Frans Timmermans is de onbetwiste partijleider van GroenLinks-PvdA, toch is lang niet iedereen blij met de ervaren politicus. Foto: ANP/Remko de Waal
Frans Timmermans wordt deze zaterdag op het schild gehesen als de onbetwiste leider van GroenLinks-PvdA. Binnen en buiten de fusiepartij is er weerstand tegen hem. Waar komt die afkeer vandaan?
Jaap Stalenburg moest aan Frans Timmermans wennen, zo zegt hij eerlijk. Het Statenlid van de Partij van de Arbeid in Friesland botste met de „attitude van iets gelijkhebberigs” van Timmermans, vertelt hij. „Dat past niet bij onze partij.”
Pas vorige week, zegt Stalenburg, draaide zijn beeld van de politiek leider van fusiepartij GroenLinks-PvdA helemaal bij. Timmermans was op een partijbijeenkomst in Heerenveen en „hij had geen haast”. Stalenburg zag zijn kopman wel vaker, „maar dan stond de dienstauto altijd met draaiende motor klaar”.
In Heerenveen zag Stalenburg „rust” bij Timmermans. „Frans had geduld. Hij bleef langer hangen dan ik hem ooit heb zien doen. Hij bleef maar luisteren naar zorgen van partijgenoten.” Stalenburg zag niets van die „arrogante betweterige uitstraling” waar hij Timmermans weleens van betichtte. „Hij heeft veel aan zelfreflectie gedaan, denk ik.”
‘Een overtuigend leider’
Frans Timmermans geniet „onbetwist gezag” binnen GroenLinks-Partij van de Arbeid, ziet Stalenburg. De ervaren politicus wordt deze zaterdag op het congres van beide partijen in Nieuwegein onthaald als de lijsttrekker voor de komende verkiezingen.
Net als in 2023 nam geen partijgenoot het in een interne verkiezing tegen Timmermans op. Een speciale lijsttrekkerscommissie van prominenten noemde Timmermans bij diens voordracht deze week „een overtuigend leider” en een „boegbeeld voor de nieuwe beweging”.
De vierkoppige commissie, onder wie burgemeester Ineke van Gent van Schiermonnikoog, ziet in de geboren Limburger een „sterke, verbindende leider” met een „vriendelijke en open houding”.
Frans Timmermans is geen stemmentrekker
Hoewel Timmermans binnen de partij een status aparte geniet, roept zijn persoon ook weerstand op. In debatten in de Tweede Kamer, aan talkshowtafels, maar ook in ingezonden brieven in krantenkolommen en op verjaardagen is hij de gebeten hond.
Niet alleen kiezers die niets met zijn gedachtegoed hebben, maar ook stemmers uit eigen kring hebben in meer of mindere mate een afkeer van Timmermans. Peter Kanne, onderzoeker bij Ipsos I&O, ziet dat beeld terug in kiezersonderzoeken die hij doet. Timmermans krijgt van de kiezer gemiddeld een rapportcijfer 4,4. Zijn eigen achterban waardeert hem met een 7,5. „Het houdt niet over”, zegt Kanne.
De onderzoeker ziet dat Timmermans geen stemmentrekker is. Voor 13 procent van de eigen kiezers is Timmermans de reden om op GroenLinks-PvdA te stemmen. Bij het CDA is Henri Bontenbal voor 73 procent van de kiezers de drijfveer. „Voor partijen, zoals nu het CDA, is een leider een ware bonus. Timmermans is dat niet, zoals Diederik Samsom dat in 2012 wel voor de PvdA was.”
Kanne ziet al sinds de vorige verkiezingen, in november 2023, dat GroenLinks-PvdA stabiel rond de 25 zetels scoort in de peilingen. Na de val van het kabinet is de linkse fusiepartij naar zo’n 29 zetels gestegen, bleek deze week uit een politieke peiling van Ipsos I&O. Kanne: „Kiezers zien genoeg redenen om op GroenLinks-PvdA te stemmen, ondanks dat Timmermans de kar trekt.”
‘Iemand die niet één van ons is”
Waarom voelen kiezers weerstand bij Frans Timmermans? Kanne vraagt het hele jaar kiezers naar wat zij van leiders verwachten. Timmermans wordt, leest Kanne terug, gezien als „elitair, intellectueel, arrogant, ijdel. Als iemand die niet één van ons is.”
Terwijl, en dat is een paradox zegt Kanne, kiezers hem juist ook weer hoog waarderen op wat zij óók van leiders verwachten: een man met visie, inhoudelijk en een goede spreker. „Kennelijk hebben kiezers daar bij Timmermans moeite mee. Het is blijkbaar populair om daar bij hem geringschattend over te spreken.”
Het frame ‘zakkenvuller’
Hoe kiezers over Timmermans denken, wordt versterkt door het frame dat politieke tegenstanders op hem plakken, ziet Kanne. De onderzoeker ziet gelijkenissen met de meningen over voormalig D66-leider Sigrid Kaag. Het laat volgens Kanne zien dat „elke leider van een links-progressieve partij” moet dealen met hoe ‘rechts’ over hem of haar praat.
In de campagne bij de vorige verkiezingen maakte PVV-leider Geert Wilders een punt van het wachtgeld dat Timmermans kreeg nadat hij zijn werk bij de Europese Commissie in Brussel neerlegde. Dat Wilders zijn opponent een ‘zakkenvuller’ noemde, kleefde aan Timmermans.
De vorige job gebruikten tegenstanders als munitie. Als eurocommissaris streed Timmermans voor een sterker, groener en democratischer Europa. Hij was de architect achter verregaande klimaatplannen en sprak zich stevig uit tegen ondemocratisch handelen van EU-landen Hongarije en Polen. „Voor rechtse populisten is Timmermans het kwaad”, ziet Kanne.
Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) staat de pers te woord in de Tweede Kamer. Foto: ANP/Remko de Waal
Na de val van het kabinet, begin deze maand, bijt vooral de VVD Timmermans het frame van een ‘elitaire man’ toe die niet weet wat er speelt bij ‘de gewone man’. „Sterke frames”, ziet Kanne. „Maar nergens in de plannen van GroenLinks-PvdA is terug te lezen dat ze er niet voor de gewone man is, laat staan dat de politici politiek bedrijven om zichzelf te verrijken. Wat onder elitair wordt verstaan, is mij onduidelijk. Maar het frame werkt.”
Zo zei VVD-fractieleider Dilan Yeşilgöz in de Tweede Kamer dat kiezers van GroenLinks-PvdA bij de vorige verkiezingen waren overgelopen naar de PVV, omdat Timmermans niet „zou weten” welke zorgen er onder „die mensen” leven. Yesilgöz loog: uit kiezersonderzoek bleek dat júist VVD’ers overstapten naar de PVV, en nauwelijks GroenLinks-PvdA’ers.
‘Negatief sentiment’
Maar juist die frames zijn zo sterk dat de twijfel bij de eigen achterban toeslaat, was vorige week te lezen in een kiezersonderzoek van EenVandaag. Een kwart van de eigen kiezers, zo bleek uit het opiniepanel van het NPO-programma, is bang dat een ‘negatief sentiment’ over Timmermans de partij stemmen gaat kosten bij de verkiezingen.
Ook een kwart zag liever een andere frontman dan Timmermans. De gekozen leider zou al te veel ‘gedemoniseerd’ zijn door politieke tegenstanders. „Timmermans wordt heel negatief weggezet, alsof hij een gevaar is. Dat kleeft aan hem”, citeerde EenVandaag een kiezer.
‘Hij kent de wereld, de wereld kent hem’
Het succes van Timmermans als leider wordt bepaald door de thema’s die de verkiezingscampagne gaan domineren, zegt Kanne. „Gaat het over internationale veiligheid, dan heeft Timmermans goede papieren. Hij wordt met zijn ervaring en senioriteit gezien als leider. Hij kent de wereld, de wereld kent hem. De kiezer wordt dan trots, hij is dan wél een van ons.”
Verschuift het debat zich naar binnenlandse thema’s als asiel en migratie of klimaat, dan groeit juist de aversie tegen Timmermans weer. „En die weerstand is dan niet alleen op de partij gericht, maar ook op de persoon”, ziet Kanne. „Dan vervalt de kiezer in de gedachte: hij weet niet wat er onder gewone mensen leeft.”
‘Frans is al kapot geframed’
Kan Timmermans met dat beeld afrekenen? Ja, denkt Charda Kuipers, fractievoorzitter van GrienLinks in Provinciale Staten. „Maar ik hóóp het vooral. Beeldvorming drukt zo’n groot stempel op de verkiezingen, terwijl het land veel werk staat te wachten. Het moet over de inhoud gaan. Met dit soort frames kom je helemaal nergens.”
Ook Jaap Stalenburg zegt dat Timmermans het beeld dat mensen van hem hebben, kan verslaan. „Frans is al kapot geframed. Hij heeft alles al over zich heen gekregen wat je als politiek gezicht kunt krijgen. Timmermans is een baken van rust in een instabiel politiek tijdperk. Hoe scherper de toon van het debat wordt, met Dilan Yesilgöz van de VVD voorop, het beter het zal zijn voor Timmermans. Hij is de stabiele factor, hij staat garant voor goed bestuur.”
Kuipers geeft Timmermans mee dat hij zijn eigen verhaal moet blijven vertellen. „Het is lastig om je tegen frames te verdedigen. Als je het serieus neemt, wordt het frame sterker. Negeer je het, ben je het ermee eens. Het enige dat je kunt doen: jezelf blijven, je niet van je stuk laten brengen. Doen wat je moet doen. Als iemand dat kan, is het Timmermans.”
