Zo hebben deze drie Oekraïense vrouwen in Groningen het afgelopen halfjaar beleefd

Yara Marusyk vertelt dat ze net heeft geprobeerd om camouflagekleding te bestellen voor haar neef in het Oekraïense leger. De 55-jarige man is momenteel in training, maar kan ieder moment worden ingezet aan het front, en kan de warme kleding voor de komende winter goed gebruiken. „Ik had in eerste instantie kleding besteld via een Nederlandse website, maar die hadden geen broeken meer op voorraad. Nu ga ik het proberen via Amazon”, zegt ze. Ze vertelt het met een glimlach, maar de situatie is nijpend. De Oekraïense winters zijn koud, en dat is reden tot zorg. „Als gewone burgers zonder verwarming komen te zitten, zullen ze misschien omkomen van de kou. Maar ook voor het Oekraïense leger is een koude winter een slecht voorteken; niet alleen omdat het onbehaaglijk is, maar vooral ook omdat de Russische tanks het goed doen op een harde, bevroren ondergrond.”

Voor Yara waren de afgelopen maanden enorm stressvol. „Het duurde heel lang voordat ik mijn moeder had overgehaald om naar Nederland te komen. ‘Lieverd, ik zorg wel dat ik veel houdbare producten in huis heb. Als de Russen dan aanvallen, kom ik niet om van de honger. Je hoeft je om mij geen zorgen te maken’, zei ze dan. Ik denk dat ernst van de situatie niet meteen tot haar doordrong”, vertelt ze. „Ik heb er weken niet van kunnen slapen. Gelukkig is ze nu hier, in Groningen.”

Maar haar moeder wil terug. Ze mist Oekraïne. Of, en wanneer ze vertrekt, is nog niet duidelijk.

De Verenigde Naties schatten dat zo’n twaalf miljoen Oekraïners hun huizen hebben moeten ontvluchten sinds de invasie van het Russische leger. Gezinnen zijn ontwricht, en er vallen dagelijks slachtoffers. „Wat ik me vooral afvraag is waarom het Russische leger zo wreed handelt. Marteling en verkrachting, ook van vrouwen en kinderen, zijn onderdeel van de Russische oorlogsvoering. De Russen bombarderen gericht, en mikken daarbij ook op verzorgingshuizen, scholen, en ziekenhuizen, plekken waar veel kwetsbare mensen samenkomen. Het is onbegrijpelijk hoe dit kan in de 21ste eeuw”, zegt Yara. „En daarnaast gebruiken de Russen nu de kerncentrale in Zaporizja als militaire basis. Als daar iets misgaat, zijn de gevolgen niet te overzien. Chernobyl had vier reactoren. Zaporizja heeft er zes.”

„Ik vraag me af”, eindigt ze, „Wanneer internationale organisaties, de EU, en de VS het Russische handelen in deze oorlog gaan erkennen voor wat het is: terrorisme gesponsord door de staat. Rusland voldoet in ieder geval aan alle criteria.”

„Eigenlijk ga ik iedere zomer naar mijn familie. Mijn ouders hebben een huisje aan het meer, en het is altijd fijn om bij ze te zijn. Ik mis dat heel erg”, vertelt Oksana Lozynska uit Sappemeer. Ze verontschuldigt zich omdat het ‘klein leed’ lijkt, maar je geboorteland niet kunnen bezoeken uit angst voor oorlog is geen kleinigheidje. In Lutsk, waar ze vandaan komt, is het relatief veilig, maar de oorlog raakt iedereen. „Als ik geen kinderen had gehad was ik misschien wel gegaan, maar ook in Lutsk gaat het luchtalarm regelmatig af. We moeten dan met zijn allen naar de schuilkelder. Die stammen nog uit de Sovjettijd, dus of het echt veilig is, durf ik je niet te zeggen.”

Toen we haar een halfjaar geleden spraken, vertelde Oksana dat haar vader mogelijk kon worden opgeroepen voor het leger. „Mijn zusje gelukkig niet, omdat ze een geadopteerd kind heeft. De Oekraïense overheid wil niet dat kinderen hun familie als het ware voor de tweede keer verliezen”, vertelt ze nu, zes maanden later. „Maar heel veel Oekraïense kinderen hebben nu geen papa of mama meer. Ik denk dat Oekraïne de oorlog zal winnen, maar er zijn zoveel verschrikkelijke dingen gebeurd dat we nog heel lang met de gevolgen zullen moeten leven.”

In februari stonden de voorpagina’s nog vol met nieuws uit Oekraïne, maar nu lijkt de aandacht te verslappen. „Vooral de controverse rondom het rapport van Amnesty International is onderbelicht”, vindt ze. In dat rapport concludeert de internationale tak van de organisatie dat het Oekraïense leger eigen burgers in gevaar brengt door woonwijken, scholen, en ziekenhuizen te gebruiken voor legerbases. Het hoofd van Amnesty Oekraïne, Oksana Pokalchuk, is vervolgens uit onvrede opgestapt, en noemt de conclusie eenzijdig en ‘een instrument van Russische propaganda’. Oksana Lozynska is het daarmee eens. „Het lijkt wel alsof ze de Russische aanval willen goedpraten. Dat kan toch niet?”

Wat ze met klem benadrukt, is dat de oorlog ook voor sterke verbondenheid heeft gezorgd. „Het klinkt gek, maar er ontstaan ook mooie dingen door de oorlog. Overal in Oekraïne worden acties opgezet om het leger te steunen. Als ik dat zie, krijg ik weer hoop”, zegt Oksana. Ook in Nederland voelt ze zich gesteund. „Je ziet dat Oekraïners hier welkom zijn, en er zijn zoveel mensen die geld of spullen inzamelen. Nederland is een fijn land. Ik vind de acties echt fantastisch.”

Yuliya Hilevych is net terug van een vakantie op de Griekse eilanden als we haar spreken. Ze heeft een beetje kunnen ontspannen na een erg turbulente tijd. Haar oma, die erg ziek was, is twee maanden geleden overleden. „Dat was een zware klap. Mijn moeder was relatief jong toen ze mij kreeg, dus was mijn oma mijn echte moederfiguur. We waren met zijn drietjes een echte eenheid”, vertelt ze. Afscheid nemen kon niet. „Toen ze op sterven lag, mocht mijn moeder niet naar haar toe. Ze lag namelijk op de intensive care, en dan laten Oekraïense ziekenhuizen verder niemand bij je toe.”

Ook de begrafenis moest ze missen. „Om erbij te kunnen zijn, had ik een flinke reis moeten afleggen. Het is nu veiliger om op één plek te blijven, dan loop je minder kans om verzeild te raken in een bombardement. Het Russische leger bombardeert onder andere de infrastructuur; als je in de trein zit, is er een kans dat je niet meer verder kunt. Hoe meer je in beweging bent, hoe groter de kans dat je te maken krijgt met bombardementen”, vertelt Yuliya. Het was verstandiger om niet te reizen. „Naast mijn stiefvader ben ik de enige die mijn moeder nog heeft. Ik wil niet dat we elkaar verliezen.”

Het rapport van Amnesty International vond ze jammer om te zien. „Natuurlijk handelt Amnesty met de beste intenties, en uiteraard moeten ze objectief zijn, maar eerlijk gezegd word ik daar een beetje moe van, die verstoorde objectiviteit”, zegt ze. „Ze willen beide kanten van de oorlog belichten en onderzoeken, maar dat is vrijwel onmogelijk; Oekraïne en Rusland zijn namelijk niet gelijk aan elkaar. Oekraïne moet vechten om burgers te beschermen tegen aanvallen vanaf het eigen grondgebied.”

„Rusland bombardeert Oekraïne vanaf bezet Oekraïens grondgebied, zoals de Krim en Donbas. Hoe meer kans het Russische leger krijgt om het land te bezetten, hoe groter de kans dat ze verder in Oekraïne zullen binnendringen”, zegt ze. „Ik ken mensen die anti-militair zijn, en vinden dat Oekraïne een deel van het grondgebied af moet staan om er zo voor te zorgen dat de oorlog eindigt. Ik vind dat erg problematisch. Niet iedereen lijkt te begrijpen dat Poetin steeds verder zal gaan, en steeds nieuwe delen van Oekraïne zal annexeren om van daaruit verder te bombarderen. Als Poetin zijn gang kan gaan en krijgt wat hij wil, zal hij nooit stoppen.”

„Toen Rusland Oekraïne binnenviel, zat ik op de bank naast een kennis uit Groningen. Zij begon zich meteen af te vragen wat de oorlog zou betekenen voor de gaswinning, en wat het zou betekenen voor Groningen”, voegt Yuliya toe. „In Oekraïne wordt al heel lang gewerkt aan groene energie, en die installaties worden nu gericht gebombardeerd door de Russen. Het lijkt alsof ze nu meteen willen afrekenen met de concurrentie uit Oekraïne. Zo stellen de Russen hun aandeel op de energiemarkt veilig, puur uit winstoogmerk.”