Zes tbs’ers Mesdagkliniek namen de benen tijdens verlof: zorgen over ’verstopte’ klinieken

„We hebben 224 patiënten die met verlof gaan. Het gaat dus meestal goed”, zegt Harry Beintema, bestuurder van de FPC Mesdagkliniek in Groningen

Drie onttrekkingen van verlof werden al gemeld door de Dienst Justitiële inrichtingen. Maar in een interview met De Telegraaf naar aanleiding van een ernstig steekincident met de ’Haagse steker’ Malek F. in de kliniek vorig weekend, zegt Beintema dat er nóg drie incidenten zijn geweest.

„Gelukkig hebben de zes geen delict gepleegd. Dat laat zien dat het verloftraject werkt. We hebben 224 patiënten die met verlof gaan. Het gaat dus meestal goed”, zegt de bestuurder van de kliniek in Groningen, waar de gevaarlijkste en meeste tbs’ers van het land worden behandeld.

De druk op de tbs-klinieken is de laatste jaren enorm geworden. Ruim 200 moordenaars, geweldplegers, verkrachters en andere gestoorden wachten in reguliere gevangenissen op een plek in een tbs-kliniek. De wachttijden zijn opgelopen tot gemiddeld een jaar, maar er zijn tbs’ers die al twee jaar wachten op een behandelplek.

Het aantal tbs-opleggingen explodeerde in de laatste jaren. In 2023 legden rechters 359 keer tbs op, tegen 208 in 2017. Rechters legger vaker tbs op en meer verwarde personen die door bezuinigingen binnen de ggz geen hulp meer krijgen, maken zich schuldig aan misdrijven. Tegelijkertijd zijn er tbs-klinieken gesloten en is er een groot tekort aan personeel en behandelplekken. Het wringt in de plekken waar soms levensgevaarlijke personen klaar worden gestoomd voor terugkeer in de samenleving. Ook in FPC Mesdag.

In 2021 werden nog 265 tbs’ers behandeld in de kliniek in het Noorden, waar onder meer de beruchte seriemoordenaar Willem van Eijk verbleef, tegen 287 in 2024. Het aantal tbs’ers buiten de kliniek waar FPC Mesdag zorg voor draagt, steeg in die periode van 43 naar 63. „Dat is een forse stijging”, zegt Beintema.

Het hoofd van de Mesdagklinek zegt zelf geen acuut personeelstekort te hebben, maar er staan wel vacatures open.. „Bij de uitstroom gaan veel ervaren krachten weg en moet je nieuwe mensen inwerken. Maar wij werken bijvoorbeeld niet met uitzendkrachten en zzp’ers.” Tbs-advocaten als Jan Jesse Lieftink en Job Knoester hekelen de ’verstopping’ bij veel tbs-klinieken: een te trage doorstroming van patiënten. Tbs’ers zouden er gefrustreerd door raken, waardoor er een verhoogde kans op incidenten zou zijn. De Raad voor de Strafrechtstoepassing onderschrijft dit.

Beintema erkent dat de gemiddelde behandeltijd langer is geworden. „Voorheen duurde het 7 tot 7,5 jaar voordat een tbs’er op transmuraal verlof gaat, dus buiten de kliniek gaat wonen. Nu is dat negen jaar”, zegt Beintema.

„Sommige tbs’ers wachten te lang en dat legt druk op het personeel. We krijgen patiënten ook moeilijk naar andere zorginstellingen, omdat daar ook een tekort aan plekken en personeel is”, zegt Beintema. Toch ziet hij geen stijging van het aantal incidenten in zijn kliniek. „We zien eigenlijk zelfs een lichte daling, van elf incidenten per honderd patiënten in 2021 naar negen per honderd in 2024.”

De verstopping van de tbs-klinieken noemt Beintema een ’erg ingewikkelde situatie’. „Voor de tbs’ers is het een onnodige beperking van de vrijheid. Het is een complex probleem dat morgen niet klaar is. Er worden geen onnodige risico’s genomen door patiënten te vroeg in de maatschappij terug te laten keren.”

Vorige week waren de schijnwerpers weer op FPC Mesdag gericht, nadat opnieuw een tbs’er tijdens verlof de benen had genomen. De Syriër Malek F., die in 2018 in Den Haag drie willekeurige passanten levensgevaarlijk verwondde met een mes, stak op 6 april een andere patiënt neer in de Groninger kliniek.

F. blijkt nog een verblijfsvergunning te hebben, de IND vond het 2024 niet nodig de vergunning in te trekken, ondanks dat hij tbs opgelegd kreeg voor de drievoudige steekpartij. F. was al meermalen op onbegeleid verlof geweest en stond op het punt om buiten de kliniek te gaan wonen. Het verloftraject is stilgezet. Partijen in de Kamer hebben de minister om opheldering gevraagd.

F. ging al in 2023 met verlof. Dat is twee jaar na het arrest in het hoger beroep en vijf na het steekdrama in Den Haag. Is dat niet ontzettend snel? Beintema: „Ik kan niet ingaan op specifieke gevallen. In algemene zin kan ik zeggen dat iemand op zijn vroegst na drie tot vier jaar op onbegeleid verlof kan. Eén of twee jaar later ook op transmuraal verlof, dus vestiging buiten de kliniek. Het wisselt per geval.”

Malek F. heeft het behandeltraject dus in sneltreinvaart doorlopen. Maar het steekincident laat zien dat hij nog altijd een gevaar is voor de samenleving. De Immigratie- en Naturalisatiedienst zal nu opnieuw beoordelen of hij zijn vergunning mag houden.