Zeearend broedt voor het eerst in de Onlanden: 'Hij is een beetje de wolf onder de vogels'

Rudy de Vries (69) doet voor hoe hij vliegt. Zijn beide armen gaan met grote, trage bewegingen op en neer. „Flap. Flap. Flap. Het ziet er best lomp uit. Als hij opstijgt, vliegen alle vogels weg. Ze zijn allemaal bang voor de zeearend. Ja, nu je het zegt: hij is een beetje de wolf onder de vogels.’’

Zeearenden zijn in Nederland vooral te vinden in natuurgebied de Oostvaardersplassen bij Almere. Dan hebben we het over enkele tientallen, niet meer. Maar nu broedt er ook een paar in de buurt van de Onlanden, weet de Drentse boswachter Bart Zwiers. Hij wil niet verklappen waar precies, want dat zorgt voor een oploop van kijkers. „Zeearenden geven maar één of hooguit twee jongen per nest. Ze zijn ontzettend storingsgevoelig. Om het broeden succesvol te laten verlopen, houden we de locatie strikt geheim.’’

Gelukkig zijn vogelaars en andere liefhebbers op deze zaterdagochtend niet massaal naar de Onlanden afgereisd. Het moerasachtige natuurgebied ligt er weldadig bij. Als je goed luistert, hoor je een koor van veelstemmige vogels. Geregeld klapwiekt er een uit het water omhoog.

De Vries en zijn ‘natuurvriendin’ Jantien Tijsma (68) uit Groningen houden allebei een verrekijker in de aanslag. In dit jaargetijde zijn er veel verschillende vogels te zien, zo verklaren ze hun komst. „De bruine en blauwe kiekendief. Talingen. We zagen net een roerdomp vliegen. Die doet, (hij maakt een keelgeluid, MvdL): ‘Oe, oe, oe’. De lepelaars zijn er ook al. Zopas hebben we zelfs de rietzanger gezien. Het is een feestje hier.”

Ze zijn niet speciaal voor de zeearenden gekomen. Wel weten ze dat het paar zich hier ergens moet ophouden. „Om 9 uur is er een gespot”, zegt De Vries. „We hebben wel de ganzen zien opvliegen toen hij naar boven kwam, maar de zeearend zelf hebben we gemist. Vroeger hebben we weleens exemplaren waargenomen in Zuidlaren en bij het Lauwersmeer.”

Anders dan zijn naam doet vermoeden, heeft de zeearend niks met de zee, legt boswachter Zwiers uit. Hij heeft een voorliefde voor moerasachtige gebieden.

Zijn bijnaam ‘de vliegende deur’ is niet vergezocht. Met uitgeklapte vleugels heeft ie een spanwijdte van 2,30 meter. De zeearend is een ‘toppredator’. „Er is niks wat de zeearend bedreigt. Daar gedraagt-ie zich ook naar. Hij is voor niemand bang. Hij is oppermachtig.”

De vogel vliegt ‘superrelaxed, als een Jumbo’ door de lucht. Met zenders is bijgehouden waar de zeearend zoal naartoe ging. „De ene keer vloog hij naar Noord-Denemarken. Maar hij ging ook naar Berlijn en Parijs, waarschijnlijk naar meren daar. Even een stedentripje.”

Hij verorbert evengoed konijnen, als ganzen en meerkoeten. „Met zijn supergrote klauwen pakt hij alles wat voor het grijpen is. Een collega van mij zag eens dat een zeearend in de vlucht een aalscholver uit de lucht plukte. Onvoorstelbaar.”

Er zijn vaker zeearenden in de Onlanden gesignaleerd, maar volgens Zwiers nog nooit een broedend paartje. „Dat is exceptioneel. Voor zover ik weet is er in honderden jaren geen broedend zeearendenpaar in Noord-Drenthe geweest.”

De 21-jarige student Carlo Schoonen is vandaag speciaal op pad gegaan voor het zeearendenpaar. Hij noemt zichzelf ‘beginnend vogelaar’. Te zien aan de toeter van een lens die hij meezeult, is zijn uitrusting dik in orde. Ook hij heeft het gerucht gehoord dat er vanochtend één omhoog is gevlogen. „Heel bijzonder dat het paar hier is.”

Het nest zit ergens hoog in een boom, vertelt Zwiers. Dat is heel groot, sterk en zwaar. Daarom moet het ook een dikke boom zijn. Het mannetje en vrouwtje gaan om de beurt broeden. Ze gaan er ook allebei op uit.

Het huidige paar is niet de opmaat voor een kolonie. Zeearenden zijn solitaire broeders. Ze zijn monogaam. „Beter gezegd: serieel monogaam, net als de mens: als het misgaat of er komt een andere voorbij, dan verwisselen ze van partner. Maar in principe proberen ze zo lang mogelijk bij elkaar te blijven.”

Ook De Vries vindt het prachtig dat de zeearend de Onlanden heeft ontdekt om te broeden. Zo’n publiekstrekker zorgt helaas wel voor meer bezoekers. Nu al is het een komen en gaan van wielrenners, die met een noodgang over de asfaltpaden scheuren. Hele pelotons razen voorbij. Het lijkt eerder een wielerparcours dan een natuurgebied. „Ze moeten de paden afsluiten voor auto’s en fietsers. Haal het asfalt eruit en maak er wandelpaden van.”

Zwiers ziet nu al het effect van de zeearenden in de Onlanden. „Vroeger waren er hier heel grote aalscholverkolonies. Door de komst van de zeearenden versplinteren die. Dat betekent dat er een natuurlijke balans terugkeert in de hoeveelheid aalscholvers. Daaraan zie je dat zo’n zeearend heel belangrijk is voor het ecosysteem.”