De Waddenzee, gezien vanaf de pier bij Holwert. Foto: Rens Hooyenga
De Waddenzee dreigt op termijn de werelderfgoedstatus van Unesco te verspelen als de Nederlandse, Duitse en Deense overheid de natuurwaarden niet beter beschermen.
Dat kan opgemaakt worden uit een advies dat het IUCN (‘s werelds grootste unie voor natuurbescherming) en Unesco (de culturele organisatie van de Verenigde Naties die werelderfgoed beschermt) vorige week hebben gepubliceerd.
Unesco maakt zich ,,aanhoudende, ernstige zorgen” over alle verstorende activiteiten op de Waddenzee. Vooral plannen voor gas- en oliewinning baren zorgen. Dat geldt voor het vergevorderde voornemen om gas te boren vanaf Ternaard en oliewinning uit de Duitse Waddenzee. Maar ook zoutwinning en plannen voor windparken in de nabijgelegen Noordzee vragen aandacht.
Het advies is opgesteld op verzoek van het secretariaat van Unesco, dat hier om gevraagd heeft naar aanleiding van serieuze zorgen van ‘derden’. Het gaat in dit geval om enkele niet-gouvernementele organisaties, waaronder de Waddenvereniging. Het betreft een ‘staat van instandhouding’. Zo’n rapport wordt om de zoveel tijd gemaakt van alle werelderfgoederen, maar voor de Waddenzee is er expliciet vanwege de zorgen één opgesteld. Unesco wil bovendien voor 1 februari 2024 weer een update.
‘Unesco houdt vinger aan de pols’
,,Dit is beslist niet de reguliere gang van zaken. Het advies is behoorlijk kritisch, Unesco houdt expliciet een vinger aan de pols”, zo reageert secretaris-directeur Marielies Schelhaas van de Nederlandse Unesco-commissie. Tegelijk geeft ze aan dat de status de komende jaren nog niet in gevaar is. Er is bijvoorbeeld geen sprake van dat de Waddenzee dit jaar op de lijst World Heritage in Danger (werelderfoed in gevaar) komt.
Het advies staat tussen 11 en 25 september op de agenda van het Werelderfgoed-comité, dat bijeenkomt in Riyad, de hoofdstad van Saoedi-Arabië. Schelhaas verwacht dat het advies als hamerstuk zal worden overgenomen. Dat is omdat er extra informatie wordt gevraagd en de agenda uitpuilt, doordat de jaarvergadering van Unesco vorig jaar niet is doorgegaan in het Russische Kazan, vanwege de inval van Rusland in Oekraïne.
Enige natuurlijke werelderfgoed in Nederland
De Waddenzee is één van de twaalf Unesco werelderfgoederen in Nederland. Wereldwijd gaat het om 1157 goederen. ,,Zo’n werelderfgoed hoeft niet mooi te zijn, maar moet buitengewoon en van universele waarde zijn”, legt Schelhaas uit. Het kost vele jaren om te onderbouwen of iets op de werelderfgoedlijst kan komen. In Saoedi-Arabië zal over enkele weken het planetarium van Eise Eisinga in Franeker naar verwachting na jarenlange voorbereiding als dertiende Nederlands erfgoed aan de lijst worden toegevoegd.
De Waddenzee staat daar na meer dan dertien jaar voorbereiding sinds 2009 op en is het enige natuurlijke werelderfgoed in Nederland. De zee staat als uniek getijdegebied op de natuurerfgoedlijst samen met 217 andere natuurgebieden, waaronder het Groot Barrièrerif in Australië, het centraal Amazonegebied in Brazilië en de Plitvicemeren in Kroatië. Formeel gaat het puur om de zee, die deels ook in Duitsland en Denemarken ligt. De kust en eilanden horen er niet bij.
Het definitieve besluit voor gaswinning in de Waddenzee vanaf Ternaard hangt samen met de Unesco-vergadering in Saoedi-Arabië. Demissionair minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) is door de Tweede Kamer om dit uitstel gevraagd. De opstellers van het Unesco-advies dringen er op aan gaswinning vanaf Ternaard niet toe te staan, zoals de plannen er nu bij liggen.
