De dovenwereld ervaren door een VR-bril: ‘Ik kon me niet in doven verplaatsen tot ik in hun wereld stapte’

Met VR-bril en koptelefoon op staan vijf deelnemers op een blauwe mat midden in het UMCG. Het beeld dat zij voor zich zien is de Vismarkt. Een passerende man praat, maar is niet te horen.

Het is zaterdag Werelddovendag, daarom is de Virtual Reality voorstelling Dovenland deze week in het UMCG. Van maandag tot en met woensdag doen zo’n 90 belangstellenden de VR-bril op.

Ook Edwina Doting (56) en haar zoon Rutger (25) uit Haren doen mee. „Ik kon me niet in doven verplaatsen tot ik in hun wereld stapte”, zegt Edwina. „Met de VR-bril op realiseerde ik me dat doofheid niet zichtbaar is. De pratende man op de Vismarkt wist niet dat ik hem niet kon horen.” Rutger knikt. „Ik had geen idee wat ik me bij doofheid moest voorstellen.”

Met de VR-bril op kunnen Edwina en Rutger verschillende werelden instappen. Er is een voetbalclub, een concertzaal en een timmerdorp te zien, maar niet te horen. „De plekken tonen het dagelijks leven van de dovengemeenschap,” legt Chantalla Pleiter uit.

Chantalla Pleiter kwam op het idee voor Dovenland toen ze moeder werd. Ze leerde gebaren voor baby’s en ontdekte hierdoor een andere taal en wereld dan ze gewend was. Ze hield vanaf 2023 gesprekken met de dovengemeenschap. Van daaruit is de VR-ervaring ontstaan. De voorstelling is ook al op andere plekken geweest, bijvoorbeeld Leeuwarden.

In het beeld van de VR-bril is een dove jongen te zien die in gebarentaal de geschiedenis van de dovengemeenschap uitlegt. Hij vertelt over het verbod op gebarentaal, dat rond 1980 werd opgeheven. In 2021 is gebarentaal erkend als officiële taal.

Deelnemers zien tijdens de VR-voorstelling als laatst koffiebar Luhu in Groningen voor zich, gerund door doven. Mensen dansen en gebaren een lied, maar er is niets van te horen. Langzamerhand komt het geluid om de hoek kijken. „Zo komen de twee werelden van doven en horenden samen,” zegt Pleiter.

Joep van Vlodrop (47) en Iris Steijvers van Orselen-van Klaveren (37) zijn zelf doof. Ze begeleiden deelnemers met gebaren en introduceren ze zo in hun wereld. „Het belangrijke aan onze rol is dat we de gebaren laagdrempelig houden. Zodat de deelnemers de dovenwereld en onze cultuur begrijpen”, zegt Vlodrop. Iris doet ook zelf de bril weleens op. „Er is geen geluid tijdens de voorstelling. Voor ons is er nooit geluid, het voelt heel vertrouwd.”

Radioloog Sandra Hein (49) van het UMCG zette zich ervoor in dat de VR-ervaring het UMCG zou aandoen. Dovenland is een onderdeel van een plan om het UMCG toegankelijker te maken voor slechthorenden en doven. Zo moesten patiënten voorheen bellen om een afspraak te maken. Dat is voor doven niet mogelijk. Nu is er een emailadres. „Zorgverleners moeten bewuster worden van de cultuur en taal van de dovengemeenschap,” zegt Hein.