De politie doet onderzoek na overlijden baby Nova in Groningen. Foto: Persbureau Meter
Na de dood van baby Nova uit Groningen onderzoeken jeugdzorginstellingen hun eigen rol. Het meisje werd na de geboorte samen met haar moeder in een opvang geplaatst. Hulpverleners besloten enige tijd later dat beiden weer naar huis mochten. Het kindje overleed in september in haar ouderlijk huis.
Hulpverleners rukken op 3 september rond 11 uur uit naar de wijk Beijum in Groningen, na een ‘medische melding’ over een zuigeling in nood. In het appartement aan de Wibenaheerd treft het ambulancepersoneel vader en moeder aan met hun jonge meisje Nova, van nog geen half jaar oud. Pogingen de baby te reanimeren, zijn tevergeefs: het kindje overlijdt ter plekke.
De politie start meteen een onderzoek in het huis waar agenten de laatste tijd vaker zijn geweest. Er zijn de voorbije maanden legio meldingen binnengekomen over het stel. Van huiselijk geweld tot overlast. In de woning worden drank en drugs gevonden. Het vermoeden bestaat dat een van de ouders in benevelde toestand op Nova is gerold in bed, waardoor het baby’tje stikte.
Beide ouders worden direct gearresteerd en in volledige beperkingen gezet: ze mogen alleen contact hebben met hun advocaten. In complete isolatie moeten ze de eerste dagen na het overlijden van Nova door. Na drie dagen worden ze op last van de rechtbank vrijgelaten, al blijven ze verdachten.
Het gezin werd al voor de dood van Nova intensief begeleid door tal van hulpverleners. Die hadden grote zorgen, met name vanwege overmatig alcohol- en drugsgebruik door de ouders, die kampen met verslavingsproblematiek. Daar kwamen de signalen van huiselijk geweld bovenop.
Verslagenheid bij overlijden groot
Binnen Jeugdbescherming Noord en Veilig Thuis Groningen is de verslagenheid over het overlijden van de baby groot. Datzelfde geldt bij de hulpverleners van onder meer de politie. Omwonenden zagen op de avond van het incident diverse agenten in tranen op de plaats van de gebeurtenis.
Alle betrokken (zorg)organisaties laten hun eigen rol rondom de dood van baby Nova door een extern bureau onderzoeken. Hadden zij anders moeten handelen rond dit tragische incident? Ook onderzoekt het externe bureau of de betrokken instanties de dood van het jonge kind hadden kunnen voorkomen.
Het meisje is direct na de bevalling met een spoedmaatregel samen met haar moeder tijdelijk in een gezinshuis geplaatst. Vanwege grote zorgen over de thuissituatie aan de Wibenaheerd in Groningen werd een zogeheten voorlopige ondertoezichtstelling (VOTS) opgelegd. Een ‘ouderschapsbeoordeling’ was hier onderdeel van.
* Lees de tekst onder het kader verder, onder meer over hoogoplopende ruzies, een huisverbod en de vrees voor femicide
Meerdere strafrechtelijke onderzoeken dode kinderen in het Noorden
Het Openbaar Ministerie Noord-Nederland is momenteel bezig met drie strafrechtelijke onderzoeken naar het overlijden van jonge kinderen. In de zaak Wibenaheerd is er nog geen duidelijkheid en zijn de twee ouders nog steeds verdachte van betrokkenheid bij de dood van hun kind, meldt het OM.
Begin januari werd een 32-jarige moeder opgepakt van een baby die onder verdachte omstandigheden in de stad-Groningen op 2 januari om het leven was gekomen. Ook dat onderzoek loopt nog.
Op 11 januari werd een 2-jarige jongen uit Veendam met spoed naar het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) gebracht. Artsen sloegen daar direct alarm. Zij vermoedden dat de peuter mishandeld was. Het kind overleed enkele dagen later en enkele maanden later werden de moeder en haar vriend gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de dood van het kind. Zij zijn nog steeds verdachte.
De moeder werd intensief begeleid door hulpverleners en familieleden zouden meerdere keren aan de bel hebben getrokken bij hulpverlenende instanties. Na het overlijden van de 2-jarige is een melding gedaan bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en lieten Jeugdbescherming Noord en Veilig Thuis hun handelen onderzoeken door een externe partij. Wat uit dat onderzoek is gekomen, wordt overigens niet naar buiten gebracht.
Een VOTS is een spoedmaatregel, waarbij er geen tijd is voor een uitgebreid onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming. Een rechter beoordeelt vervolgens of er een acute en ernstige bedreiging is voor een baby of kind, omdat ouder(s) de zorg op dat moment niet kunnen dragen.
Nova’s vader mocht later aansluiten op de tijdelijke opvangplek. De bevindingen over het gezin daar zijn positief en de hulpverleners adviseren om de ouders met hun baby weer terug naar hun woning in Beijum te laten gaan. Jeugdbescherming Noord neemt dit over omdat de gedachte is dat kinderen bij voorkeur moeten opgroeien binnen het eigen gezin, als dat veilig kan. Kort daarna gaat het thuis dus toch mis.
Eerder kinderen uit huis geplaatst bij moeder
De afgelopen jaren hebben instanties eerder kinderen weggehaald bij de moeder van Nova. Deze twee kinderen wonen nu op een andere plek en hebben een voogd gekregen. Hoe het kan dat de baby na de ouderschapsbeoordeling mee naar huis mocht, is ook onderdeel van het externe onderzoek. Veilig Thuis en Jeugdbescherming Noord willen daar op dit moment niks over zeggen.
De exacte doodsoorzaak van baby Nova is nog steeds niet vastgesteld. Dat onderzoek loopt nog, laat een woordvoerder van het Openbaar Ministerie weten. Volgens justitie zijn dergelijke onderzoeken ,,zeer moeilijk en tijdrovend”. Verder vindt het OM het voorlopig ,,niet gepast om inhoudelijk in te gaan op het onderzoek”.
De politie doet onderzoek na overlijden baby Nova in Groningen. Foto: Persbureau Meter
Onderzoeken naar overlijdens van baby’s nemen veel tijd in beslag. Er zijn weinig pathologen die gedegen onderzoek kunnen doen naar het lichaam van een zuigeling. Dat terwijl hun rapporten cruciaal zijn, omdat door een gebrek aan getuigen vaak aan de hand van letsel moet worden bepaald of er sprake is van overlijden door geweld.
Huisverbod voor de vader
In aanloop naar de fatale gebeurtenis begin september blijken al meerdere meldingen binnen te zijn gekomen bij de politie over het gezin. Agenten namen daarop vaker poolshoogte.
Ook na het overlijden van de baby – als de ouders weer zijn vrijgelaten – druppelen verschillende meldingen binnen bij de politie over hoogoplopende ruzies in het bewuste appartement aan de Wibenaheerd. Buren vertellen dat ze vaak geschreeuw horen.
De situatie escaleert een kleine acht weken na de dood van Nova dusdanig dat de burgemeester van Groningen beslist dat de 44-jarige vader niet langer in of rond zijn huis mag komen. Vanwege het mishandelen van zijn partner krijgt de man eind oktober een huisverbod. Bij de gemeente bestaat de angst voor femicide, moord op een vrouw vanwege haar gender, vaak door een (ex-)partner.
Enkele dagen nadat het huisverbod is opgelegd, staat de vader van Nova alweer bij zijn vriendin op de stoep. De Groninger wordt opgepakt en naar de gevangenis van Lelystad overgebracht, ook omdat hij nog een celstraf had openstaan. Dat bleek tijdens een strafzaak tegen hem bij de politierechter in Groningen, waar de vader verstek liet gaan.
Een huisverbod geldt in principe voor de duur van 10 dagen en is een maatregel om alle betrokkenen te laten afkoelen. Vanwege de ‘onveilige situatie’ kreeg de vader al eerder een huisverbod, blijkt tijdens diezelfde rechtszaak. Tegelijk geeft de vrouw aan niet zonder haar partner te kunnen.
Zorgen over verslavingen
Tijdens de strafzaak wordt de dood van Nova ‘een tragische situatie’ genoemd. In verband met het huisverbod spreekt de rechter van een ‘problematische dynamiek tussen de man en vrouw’. In het gezin zou al langere tijd sprake zijn van overmatig middelengebruik en ernstige verslavingsproblematiek, zegt de rechter.
De vader van het meisje werd de afgelopen twee jaar meerdere malen veroordeeld, onder meer voor diefstal en vernieling. In Polen en Engeland wordt de man ook gezocht: onder meer vanwege drugshandel.
Op de site van de Poolse politie staat dat de man wordt gezocht wegens het dronken veroorzaken van een ongeval. ,,Vanwege de lopende politieactiviteiten in deze zaak kunnen we geen aanvullende gedetailleerde informatie verstrekken’’, laat een woordvoerder van de politie in Polen weten. Justitie in Nederland wist niet dat de vader ook in het buitenland wordt gezocht omdat hij ,,internationaal niet geregistreerd staat”.
De advocaten, Paul van Jaarsveld van de moeder en Maartje Schaap van de vader, willen vooralsnog inhoudelijk niets over de zaak kwijt. Schaap laat wel weten dat haar cliënt niet in beroep is gegaan tegen de opgelegde straf voor het schenden van het huisverbod.
Wanneer het rapport over het handelen van Jeugdbescherming Noord en Veilig Thuis Groningen afgerond is, is onduidelijk. Dergelijke onderzoeken worden vrijwel nooit openbaar gemaakt.
Zorgen over jeugdzorg in Drenthe en Groningen
Afgelopen september publiceerde de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) een hard rapport over de situatie bij Veilig Thuis-organisaties in Nederland. Daarin komt naar voren dat kinderen en gezinnen vaak lang op hulp moeten wachten.
Dat lange wachten resulteert daarbij in een constante dreiging van huiselijk geweld of kindermishandeling en vertraagde hulpverlening. Overigens worden bij acute dreigingssituaties de meldingen wel vrijwel direct opgepakt, constateerde de IGJ.
Ook Veilig Thuis Groningen herkent zich in het rapport, zegt interim-bestuurder Gert Cazemier. Volgens hem speelt dit ook in Drenthe en Groningen. ,,Onze medewerkers ervaren deze onwenselijke situatie dagelijks. Het werken zonder wachtlijsten is in de praktijk een weerbarstig vraagstuk en is ons nog niet gelukt.’’
Het bestuur van het Landelijk Netwerk Veilig Thuis liet na het rapport weten dat de Veilig Thuis organisaties ‘onder grote druk’ staan. Dat komt vooral door de ‘forse toename en complexiteit van meldingen’ en de ‘bezuinigingen’. Er zijn te weinig deskundigen en beschikbare hulpverleners om de zorg aan over te dragen: daardoor komt Veilig Thuis steeds vaker in ‘grote problemen’.
