Nieuwe wijn uit een oud wijnland: 'Het is al sinds de oudheid een zeer vruchtbaar gebied'

Het is een zwoele avond in Alaçati, het Turkse stadje op het schiereiland van de provincie Izmir, slechts op een steenworp verwijderd van het Griekse eiland Chios. De nauwe straatjes, waar traditionele Ottomaanse architectuur wordt afgewisseld met stenen huizen uit de Griekse tijd met lila en lichtblauwe gesloten balkons, zijn volgepropt met tafeltjes van restaurants en bars. De mensen zijn feestelijk en ‘s zomers schaars gekleed, de tafels staan vol met eten en er staat wijn en bier op tafel.

Niet meteen het beeld dat we hebben van Turkije, maar hier aan de Egeïsche kust woonden een eeuw geleden Turken, Grieken, Armeniërs, Levantijnen en andere bevolkingsgroepen in harmonie naast elkaar in het Ottomaanse rijk. Dit gebied is het seculiere Turkije, waar mensen alcohol kunnen drinken, geen religieuze beperkingen hebben. Waar wijnflessen op tafel komen met de fraaiste etiketten. Met namen als öküzgözü, boğazkere, kalecik karasi, emir, kabarcik, dökülgen, cavuş, hasandede. U kent ze niet?

Toch zijn het de belangrijkste druivensoorten van Turkije. Althans voor wijn. Van zo’n tweeëntwintig lokale – plus 12 internationaal bekende – druiven wordt er wijn gemaakt, van de uiterste westkust tot aan het 0osten van het land. Dat er nog meer dan duizend andere druivensoorten staan aangeplant tellen we dan maar even niet mee. Dat zijn tafeldruiven, of druiven voor de sultana’s.

Turkije is de grootste producent van tafeldruiven ter wereld: 90 procent van de 420.000 hectare druivenstokken komt op tafel. Tien procent wordt vergist tot alcoholische dranken, vooral raki. Ruim 2 procent komt in een wijnfles terecht. Rode wijnen uit de binnenlanden (Cappadocië), witte wijnen en internationale druiven uit de Egeïsche kust.

,,De Turkse wijnbouw is nog steeds niet groot”, zegt Seray Kocaemre, onze gids en vinologe met een eigen klein wijngaardje. ,,We drinken gemiddeld nog geen liter wijn per persoon per jaar, bier en raki zijn populairder. Export is ook nog niet groot, maar langzaam begint de industrie een beetje op streek te komen. Met moderne wijnbouw en moderne wijnmakers.”

En dat in een gebied dat al wijnbouw kende toen een groot deel van Europa, inclusief Frankrijk, nog in berenvellen rondliep. Al duizenden jaren voor Christus hebben hier verschillende beschavingen – Feniciërs, Perzen, Hellenen, Romeinen – druiven verbouwd en wijn gemaakt.

Tijdens het Ottomaanse rijk (1299-1922) was onder de islamitische heersers alcohol weliswaar officieel verboden, maar de productie en consumptie van wijn door verschillende niet-moslimgemeenschappen werd oogluikend toegelaten. Na de val van het Ottomaanse rijk en de Turkse onafhankelijkheidsoorlog in 1923 trokken de meeste etnische minderheden naar elders. En met hen raakten wijngaarden en wijnmakerijen in verval en verdwenen eeuwenoude tradities en expertise.

Hoewel in de nieuwe Turkse staat onder leiding van Kemal Atatürk de scheiding tussen staat en kerk wettelijk was vastgelegd, en wijnbouw en consumptie toegestaan, zakte de wijnbouw in. De Turkse bedrijven die de wijngaarden van de verdreven Grieken over hadden genomen richtten zich vooral op productie en verkoop, waarbij de kwaliteit van ondergeschikt belang was. Pas aan het einde van de 20ste eeuw werd de weg omhoog gevonden met nieuwe investeringen en de aanplant van internationale druivenrassen als sauvignon blanc en cabernet sauvignon.

Een van de wijnstreken die uit de as van verwaarlozing is herrezen is de streek rond Urla, waar kleinschalige producenten – althans in oppervlakte – een wijnroute hebben opgetuigd. Oenotoerisme heet dat, waarbij wijnhuizen niet alleen een proefruimte hebben, maar ook een begeleidend hapje serveren – of soms zelfs een heel restaurant inrichten.

De wijngaarden van Urla worden al genoemd door Homerus en Plinius en de stad was als Clazomenae een van de beroemde twaalf steden van de Ioniërs. ,,Het is al sinds de oudheid een zeer vruchtbaar gebied, voor fruit en groenten. Je vindt er ook veel farm-to-table-restaurants,” zegt Seray. Dat laatste merken we in het restaurant Ova Sofra dat, gelegen in de middle of nowhere, elke avond gasten van heinde en verre aantrekt sinds de eigenaren tijdens de beperkingen van covid besloten hun oogst van het land deels op een boerentafel te serveren. Met eenvoudige, maar heerlijke gerechten.

De wijnproducenten die zijn aangesloten bij de Urla Wine Route – nu tien, het aantal kan groeien – zijn niet groot in omvang, maar ze hebben meestal wel wat financieel vlees op de botten om te investeren. Geld dat ze elders hebben verdiend – er zitten bemiddelde ondernemers en zakenlieden bij, juristen – maar dat ze met liefde aanwenden voor een nieuwe aanpak van de wijnbouw. ,,Het klimaat is perfect, de bodem ook, maar het is belangrijk om te analyseren welke druiven hier het beste gedijen.”

Voor deze streek zijn dat klassieke druiven als de bornava misketi (in onze streken bekend als de muscat d’alexandrie au petits grains), maar ook nieuwkomers als syrah, carignan of sauvignon blanc. ,,Waarbij de teelt weliswaar niet als biologisch is gecertificeerd, maar het in de praktijk door de gunstige ligging met zeewind en hoogte wel is.”

Bij een proeverij bij het fraaie arboretum – een ‘bomentuin’ – van Can Otabaş, tevens eigenaar van Urla Winery, tonen vijf van de producenten hun wijnen. Wat opvalt is de grote rol van vrouwen, zowel in de exploitatie van de wijngaarden als in de kelder. Serpil Erdurak is de oprichter van USCA en ze maakt een prachtige wijn van de bornava misketi. Bij wijnhuis Çakir bestieren de vrouw en dochters (allen advocaten) de wijngaard – hun blend van Franse druiven met een tikje boğazkere is trefzeker – en bij de wijngaarden van Urlice is Yaren Buse Budak wijnmaakster die een krachtige blend van cabernet sauvignon en syrah maakt.

Een van de interessantste nieuwkomers is het wijngoed Hus, dat sinds 2018 wijnen op de markt brengt. Eigendom van Ceylan Ertörer Diaz Leon, die haar achternaam dankt aan haar helaas zeer jong overleden Chileense man Juan Pablo. Ceylan: ,,Onze familie kwam in een eeuw geleden na de val van het Ottomaanse rijk vanuit Griekenland, waar we een olijfoliefabriek hadden, naar deze streek. Een jaar of dertig geleden kochten mijn ouders een stuk land om er pruimenbomen op te zetten, maar mijn moeder plantte ook wat wijngaarden. En mijn man wilde dat verder uitbreiden.”

Maar zowel Ceylan’s moeder als haar man overleden drie jaar geleden plotseling, waardoor ze alleen achterbleef met een wijngaard en een jonge dochter. Ze zette het werk van moeder en echtgenoot voort en is nu eigenaar en assistent-wijnmaker – de wijnmaker is een Spaanse vrouw – van een wijngaard die jaarlijks slechts 25.000 flessen produceert. ,,We zijn in 2018 begonnen wijn te maken met aangekochte druiven, en konden in 2020 de eerste oogst van eigen stokken maken.“

De resultaten zijn indrukwekkend. De witte wijn van de emir-druif is vol en tegelijkertijd mooi fris, de rode wijn van de ‘Franse’ druif carignan stevig. Maar ronduit bijzonder is de rode wijn die ze maakt van de druiven öküzgözü (‘ossenoog’) en boğazkere (‘rauwe keel’, naar de zware tannines die langs de keel schuren), oorspronkelijk afkomstig uit respectievelijk het zuidoosten en het oosten (Diyarbakir)van het land.

In hun weerbarstige oorsprongsgebied levert dat stevige wijnen op, hier proeven we een sappige wijn met zachtere tannines. Past perfect bij het gerechtje van geklopte zachte kaas, appel, gebrande hazelnoten en een groene kruidendressing die uit de keuken komt. Een bezoek waard, alleen al omdat hier bij Hus duidelijk vooral liefde regeert, en minder het grote geld.

Culinaire liefde hebben we overigens ook opgevat voor het echtpaar Ozan Kumbasar (chef) en Seray Kumbasar (sommelier) van het restaurant Vina Locale in Urla. Daar wordt gekookt met lokale producten en een duurzame, no-waste benadering. We proefden er hemels sappige baby-octopus, een ‘crème brulée’ van aubergine en andere gerechten die Michelin ook op waarde heeft weten te schatten: het restaurant heeft zowel een ‘gewone’ Michelinster als een groene ster (voor duurzaamheid) en Seray is door de Franse gids uitgeroepen tot Turkse sommelier van het jaar. Ze schenkt bijna uitsluitend Turkse wijnen. Kortom, meer dan een omweg waard, dit restaurant en deze wijnstreek.

mail: jacqueshermus@gmail.com

insta: @jacqueshermus