De Johan Cruijff ArenA leek zondagavond wel een oorlogsgebied. Foto: ANP/HH
Het waren bizarre beelden uit de Johan Cruijff ArenA. Terwijl Ajax zondag nog maar net had afgetrapt tegen FC Groningen, laaide er vanaf de harde kern op de tribune een waar inferno op. Na een dubbele staking was scheidsrechter Bas Nijhuis er klaar mee. Is Ajax nog wel baas in het stadion? Want: de club wist dat er iets stond te gebeuren.
’Tum van Hooligans Amsterdam is overleden’, staat in een hooligan-appgroep, in bezit van De Telegraaf. ’Tum’ is Thijmen, hij maakte deel uit van de groep Hooligans 5th. ’Zijn droom was om een wedstrijd helemaal te laten staken, daar gaan ze voor.’
Er volgen meer apps, enkele minuten voor het begin. ’Ze zijn net binnengestormd met potten en alles. Paar van ons komen uit IJmuiden en Almere.’ Om met enkele smileys toe te voegen: ’Dus lekker doorlekken.’
Of de berichten authentiek zijn, is onduidelijk. Op beelden is een bestorming te zien van honderden mensen in het zwart. Sommigen droegen bivakmutsen. In de vijfde minuut, een verwijzing naar Hooligan 5th, werd de Johan Cruijff ArenA door een helse zee van vuurwerk verlicht. Op een scherm verscheen tevergeefs de tekst: ’Het afsteken van vuurwerk is verboden!’
De ’pyroactie’ zou – met name – vanaf de zuidzijde van de F-Side zijn gekomen. Een paar tellen na de hervatting daaldeopnieuw vuurwerk neer op het veld. Nijhuis staakte definitief.
Ajax heeft vaker voor hete vuren gestaan. ’Ajax-fans’ gooiden in september 2023 tijdens de Klassieker tegen Feyenoord eveneens twee keer vuurwerk op het veld. Bij 0-3 werd gestaakt. Naderhand werd het, zonder publiek, nog 0-4.
Scheidsrechter Bas Nijhuis legt zijn besluit om te staken uit aan Ajax-trainer Fred Grim. Foto: ANP/HH
Ook bij Ajax-Heerenveen, 1 november, stak de F-Side vuurwerk af. De wedstrijd werd met publiek uitgespeeld. Het was een ’eerbetoon’ aan de overleden fanatieke Ajax–fan ’Paddy’. Voor het duel met FC Groningen kondigde de harde kern al aan: dat was maar kinderspel in vergelijking met wat er nu zou gebeuren. Ajax was op de hoogte.
Hooligangedrag ’versterkt door drank en drugs’
Agressie-expert Caroline Koetsenruijter stelt dat zulke hooligangroepen vaak worden aangevoerd door oudere figuren, die grip hebben op jongere mensen. „Die zijn makkelijk beïnvloedbaar, omdat ze status willen krijgen. Dat wordt versterkt door drank en drugs. Dit was zó georganiseerd. Het zou me niet verbazen als ze tegen semi-criminele netwerken aanschurken. En dan gooien de teleurstellende resultaten van Ajax olie op het vuur.”
Dat denkt ook socioloog Ramón Spaaij, die veel onderzoek deed naar hooligans. Hij zag een perfect storm in de Johan Cruijff ArenA. „Een reflectie van hoe het sportief en bestuurlijk gaat bij de club. Dat kon er óók nog wel bij.”
Volgens de KNVB kunnen de daders een stadionverbod van 18 tot 60 maanden krijgen. Daar komen nog 12 tot 36 maanden bij als het vuurwerk op het veld gegooid is. Ook staat er een geldboete van 450 euro op.
De aanklager gaat onderzoeken of Ajax iets te verwijten valt. Volgens algemeen directeur Menno Geelen had de club vooraf aanvullende maatregelen genomen, met extra fouilleren en vuurwerkhonden.
’Nooduitgang met geweld van binnenuit geforceerd’
„Maar zoals het er nu naar uitziet, is er van binnenuit een nooduitgang met geweld geforceerd. Een grote groep mensen is zonder kaart, met heel veel vuurwerk, naar binnen gekomen. We proberen te achterhalen wie dat zijn en hoe het heeft kunnen gebeuren.”
Volgens bronnen rondom de club stond er beveiligingspersoneel bij de nooddeur. De stewards werden echter weggebeukt door ’fans’ en belet hun werk te doen. Daarna ging de deur open en konden de relschoppers een nooddeur beneden openmaken, waar ogenschijnlijk geen beveiligers stonden. Toen de hooligans het stadion binnenstormden, is uit veiligheidsoogpunt de afweging gemaakt om hen niet direct aan te pakken.
Volgens de bronnen zijn de vuurwerkhonden vooraf in een leeg stadion en bij het 1-op-1 fouilleren al ingezet. Toen werd er geen vuurwerk aangetroffen. Nadat de nooddeuren geopend werden, zijn ze niet meer in het stadion geweest.
Betrokkenen gaan uit van een gecoördineerde actie. Volgens hen waren er ook hooligans uit andere landen aanwezig. Ajax zelf kan niet inhoudelijk reageren, omdat het onderzoek nog loopt. De club is de hoofdhuurder van de Johan Cruijff ArenA, waarvan het gelijknamige bedrijf de eigenaar is. Beide partijen trekken gezamenlijk op qua veiligheidsorganisatie.
Al na vijf minuten was het zondag in de ArenA raak: een vuurwerkzee maakte verder spelen onmogelijk. Foto: ANP/HH
Als de club na het aanklageronderzoek inderdaad schuldig blijkt, staat er eerst een boete van 7500 euro op. De bedragen kunnen binnen twee jaar oplopen. Bij een vierde overtreding in die periode moet het verantwoordelijke deel van de tribune de volgende wedstrijd leeg blijven. De Amsterdamse club heeft zelf al besloten de F-Side te weren tijdens de volgende thuiswedstrijd na FC Groningen, de Klassieker op 14 december.
Caroline Koetsenruijter: „Het zou me niet verbazen als ze tegen semi-criminele netwerken aanschurken.” Foto: René Bouwman
In het onderzoek ’No pyro, no party!’ uit 2019, in opdracht van het Supporterscollectief Nederland, staat een zorgwekkend voorbeeld uit Zweden. Daaruit blijkt dat na een ’heksenjacht’ – strenger fouilleren, hogere boetes en straffen – het aantal incidenten niet minder werd.
De KNVB, UEFA en FIFA volgen een harde lijn: volledig uit stadions verbannen. De conclusie uit het onderzoeksrapport: vuurwerk is onlosmakelijk verbonden aan de supporterscultuur.
’Moeizaam kat-en-muisspel’
Spaaij legt uit dat er altijd sprake is van een ’moeizaam kat-en-muisspel’. „Verantwoordelijken willen altijd het gesprek zoeken. Dan dénk je dat je een goede relatie hebt, en word je als club alsnog genaaid.”
Maar er speelt meer. „Het gevoel van controle, van macht. Je zag het met die bekertjes op het veld. Het is het manipuleren van het wedstrijdverloop. Ze laten zich niet de les lezen, willen het niet overlaten aan sfeerteams die clubs zelf samenstellen.” Dat kan wel fataal aflopen. „In Spanje is een fan overleden door een vuurpijl.”
Socioloog Ramón Spaaij: „Dit is het manipuleren van het wedstrijdverloop.” Foto: UVA/Jeroen Oerlemans
De hooligan-expert, die meeliep met groepen ultra’s, ziet een groeiende subcultuur van fanatieke fans. „Het is kicken, ze dwingen respect af in hun wereld. Er is enorm veel aandacht en bewondering op sociale media. Dat maakt ze trots. Heel veel mensen zagen het bovendien live op tv.”
’Vuurwerk in lichaamsholtes’
Hoe komt zo’n gigantische hoeveelheid vuurwerk binnen? Spaaij: „Voorheen smokkelden vrouwen wel vuurwerk in hun lichaamsholtes. Met vooral mannelijke stewards lukte dat makkelijk. Maar dan gaat het om individuele voorwerpen.”
Hij vervolgt: „Er zijn gevallen bekend waarbij ’fans’ de sleutel van een stadion hebben. Dat het vuurwerk in supportershomes ligt. Eigenlijk is alles wel geregeld wat betreft controles. Er moet vooral gehandhaafd worden. Eén ding is zeker: dit volledig uitbannen, is een illusie.”
Want er is soms grove intimidatie van stewards. „En van bestuurders. Die thuis ’bezoek’ kregen, van wie vrouwen en kinderen werden bedreigd.” Koetsenruijter signaleert dat ook. „We zien vaker dat hooligans clubs in de tang hebben.”
’Puntenaftrek kan helpen’
Spaaij denkt dat rigoureuzere maatregelen kunnen helpen. „Bij bijvoorbeeld puntenaftrek komen er ook financiële belangen kijken.”
De KNVB kan op basis van vuurwerk echter geen puntenaftrek of een reglementaire nederlaag opleggen en wil niet als klap op de vuurpijl het reglement aanpassen. „Moeten supporters met wangedrag invloed hebben op de competitie?”, reageert een woordvoerder. „Dan probeer je iets op te lossen, maar verpest je het juist voor een hele grote groep.”
