Is geluk maakbaar? Of is het een kwestie van geluk hebben? Is gezondheid maakbaar? Of is ook dat een kwestie van geluk? Van gezonde genen of van een gezond milieu? Of is het een kwestie van gezond leven? Of van de keuzes die we maken, in gedrag, werk, relaties, tijdsbesteding?
Vragen zoals deze behoren tot de belangrijkste in ons leven. Ze behoren ook tot de belangrijkste vragen waarmee de psychologie zich bezighoudt. En waarop zij inmiddels antwoorden heeft gevonden.
Natuurlijk weten ook psychologen nog lang niet alles van hoe het bijvoorbeeld komt dat de ene persoon de taken en problemen in zijn of haar leven goed het hoofd weet te bieden, terwijl de andere daaronder bezwijkt, overspannen raakt, in een depressie of nog erger belandt.
Persoonlijkheid speelt een rol. Maar die vaststelling roept weer vragen op. Wat is persoonlijkheid dan precies? Hoe komen we aan onze persoonlijkheid? Is die veranderbaar?
Succes en falen in het leven is ook een kwestie van omstandigheden, van de wind mee hebben, van op de juiste plaats op het juiste moment zijn.
Hoe zit het dan met relaties?
Maar hoe zit het dan met relaties? Dat zijn toch ook een soort omstandigheden die grote invloed hebben op ons leven, ons geluk en onze gezondheid? En daaraan kunnen we zelf werken: om ze duurzaam te maken, om ze te verbeteren, of om ze op een gezonde manier te beëindigen als dat het beste blijkt.
Met andere woorden: wij scheppen zelf op zijn minst een deel van de omstandigheden die ons scheppen. Zelfs het lichaam waarin we ons leven doorbrengen, is voor een deel onze eigen schepping. Als we regelmatig bewegen en onze spieren trainen is ons lichaam gezonder, mooier en genieten wij en anderen er meer van dan wanneer we dat niet doen.
Ook onze geest, onze psyche, is voor een deel onze eigen schepping. Hoe genuanceerd of ongenuanceerd we over gebeurtenissen en mensen denken is voor een deel een kwestie van hoeveel informatie we tot ons nemen.
Hoe goed we informatie in ons opnemen en vasthouden, is voor een groot deel een kwestie van luisteren, van ordenen en van geheugentechniek. Allemaal kwaliteiten of vaardigheden die kunnen worden geleerd.
Hoe goed we anderen begrijpen en zij zich door ons begrepen voelen is een kwestie van een andere kwaliteit, namelijk empathie of invoelingsvermogen. Ook dat vermogen kan worden geleerd cq ontwikkeld.
De vervolmaking van de mens
Een van de eerste mensen die het woord psychologie bezigden, was een geestelijke, Goclenius (1547-1628) genaamd, die in de Duitse stad Marburg woonde. Hij publiceerde in 1590 een boek met de Latijnse titel Psychologia, hoc est de perfectione hominis. Dat betekent zoveel als: ‘psychologie, dat gaat over de vervolmaking van de mens’.
Reden voor mij om de komende weken middels enkele columns te verkennen of psychologische kennis en inzichten inderdaad kunnen helpen onszelf en de wereld waarin we leven te vervolmaken, beter te maken, eventueel zelfs te herscheppen.
Wat overigens niet hetzelfde is als perfect gelukkig maken. Of zoals Goclenius het zo treffend verwoordde: Geluk is een manier van reizen, niet een aankomstbestemming.
