De staat van het Gronings: einde verhaal of een ‘nij begun’? | opinie

Heel langzaam, maar zeker, verdwijnt de Groningse taal. Soms stel ik stel me voor dat ik over een jaar of dertig, als ik al een eindje in de negentig ben, de laatste native speaker ben. ‘Zegt u eens iets in het Gronings?’, zal een interviewer vragen. Wat ik dan antwoord, zal voor niemand te verstaan zijn. Misschien ga ik nog even viraal in een kort filmpje, maar daarna is het echt afgelopen.

Het is een linguïstische dystopie waar ik zelden hardop over spreek, want ik leef van de Groningse taal. Ik schrijf liedjes en verhaaltjes, treed op, ontvang subsidies en hoef daarom niet naar de fabriek of de sociale dienst.

Want gek genoeg is de aandacht voor het Gronings groter dan ooit. Geen enkele provincie herbergt zoveel streektaalzangers; men verkoopt cd’s, ontvangt prijzen en trekt volle zalen. De mensen in die zalen zijn wel voornamelijk vóór 1970 geboren, want na die tijd werd bijna iedereen in het Nederlands opgevoed. Hier en daar, in dorpen waar geen import wil wonen, spreekt de jeugd nog de plaatselijke streektaal, maar met de komst van nieuwe woonwijken met aantrekkelijke omstandigheden voor Stadjers en Westerlingen zal ook dat snel veranderen.

Kunnen die nieuwelingen dan geen Gronings leren?

Dat kan: er is cursusmateriaal, er zijn bevoegde leraren, boekjes, video’s et cetera. Maar zoals iedereen weet die op de middelbare school Frans of Duits heeft gehad: Als je het niet in de praktijk brengt kun je zelfs na vier jaar les nog niks. En daar zit ‘m nou net de kneep.

Je zou denken dat Originele Groningers (OG’s) blij zijn als een nieuwkomer pogingen doet om hun taal te spreken. Maar het tegendeel is waar. Na twee of drie zinnen klinkt het meestal: ’Hòl mor op, da klinkt ja naargens noar!’. De nieuwkomer houdt dan wijselijk zijn mond en schakelt over op het ABN.

Onlangs was ik op een presentatie van een videocursus Gronings, een nobel en mooi uitgevoerd initiatief. Daar namen achtereenvolgens de hoogste vertegenwoordiger van het koningshuis in de provincie, een hoogleraar belast met de Groningse taal en een streektaalzangeres het woord. Geen van hen sprak Gronings, terwijl hun ouders dat wel deden, en ze bovendien alle drie hun brood verdienen als vertegenwoordigers van Groningen en de Groningse taal. Vermoedelijk spreken ze wel Engels en waarschijnlijk nóg een taal. Misschien wel twee.

Zouden we dat ook accepteren van mensen die van Spaans of Zweeds hun beroep maken? In vijf jaar kun je toch een nieuwe taal leren?

De laatste jaren speel ik veel in Noord-Duitsland. Volgens taalkenners zouden die Duitsers mij moeiteloos moeten kunnen verstaan, maar in de praktijk valt dat tegen, dus leg ik in Rudi Carrell-Duits uit waar de liedjes over gaan. Omdat je ook wel eens een wat diepgaander gesprek met je publiek wilt voeren besloot ik om een cursus Duits te volgen. Dat valt nog niet mee in Groningen maar het internet is gewillig.

Via de app Makes You Fluent kun je allerlei talen leren. Het werkt met AI, waar ik als artiest enorm op tegen ben, maar in dit geval is het reuze handig.

Je praat tegen avatars van Albert Einstein, Martin Luther King of Napoleon en die geven antwoord. Dat werkt verbazingwekkend goed. De app corrigeert ook je uitspraak en introduceert steeds nieuwe woorden. Elke dag een kwartiertje doet al wonderen.

Zo zou je ook Frans, Zweeds, Italiaans of Portugees kunnen leren. Die laatste taal zelfs in de Europese én de Braziliaanse variant. Maar helaas, het knopje Gronings ontbreekt.

Nij Begun, dat plannen mag bedenken om miljarden uit te geven, als pleister op de aardbevingswond, meent een oplossing te hebben.

(Bron: totdemax.news)

Dat is vreemd, want RTV Noord heeft bij mijn weten nauwelijks presentatoren die Gronings spreken. Per uur wordt er één Gronings-talig nummer gedraaid. Het dialect-programma Twij Deuntjes is van één uur per dag teruggebracht naar twee uur op de zondagmorgen. De dagelijkse opvolger Alles Plat is geruisloos verdwenen. De wekelijkse streektaal-pagina in het DVHN is overgegaan in een email-nieuwsbrief voor wie zich daar voor aanmeldt.

Een deel van het probleem is ook, dat er geen overeenstemming is over hoe het Gronings gesproken dient te worden. In het begin van mijn carrière kreeg ik ook vaak te horen dat ik woorden verkeerd uitsprak of dat ze zus of zo ‘bie ons op t Hogelaand/Oldambt/Veenkolonies’ heel anders zeiden. Belangrijk is dus om vast te stellen wat ‘zuiver’ Gronings is.

Onlangs overleed de radiomaker/muzikant/taalgoeroe Henk Scholte, van wie niemand zal durven beweren dat hij geen goed Gronings sprak. Vlak voor zijn dood heeft hij weken in een opname-hokje van de Universiteit gezeten om alle woorden die maar bekend zijn in het Gronings, op te nemen.

Als we daar nou eens van uitgaan: Henk Scholte’s Gronings is Standaard Gronings.

En dan steken we de miljoenen van Nij Begun in een Groningstalig knopje op de Makes You Fluent-app. In plaats van met Napoleon of Thomas Edison praat je met de avatar van Henkie Törf en binnen de kortste keren spreekt iedereen ‘Goud Geef Grunnings’.

‘Moi, mit Hinderk!’