De man die in de jaren 70 wereldberoemd werd met een omstreden experiment is vorige maand overleden. Ik leerde over het gevangenis-experiment van Zimbardo tijdens mijn studie psychologie.
De Amerikaanse psycholoog Zimbardo wilde het kwaadaardig menselijk gedrag in kaart brengen door mannelijke studenten te vragen tijd door te brengen in een nagebootste gevangenis.
De helft van de studenten kreeg de rol van bewaker, de andere helft die van gevangene. Na zes dagen werd het onderzoek afgebroken, vanwege wangedrag en extremiteiten die voortkwamen uit het hebben van macht. Het experiment bracht veel discussie en er werden parallellen getrokken met het gedrag van mensen in de Tweede Wereldoorlog.
We denken graag dat we goedaardig zijn
Wij willen graag denken dat we goedaardige wezens zijn en altijd aan de goede kant van de streep staan. Op de toneelschool werd ons gevraagd of we dachten in tijden van oorlog in het verzet te gaan. Voorafgaand hadden we een introductieweek, al was het eerder een ontgroeningsweek. De ouderejaars drilden de nieuwkomers. We moesten onder andere geblinddoekt op het dak van de 8ste verdieping ongezekerd over de reling hangen en daar een lied zingen. In mijn oor werd geschreeuwd: ‘Hoe graag wil jij actrice worden?’
Later bleek dat ze een balletbar op het dak hadden geplaatst terwijl ze ons deden gelóven dat we op een haar na te pletter zouden kunnen vallen. Mijn klasgenoot die dit bibberend onderging, pakte op zijn beurt een jaar later, nog harder, de nieuwkomers aan.
Macht is moeilijk te dragen
De verantwoordelijkheid van macht is moeilijk om te dragen. Alleen geschikt voor mensen die dit buiten hun eigen ego, trauma’s en belangen aankunnen. Daarom kijkt de wereld angstig toe welke slinger Trump eraan gaat geven.
De rol van president van Amerika is een stuk groter dan die van bewaker of ouderejaars van een opleiding. Zeker als daarbij ook de rol van politie van de wereld wordt toegeëigend. Dat is niet iets wat we in handen van één enkele persoon zouden moeten leggen.
Niemand kan overzien wat Trumps belofte om een radicaler beleid te voeren voor gevolgen zal hebben. Wel zal het een deel van de Amerikaanse bevolking hard raken. Migranten, zieken, vrouwen die ongewenst zwanger zijn, activistische journalisten die te verstaan is gegeven dat ze harder zullen worden aangepakt.
In Trumps eigen woorden: ,,Ik wil alles terugnemen wat Amerika ooit aan de wereld gegeven heeft.’’
Een gevaarlijke uitspraak. Begin eerst maar aan het terugnemen van rede, gelijkheid en zorg. En vraag jezelf: ‘Kan ik omgaan met macht?’
