Asielzoekers komen aan bij het aanmeldcentrum in Ter Apel Foto: archief Corné Sparidaens
Het COA had de bezetting in Ter Apel even op orde. In de nacht van dinsdag op woensdag sliepen er 41 mensen meer dan waarvoor officieel plek is, en dus moet het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) opnieuw 50.000 euro betalen aan de gemeente Westerwolde. Ter Apel blijft het symbool van het failliete asielsysteem.
Onmiddellijk is het landelijk nieuws. Zodra er in de asielopvang bij het aanmeldcentrum in Ter Apel meer dan 2000 mensen verblijven, gaan alle alarmbellen af. Ter Apel is vol, het gaat fout. De openstaande dwangsom is nu 300.000 euro.
Al luidt het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) nog zo vaak de noodklok, pas als Ter Apel het maximum overschrijdt voelt het weer echt als crisis. De beelden van honderden buitenslapers in ons nette landje staan nog scherp op ieders netvlies.
Pas als Ter Apel overloopt komen ministers met onorthodoxe maatregelen
Dat mag niet weer gebeuren. Al het andere leed in de noodopvang – het gezeul met mensen, de kinderen wiens rechten worden geschonden – gaat achter de schermen gewoon door. Maar als Ter Apel overloopt, zoals dinsdag weer gebeurde, en de dwangsom van 50.000 euro per dag moet betaald worden, verzinnen ministers opeens onorthodoxe maatregelen.
Vorig jaar was het Marjolein Faber die een of twee extra mensen in alle azc’s wilde plaatsen, zonder toestemming van de gemeenten. Deze week sprak minister Mona Keijzer over het gebruik van ‘grijze bedden’ in azc’s die tijdelijk niet in gebruik zijn vanwege bijvoorbeeld familiebezoek.
Kabinet wil het alleen over de instroom hebben
Verder willen de asielministers van het kabinet-Schoof het maar over één ding hebben: de instroom. Het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt moet omlaag, dan zijn ‘vanzelf’ ook de opvangproblemen opgelost. Met plannen voor het afschaffen van de spreidingswet en het schrappen van de voorrang van statushouders op sociale huurwoningen, maken ze die problemen willens en wetens groter – gemeenten en provincies waarschuwen daar immers voortdurend voor. Structurele oplossingen, de uitstroom van statushouders en kortere wachttijden in de procedure, blijven uit.
Tegelijkertijd komen de asielwetten die de instroom moeten verlagen door politiek geklungel maar niet van de grond. Eerst verspilde Marjolein Faber energie aan ongrondwettelijke noodwetgeving en lieten de asielwetten lang op zich wachten, daarna werd de politieke steun voor de wetten weer onzeker door de PVV-motie voor de strafbaarstelling van illegaliteit. Het is hoogst onzeker of de wetten nog voor de verkiezingen worden aangenomen.
Of die wetten daadwerkelijk iets gaan veranderen aan de instroom van asielzoekers zal nog moeten blijken. Migratiedeskundigen verwachten meer resultaat van het Europese Migratiepact dat in juni 2026 ingaat.
Aantal asielaanvragen in Nederland daalt
Ondertussen daalt het aantal asielaanvragen in Nederland onafhankelijk van nationale maatregelen. In het eerste half jaar van 2025 deden 12.000 asielzoekers een eerste aanvraag in Ter Apel. In 2024 en 2023 waren dat er rond de 19.000. Een daling van 37 procent.
Nederland is daarin niet uniek, ook in Europa nemen de asielaanvragen af. Met 23 procent is de totale Europese daling minder sterk dan de Nederlandse, duidelijk is dat het gaat om een internationale trend. Belangrijkste oorzaak: sinds de val van Assad vragen minder Syriërs asiel aan.
De totale instroom van asielzoekers in Nederland daalt ook, maar minder sterk dan het aantal eerste aanvragen. In de nasleep van de instroompiek van de afgelopen jaren, komen er nog wel relatief veel familieleden van erkende vluchtelingen (statushouders) via gezinshereniging naar Nederland. In dit eerste half jaar waren dat er 9000.
Deze ‘nareizigers’ melden zich niet in Ter Apel maar in Zevenaar. Omdat statushouders door woningtekort vaak nog lang in azc’s wonen, zorgen zij er wel mede voor dat asielzoekers vanuit Ter Apel moeilijk kunnen doorstromen naar andere locaties. Als de afname van eerste aanvragen doorzet, zullen uiteindelijk ook minder nareizigers naar Nederland komen.
Gemeente Westerwolde zit niet te wachten op boetegeld
Ondanks dat er minder mensen asiel aanvragen in Nederland, zit er dus nog steeds geen lucht in de asielopvang. Dat laat zich sinds deze week weer voelen in Ter Apel. Dinsdag 34 mensen te veel, woensdag 58, donderdag 31. Het zijn kleine aantallen met grote implicaties. Voor het dorp, voor COA-medewerkers, voor asielzoekers zelf. Ter Apel is weer het symbool van het failliete asielsysteem.
Het kabinet zet ondertussen alles op alles op de haast onmogelijke route om de (aangepaste) asielwetten alsnog voor de verkiezingen door de Tweede en Eerste Kamer te loodsen. Veel liever dan die honderdvijftigduizend euro aan boetegeld, zou de gemeente Westerwolde dezelfde urgentie willen zien in de aanpak van de opvangcrisis.
Deze analyse is opnieuw gepubliceerd toen bleek dat wederom (twee nachten op rij) te veel mensen in het opvangcentrum in Ter Apel moesten slapen.
