Directeur John van Tilborg van Inlia. Foto: Corné Sparidaens
De dood van Fenny (70) uit Groningen - neergestoken door een afgewezen asielzoeker - legt een gevaar van het asielvraagstuk bloot, zegt asiel-goeroe John van Tilborg van de Groningse stichting INLIA. ,,Er lopen meer extreem gevaarlijke vluchtelingen rond dan wij denken. Het is wachten tot het weer fout gaat.’’
Je verwacht het niet: John van Tilborg (65), die zich al 37 jaar met hart en ziel inzet voor vluchtelingen in nood, spreekt harde woorden over uitgeprocedeerde, gewelddadige asielzoekers. De directeur van INLIA, Internationaal Netwerk van Lokale Initiatieven met Asielzoekers, pleit voor een aparte opvang voor deze groep waarbij alles erop gericht is ze zo snel mogelijk terug te krijgen in hun thuisland. ,,Een aantal van de groep uitgeprocedeerde asielzoekers die op straat leeft, vormt een gevaar voor de samenleving.’’
Hij doelt op mensen als Radwan M. (31), die afgelopen week terechtstond voor het doodsteken van de 70-jarige Fenny uit Groningen. De uitgeprocedeerde Palestijn geeft de overheid de schuld van haar dood. Die gaf hem immers geen verblijfsstatus, waardoor hij op straat zwierf, zo redeneert M. Hij overviel de bejaarde vrouw in haar woning om aan geld te komen.
,,Vreselijk’, reageert Van Tilborg. Maar hij kijkt er niet van op. ,,Zoals het nu gaat, is het wachten tot het weer fout gaat.’’
Tegelijkertijd wil hij het beeld dat er veel ‘foute’ illegalen rondlopen nuanceren. ,,We moeten af van het idee dat criminaliteit, of mensen die door grote psychische problemen gevaarlijk zijn, meer voorkomen bij bepaalde groepen. Mensen zonder verblijfsvergunning zijn net als Nederlanders voor 99 procent goede en fijne mensen.’’
Het grootste probleem is volgens hem dat illegalen, zeker als ze buiten beeld zijn, niet de juiste begeleiding krijgen. ,,Met goede hulp kan veel gevaar worden weggenomen. Hier staan wij als INLIA voor.’’
Aantallen kan hij niet noemen. Maar feit is volgens hem dat een deel van de duizenden asielzoekers die het niet lukt om een verblijfsstatus te krijgen, onder de radar verdwijnt. Omdat ze niet terug willen of niet terug kunnen naar hun land van herkomst. ,,Ik maak me daar grote zorgen over. Zonder enige begeleiding leven ze op straat. Mensen die uit balans zijn, zieken zonder medicatie. En er zitten zeker erg risicovolle asielzoekers tussen. De kans op ontsporen is soms herkenbaar en erg groot.’’
Ontluisterend beeld
De directeur van de organisatie met 80 medewerkers en duizenden vrijwilligers schetst een ontluisterend beeld van hoe de reguliere asielopvang worstelt met kwaadwillende of psychisch zieke asielzoekers. Zonder al te veel in detail te treden, vertelt hij hoe INLIA zich ontfermde over een man die ‘voor heel ernstige dingen meerdere keren was veroordeeld’. ,,Voor de bescherming van de samenleving. Hij kwam uit Marokko. Hij wilde niet terug en het land wilde hem niet terug.’’
De agressieve en gewelddadige vluchteling stichtte brand in de noodopvang waar hij was ondergebracht ergens midden in het land. Van Tilborg: ,,Hij was heel berekenend, had vooraf de hoofdwaterkraan dichtgedraaid zodat de brandweer grote moeite had met blussen. De politie vond later in zijn kastje wapens, waaronder zelfgeslepen messen.’’
De man werd veroordeeld. Wat er gebeurde na het uitzitten van zijn celstraf is nauwelijks te geloven. ,,Niemand wilde hem hebben. Hij werd zonder begeleiding in een kerk gedropt. Wat volgde was gejojo tussen allerlei overheidsdiensten en gemeenten, die de man van het kastje naar de muur stuurden en steeds weer wegstuurden met een taxi-busje.’’
Tikkende tijdbom
INLIA ontfermde zich over de man (‘zo’n tikkende tijdbom kan niet de straat op’) en initieerde een plan om hem toch terug te krijgen in zijn thuisland. De organisatie verzorgde destijds in Groningen noodopvang op de boot waar tegenwoordig Oekraïners zijn gehuisvest. ,,Ik werd gewaarschuwd: pas op dat je deze man niet op de boot zet, want dan heb je morgen een duikboot.’’
De dienst Terugkeer en Vertrek en meerdere gemeenten werkten mee aan het ambitieuze plan voor deze man. De staatsecretaris van asielzaken had er een hard hoofd in want de Marokkaanse autoriteiten weigerden immers onderdanen terug te nemen, laat staan iemand met een uitgebreid strafblad.
Uiteindelijk werd de missie toch een succes. ,,We maakten de papieren in orde en kregen de man zover dat hij terug wilde. En ook Marokko ging overstag. Iedereen is beter af zo. Hij staat onder regie van zijn familie, die blij is dat hij er weer is. En wij zijn van de agressieve en bedreigende man af.’’
Directeur John van Tilborg van Inlia. Foto: Corné Sparidaens
INLIA Gasthuis voor dakloze vreemdelingen
Van Tilborg heeft niet de illusie dat met dit soort maatwerk alle illegalen op het juiste spoor geholpen kunnen worden. ,,Maar we moeten het in ieder geval wel zo veel mogelijk proberen.’’ Daarom werkt INLIA, samen met de gemeente Groningen en overheidsdiensten, in een speciaal ingerichte locatie aan de Osloweg in de Stad met dakloze vreemdelingen.
‘INLIA Gasthuis Groningen’ staat op de deur van het grijze complex. ,,Iedereen is hier te gast’’, benadrukt Van Tilborg. ,,We kunnen niemand dwingen hier te verblijven.’’ De belangrijkste voorwaarde voor onderdak: actief meewerken aan je toekomstperspectief.
Voor sommigen probeert INLIA alsnog een verblijfsvergunning te regelen als daar recht op lijkt te zijn. Maar de meesten worden begeleid bij en voorbereid op terugkeer naar hun thuisland. Of, als dat er echt niet in zit, naar een buurland daarvan. Alle hulp is daarop gericht. ,,We geven mensen structuur en maken ze sterk voor een nieuwe toekomst.’’
‘Lieve gasten maar ook boefjes’
De kleine tweepersoonskamers zijn sober ingericht, eigen meubilair is niet toegestaan. ,,De boodschap: je bent hier niet lang’’, benadrukt Van Tilborg nog maar eens tijdens een rondleiding in het complex met ruimte voor 270 mensen.
Een smeltkroes van culturen, met veel teleurgestelde mensen - het merendeel mannen - omdat ze niet toegelaten worden in Nederland. Sommigen psychisch ziek of verslaafd. Of rechtstreeks afkomstig uit de gevangenis.
Toch valt in de opvang maar één ernstig incident te betreuren. Vorig jaar juni vergreep een ex-kindsoldaat uit Sierra Leone zich aan een vrouwelijke medewerkster van INLIA. ,,Een uitzondering’’, aldus Van Tilborg. ,,We hebben vooral heel veel lieve gasten, die hard hun best doen omdat ze willen blijven. En mensen die graag terug willen naar hun thuisland maar dat niet voor elkaar krijgen omdat hun thuisland niet meewerkt bijvoorbeeld. Wij werken met hen aan een oplossing. Maar er zitten ook boefjes tussen.’’
In alle gangen en openbare ruimtes hangen camera’s. Prominent in de hal een geldloket, waar alle bewoners een keer per week persoonlijk hun leefgeld van 50 euro kunnen ophalen. Daar moeten ze alles van betalen, van wc-papier en tandpasta tot eten. En er is een goed geoutilleerde gym. ,,Mensen moeten hun energie kwijt kunnen. Fysieke conditie geeft mentale conditie. Dan kun je mensen beter helpen.’’
Vluchtelingen van straat
Afgelopen maand nog boekte de organisatie een succesje met de terugkeer van een vrouw naar Congo. Na een lange voorbereiding brachten twee medewerkers haar terug bij haar familie in het Zuid-Afrikaanse land. ,,Konden ze daar direct ook netwerken voor toekomstige gevallen.’’ Elf anderen vertrekken volgens de directeur in de komende maanden.
Deze vorm van opvang corrigeert het beeld van de stichting van kerkgenootschappen die louter vluchtelingen in nood helpt, zoals buitenslapers uit Ter Apel of uitgeprocedeerde gezinnen. ,,Veel mensen denken dat we alleen maar zielige vluchtelingen opvangen. Maar wij voelen juist een grote verantwoordelijkheid om dakloze vluchtelingen van de straat te halen en te houden.’’
Deze groep heeft juist extra aandacht nodig, weet Van Tilborg. En begeleiding en zorg. De meesten zijn mentaal niet in orde. Of verslaafd aan medicijnen en/of genotsmiddelen. ,,Het leven op straat is geen onderdeel van de oplossing maar juist het probleem.’’
Kortom de boodschap van Van Tilborg: alles beter dan vreemdelingen op straat. ,,Ze worden opgewacht door mensen die hen maar wat graag het criminele circuit intrekken met grote beloften. Drugshandel. Veel vrouwen belanden zo in de prostitutie.’’
Ook zwervende vreemdelingen met minder slechte bedoelingen zorgen voor overlast. ,,Het leven op straat begint vaak met overlevingscriminaliteit, eten stelen. Ook dat beangstigt de samenleving.’’
Opvang met maatwerk
Van Tilborg pleit al langer voor een aparte opvang die maatwerk levert voor vreemdelingen die niet mee willen werken aan hun vertrek uit Nederland, gewelddadig zijn en zich manifesteren in het criminele circuit. Als overlastveroorzakers, dieven en geweldplegers worden opgepakt, staan ze zo weer op straat. ,,Die hebben meer aandacht nodig om zich beter te organiseren en te laten meewerken aan terugkeer naar hun thuisland. Dat vraagt om een persoonlijke aanpak. Daarmee kun je de risico’s voor de samenleving inperken.’’
De overheid wil daar (nog) niet aan. ,,Jammer. De prijs die we betalen voor niets doen is hoger dan de investering in het alternatief. Wil je de risico’s voor de samenleving inperken, dan moeten we wel wat met deze gevaarlijke mensen.’’
