Het asielzoekerscentrum van het COA in Ter Apel. Corné Sparidaens/archief 2024
Voor de derde dag op rij verbleven er teveel mensen in het asielzoekerscentrum in Ter Apel. In de nacht van woensdag op donderdag waren dat er 2031. Hoe kan dat, wat betekent dit voor de asielzoekers en hoe zit het met de 50.000 euro per dag die Westerwolde moet krijgen? Vijf vragen over de situatie.
Hoe kan het dat Ter Apel weer overvol zit?
Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers heeft te weinig plekken. Er is een tekort aan locaties waar mensen langere tijd kunnen wonen, waardoor aan de lopende band tijdelijke (crisis)noodlocaties worden geopend.
Bijna de helft van de bewoners van COA verblijft in zo’n noodlocatie. Die sluiten na verloop van tijd weer als gemeenten of de eigenaar van het gebouw het contract niet (willen) verlengen. Voor asielzoekers die op zo’ plek wonen is het dan zoeken naar andere plekken in bestaande azc’s of een nieuwe (nood)locatie organiseren. Daardoor blijft COA bezig.
Veel bewoners van azc’s zouden bovendien al vertrokken moeten zijn uit het azc en een eigen woonruimte moeten hebben. Deze statushouders zijn erkend als vluchteling. Maar die doorstroom komt onvoldoende op gang: ongeveer een kwart van de bewoners is statushouder.
Daarnaast is er een seizoenspiek, in deze tijd van het jaar komen doorgaans meer asielzoekers naar Nederland. Vrijwel alle asielzoekers komen naar het aanmeldcentrum in Ter Apel, hoeveel dat er per dag zijn is altijd gissen. De opvangorganisatie heeft daar geen controle op.
Het COA waarschuwde in juli al dat het heel krap zou worden en vroeg gemeenten om te helpen. Die oproep bracht onvoldoende op, waardoor Ter Apel nu overloopt.
Is er nu sprake van een overtreding?
Ja. De rechter heeft ook in hoger beroep bepaald dat het COA niet meer dan 2000 asielzoekers mag opvangen in Ter Apel. Dat geldt niet alleen ‘s nachts, maar ook overdag. Het COA moet voor elke dag dat er teveel mensen in Ter Apel verblijven een dwangsom van 50.000 euro betalen aan de gemeente Westerwolde. Dat bedrag kan oplopen tot 5 miljoen euro.
Waar slapen de asielzoekers nu?
In Ter Apel zijn meer bedden dan het maximale aantal asielzoekers dat er mag verblijven, namelijk ruim 2300. Dat komt omdat COA er rekening mee houdt dat er nu en dan kamers gerenoveerd moeten worden of om een andere reden niet beschikbaar zijn.
Bovendien kan niet iedereen bij elkaar worden geplaatst, zo zijn minderjarigen die in hun uppie naar Nederland zijn gekomen over het algemeen kwetsbaarder, zij komen op een speciale afdeling. COA probeert bijvoorbeeld ook om LHBTI-groepen waar mogelijk bij elkaar te plaatsen. En ook als een gezin in een kamer verblijft, en er nog een bed over is komt daar in principe geen wildvreemde in te wonen.
Daarnaast is er een logistieke kwestie. Asielzoekers die net zijn aangekomen, verblijven over het algemeen centraal in de buurt van de kantoren van de IND en gezondheidspersoneel. Zij hoeven dan niet uit alle hoeken van het azc te worden gehaald voor de eerste stappen in hun asielaanvraag, zoals de medische intake, met eventuele tuberculosetest. Dat is logistiek handig, het terrein is immers groot.
Een kamer in de AMV-opvang in Ter Apel Boudewijn Benting/archief 2024
Wat merken Ter Apel en omgeving van de drukte?
Het asielcentrum met de opvanglocatie van COA ligt op een kilometer buiten de eerste bebouwing van Ter Apel. Er is een groeiende groep kansarme asielzoekers, die overlast veroorzaakt binnen en buiten het asielcentrum. Daarover maakt burgemeester Jaap Velema van Westerwolde zich zorgen. Een aanpak, lees: betere spreiding over Nederland, is volgens Velema ‘dringend noodzakelijk’. Hoewel verbetering is beloofd door ministers Keijzer en Van Weel, blijft daadwerkelijke actie volgens hem uit.
In het dorp zelf zijn sommige bewoners en ondernemers ten einde raad. Zij voelen zich niet meer veilig en hebben het gevoel in de steek te worden gelaten.
De burgemeester heeft een veiligheidsrisicogebied rondom het azc ingesteld. Dat is inmiddels zeven keer verlengd. Het staat het Openbaar Ministerie toe om grootschalige fouilleeracties te houden op straat. Dat is vijf keer gebeurd. Daarbij zijn in totaal veertien wapens zoals (zak)messen, pepperspray en een ploertendoder aangetroffen. Bij bijna alle acties werden ook drugs aangetroffen (zie kader).
Moeten er weer mensen buiten slapen, zoals in 2022?
Dat kan, het COA weet niet waar het aan toe is. Er wordt gewerkt aan meer opvangplekken en een snelle uitstroom van statushouders, maar daarvoor is het COA afhankelijk van gemeenten, laat een woordvoerder weten. Als er echt geen bedden meer zijn, start een beperkte toegang. Kwetsbare mensen mogen als eerste naar binnen, de rest moet buiten blijven totdat er plek is.
Controles in het Veiligheidsrisicogebied
Controle van 50 mensen en 20 auto’s. Resultaat actie: - 3 messen - 1 ploertendoder - Softdrugs, totaalgewicht van: 18,0 gram - 1 vals rijbewijs (aanhouding)
Controle van in totaal zo’n 150 mensen. Resultaat actie: - 4 zakjes hennep - Aantreffen kleding met labels en beveiligingstags, vermoedelijk winkeldiefstal
Controle van in totaal zo’n 150 mensen. Resultaat actie: - 1 schaar - 1 mes - twee zakjes wiet
Controle van circa 30 mensen. Resultaat actie: - Niets aangetroffen
Tijdens de controle werden ongeveer 60 mensen gecontroleerd en 20 voertuigen. Resultaat: - 3 messen - 1 busje pepperspray - 5 maal softdrugs gevonden, totaalgewicht van: 16,9 gram. - 4 zakmessen
