Staat van het onderwijs baart grote zorgen. 'We pokeren met de toekomst van het land'

„Mensen zien school vaak als iets vanzelfsprekends, er is amper bewustzijn dat het onderwijs op instorten staat”, zegt Theo Witte uit Groningen. De neerlandicus was lange tijd vakdidacticus aan de Rijksuniversiteit Groningen. Oftewel, hij leerde studenten hoe je goed lesgeeft.

Witte leidt het ’RED-team onderwijs’, een groep bezorgde leraren, schooldirecteuren en vakexperts. Al decennia zien ze hoe ons onderwijs verschraalt en met de verkiezingen op komst komen ze met een verkiezingsagenda. „Iedereen heeft het over bestaanszekerheid, maar als er één onderdeel daarbij belangrijk is, is het goed onderwijs”, aldus Witte.

„Politici zouden zich grote zorgen moeten maken over een structureel lerarentekort, dat is pokeren met de toekomst van het land”, zegt Jan Drentje, rector op een middelbare school in Zwolle en geschiedenisleraar. „Terwijl het tekort al in 2007 werd voorspeld. Bouwen, wonen, zorg, het is allemaal heel belangrijk. Maar de alarmbellen over het onderwijs moeten nu ook afgaan.”

Berichten over wat kinderen tegenwoordig leren op school zijn vaak weinig positief. „Uit internationaal onderzoek blijkt dat onze 10-jarigen jarenlang achteruitgaan op zaken als schrijven, tekstbegrip en rekenen. Een kwart van de 15-jarigen kan niet goed lezen”, zegt Witte. „En docenten op het hbo merken dat studenten geen lange teksten meer kunnen behappen.”

Is het zo lastig om kinderen van jongs af aan te leren lezen? „Nee, het is helemaal niet moeilijk. Je moet leerlingen veel teksten laten lezen en ze zich laten verdiepen in onderwerpen die voor hun relevant zijn. Dan bouwen ze vanzelf allerlei vaardigheden en kennis op.”

In plaats daarvan zien de twee ervaringsexperts, beiden sinds 1986 in het onderwijs, met lede ogen hoe kinderen worden onderworpen aan hippe, vaak onbewezen onderwijsmethodes. Het leesonderwijs is daarbij flink veranderd: teksten zijn korter en makkelijker en leerlingen worden vooral getoetst op hoe ze de signaalwoorden of de kernzin kunnen ontdekken. De inhoud van de tekst raakt van ondergeschikt belang, waardoor kinderen ook minder kennis opdoen over zaken als geschiedenis, aardrijkskunde en natuurkunde.

„Het onderwijs gaat graag op de hurken zitten, om de minst presterende groep te helpen”, zegt Drentje. „Maar je hebt ook veel leerlingen die het prima doen, die je nu niet genoeg uitdaagt.”

Ze hebben ook ideeën hoe het tekort aan leraren kan worden gedempt. „Er zijn rondom het klaslokaal veel professionals die wel een lesbevoegdheid hebben, maar geen les meer geven”, weet rector Drentje. „Bij ons op school geeft iedereen, ook de schoolleiding, les. Als je dat landelijk doet, kun je putten uit een aardig potentieel.”

Veel van de problemen en de oplossingen beginnen op de lerarenopleiding, denken de twee. De eisen voor nieuwe leraren moeten daarom omhoog, niet omlaag. „Een begin zou zijn: hup, die lijst van honderd jeugdboeken weer terug”, zegt Witte. „Belangrijk: de student moet aan het eind een goed niveau hebben en als dat niet zo is, dan moet je hem kunnen weigeren. Nu komen die studenten er vaak met een genade-zesje doorheen en staan ze daarna gewoon voor de klas.”

Een vijfde pabo-jaar zou helpen, om studenten beter inhoudelijk voor te bereiden. Maar kan dat wel, met het grote lerarentekort in het achterhoofd? „Je moet mensen niet het gevoel geven dat iedereen zomaar voor de klas kan staan, daardoor daalt de status van het vak. Daar heeft niemand baat bij.”

Drentje moet nog wat van het hart. „Er valt veel negatiefs te zeggen over het onderwijs, maar let wel: we zijn geen mopperkonten. We zijn juist grote liefhebbers van het onderwijs en het lerarenvak. We weten hoeveel voldoening het geeft als je leerlingen vooruithelpt”, zegt Drentje. „En daar ligt de kern: momenteel doen we leerlingen enorm te kort.”