. Dan maak je het gezellig.”
