Bewoners van het zoutwinningsgebied bij Winschoten voeren al jaren actie voor sluiting van de Nobian-cavernes. Foto: Archief/ Huisman Media
Er bestaat een kans op scheurvorming en ‘in het uiterste geval’ zelfs sinkholes bij de afsluiting van leeg geproduceerde zoutcavernes in Oost-Groningen. Daarvoor waarschuwt het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).
Zoutfabrikant Nobian verwacht nog hooguit tien jaar vooruit te kunnen met zijn winningslocaties in de diepe bodem onder Zuidwending en ten westen van Winschoten. Na bijna zeventig jaar zijn deze zoutputten aan het eind van hun levensduur en worden ze gesloten. Inmiddels onderzoekt het concern de mogelijkheden om nieuwe putten aan te boren.
‘Niet meer vanzelfsprekend dat afsluiting veilig kan’
Nobian wint het zout uit een 250 miljoen jaar oude steenzoutlaag op 2000 tot 3000 meter diepte in de Oost-Groninger bodem. Door uitspoeling met water ontstaan daarbij holtes van vele honderden meters tot een kilometer hoog en een diameter van 125 meter.
Nobian benadrukt zelf dat deze zogenoemde cavernes ‘veilig en verantwoord’ kunnen worden afgesloten als de maximale hoeveelheid zout is gewonnen. Uitgebreid onafhankelijk en wetenschappelijk onderzoek naar de langetermijneffecten in de bodem heeft dat volgens het concern uitgewezen.
SodM is daar echter niet zeker van. ‘Door nieuwe kennis en voortschrijdend inzicht is het niet meer zo vanzelfsprekend als eerder gedacht dat de zeer grote cavernes (zoals onder Zuidwending en Heiligerlee/ Westerlee, red.) veilig afgesloten kunnen worden,’ schrijft de toezichthouder aan Provinciale Staten van Groningen. Die beraden zich op de toekomst van de zoutwinning en de voorwaarden waaronder die verder kan.
Pekelwater kan gaan lekken
Er is geen zekerheid dat het ‘dak’ en de ‘wanden’ van de leeg geproduceerde zoutputten stabiel blijven als ze eenmaal zijn afgesloten, stelt SODM. Daarmee is de toezichthouder aanzienlijk voorzichtiger dan begin deze maand tijdens een ‘expertmeeting’ over de zoutwinning voor de Staten en gemeenteraden van Oldambt en Veendam.
‘Onder bepaalde omstandigheden is er kans dat er scheurvorming ontstaat in de cavernes’, schrijft SodM nu in aanvulling op zijn bijdrage in die bijeenkomst. ‘Of er kan instabiliteit ontstaan die in het ergste geval kan leiden tot sinkholes, ofwel diepe gaten in het aardoppervlak.’
Dat risico kan volgens de toezichthouder optreden doordat de zoutputten na afsluiting (of ‘abandonnering’) worden gevuld met water om ze te stabiliseren. Dat kan ook een averechts effect hebben doordat dit water opwarmt door de aardwarmte in de diepe ondergrond. Daardoor kan het zover uitzetten dat er lekken ontstaan in ‘dak’ en ‘wanden’ van de cavernes.
‘Echo van het aardbevingsdossier’
SodM benadrukt dat ‘de situatie op dit moment veilig is’ en dat het zal ingrijpen zodra dat niet meer het geval blijkt, bijvoorbeeld door de zoutwinning stil te leggen. Maar voor de lange termijn maakt de toezichthouder zich wel degelijk zorgen. ‘Op dit moment is voor de zeer grote cavernes in Groningen nog niet duidelijk hoe ze veilig afgesloten kunnen worden. Nobian dient hier nader onderzoek naar te doen.’
De waarschuwende woorden van de toezichthouder komen aan de vooravond van de commissievergadering die de Groninger Staten woensdag wijden aan de toekomst van de zoutwinning. Onder meer de Partij voor het Noorden reageert gealarmeerd. Dat Nobian zelf verzekert dat afsluiting wel degelijk veilig kan, stelt fractievoorzitter Dries Zwart allerminst gerust.
„Dit klinkt als een echo van het aardbevingsdossier, waarin we jarenlang met tegenstrijdige informatie om de tuin zijn geleid”, zegt het PvhN-Statenlid. Zwart dringt bij het provinciebestuur aan op meer onderzoek naar de risico’s. Hij is niet overtuigd van het onderzoek waar Nobian naar verwijst. „Het ‘Cavern Closure Concern’ waarop ze zich baseren is door henzelf opgericht. Dit stemt tot argwaan: worden we nu ook hier belazerd?”
‘Ook niet blind zijn voor groot economisch belang voor regio’
„Wij zijn niet per se tegen de zoutwinning, al zouden we het liefst alle mijnbouw in de provincie afbouwen”, zegt Zwart. „Maar er hangen ook grote economische belangen aan, met vele honderden arbeidsplaatsen in onze regio. Daar zijn we niet blind voor. Maar de veiligheid van de Groningers moet voorop staan.”
„Zolang we daar niet 100 procent zekerheid over hebben en de compensatie van inwoners met schade, moeten we heel terughoudend zijn. Weliswaar heeft de rijksoverheid het laatste woord over de vergunningen, maar we kunnen als provincie wel meepraten over de voorwaarden.”
