Staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) in het gemeentehuis van Loppersum. Foto: Corné Sparidaens
De waakvlam in Groningen is woensdag weer gedoofd. Staatssecretaris Vijlbrief zette twee productieputten van het Slochterenveld op de waakvlam, maar koerst onverminderd op een definitieve sluiting van het gasveld. Dat getuigt van moed, maar krijgt hij nog de kans daartoe definitief te besluiten?
Staatssecretaris Hans Vijlbrief heeft de Groningers verrast door het besluit maandag twee gesloten productieputten in het grote Slochterenveld op de waakvlam te zetten.
Hij zag zich daartoe niet alleen gedwongen door onzekerheid of Nederland bij het winterse weer wel genoeg kan blijven koken en stoken. De lidstaten van de EU hebben afgesproken gezamenlijk ervoor te zorgen dat er voldoende gas is. Ook voor Europa is de grote ondergrondse gasopslag in Norg van belang. De Groningse waakvlam moet ervoor zorgen dat er direct Gronings gas kan worden gewonnen als Norg onverhoopt zou uitvallen.
De waakvlam is woensdag alweer gedoofd. Het is welhaast ondenkbaar dat de onttrekking van zo’n zes acht miljoen kuub gas, een vrij geringe hoeveelheid, nieuwe aardbevingen zal veroorzaken. Maar de verbazing en verontwaardiging in het aardschokgebied zijn begrijpelijk.
Dossiervreters hadden het kunnen weten
Naar de bevolking toe is steeds gecommuniceerd dat de productielocaties alleen naar ‘waakvlamniveau’ zouden gaan bij uitzonderlijke situaties en zeer strenge koude. Daarbij past het beeld van een superstrenge winter op zijn hoogtepunt, aan de vooravond van de zestiende Elfstedentocht. En niet de paar milde winterse dagen van deze week. Vijlbriefs woordvoerder bood daarvoor deze week al haar excuses aan: dat had eerder beter uitgelegd moeten worden.
De dossiervreters in het aardbevingsdrama, tot wie bijvoorbeeld betrokken politici en bestuurders mogen worden gerekend, hadden echter kunnen weten dat het weertype van de afgelopen dagen zou leiden tot een besluit zoals Vijlbrief dat begin deze week bekend maakte. Die omstandigheden staan duidelijk omschreven in het vorig jaar september gepubliceerde ‘Vaststellingsbesluit Groningenveld 2023-2024’. Daarin staat ook nog eens vermeld hoe Europese regels in dat geval noodzaken tot het waakvlamscenario.
Een uitval van gasleveranties zou niet alleen grote schade en problemen voor Nederland tot gevolg hebben. Met zijn twee lng-terminals en naar andere landen vertakte gasnetwerk, zouden daardoor meer Europese landen in grote problemen kunnen komen. De schaarste zou bovendien leiden tot een nieuwe piek in de gasprijs.
Lastige balanceeract voor Vijlbrief
De balanceeract van de staatssecretaris is een lastige. Hij wil het Groningse gasdrama beëindigen. Daarvoor is moed nodig, want hij heeft te dealen met veel grote belangen. In de Europese energiewereld heerst nog altijd grote nervositeit over een energievoorziening zonder Gronings en Russisch gas. Het wordt ook nog spannend of de partijen die nu een rechts kabinet formeren, durven vast te houden aan het sluitingsplan.
Niet voor niets heeft Gasunie de staatssecretaris geadviseerd het Slochterenveld nog enkele jaren toegankelijk te houden voor productie voor het geval er een extreme schaarste aan gas ontstaat. Vijlbrief blijft er desondanks bij dat definitieve sluiting van de gasputten en het volstorten met beton wettelijk wordt vastgelegd.
Daarvoor moet er nog wel wat meer zekerheid zijn in de gasmarkt. De capaciteit van de lng-terminals in de Eemshaven en Rotterdam wordt opgeschroefd. Duitsland bereidt ook de bouw van lng-aanlandingen en de stikstoffabriek in Zuidbroek is inmiddels in bedrijf. In die stikstoffabriek wordt het importgas omgezet in ‘pseudo-Groningen-gas’ dat ’s zomers, als het verbruik laag is, wordt opgeslagen in Norg tot er koude winterse dagen aanbreken.
Gasopslag Norg van groot belang maar NAM wil hem sluiten
De rol van ‘Norg’ is, zo blijkt ook uit het besluit van Vijfbrief, belangrijk in het gasverhaal. De NAM, de eigenaar, wil de opslag echter beëindigen en het zogenaamde kussengas dat erin zit in productie nemen. De NAM stelt dat het met de productie van het kussengas ook kan bijdragen aan de leveringszekerheid. En het levert natuurlijk de NAM veel geld op.
Een belangrijke stem over het wel of niet honoreren van de wens van de NAM, is voor de Autoriteit Consument en Markt. Die moet beoordelen of sluiting van Norg de leveringszekerheid in eigen land en de EU in gevaar brengt, na raadpleging van onder meer de Europese zusterbedrijven van Gasunie.
Het waakvlamscenario dat zich deze week voltrok, onderstreept nog eens dat een definitieve sluiting van het Groningenveld is gediend bij het voorlopig voortbestaan van de gasopslag Norg. Het laat ook zien dat we er nog lang niet zijn met de zekerheid van voldoende energie.
Nederland heeft de laatste jaren vaart gezet achter de energietransitie. Het is de vraag of een rechts kabinet zoals dat nu in de maak is, daar in hetzelfde tempo mee doorgaat. Daarmee kan ook het belang van het Groningenveld als ‘stand by’ weer anders worden gewogen. Het kan daarom spannend worden of Vijfbrief nog in functie is als in oktober onvoorwaardelijk afscheid moet worden genomen van het Groningse gas.
