'Schrap het woord solidariteit maar uit het woordenboek.' Wethouder Jan Menninga van Eemsdelta snapt niets van de verkiezingsuitslag

,,Ze hebben zich het vuur uit de sloffen gelopen voor Groningen!’’ Wethouder Jan Menninga van Eemsdelta begrijpt er niets van. Dat Kamerleden Sandra Beckerman (SP) en Henk Nijboer (PvdA) niet meer stemmen hebben gekregen in de provincie en in zijn gemeente die zo hard getroffen is door de aardbevingen.

Steeds opnieuw vroegen Beckerman en Nijboer in Den Haag aandacht voor de gedupeerden. En wat krijgen ze ervoor terug? De VVD is de grootste partij in Eemsdelta. ,,Het interesseert mensen blijkbaar niet’’, zegt oudgediende Menninga, die al actief voor de PvdA was toen Groningen nog een rood bolwerk was. Tegenwoordig zit hij voor Lokaal Belang Eemsdelta in het college, maar hij blijft een socialist.

,,Thema’s als aardbevingen en sociale achterstand worden door de Groningers niet meer omarmd. We kiezen voor onszelf en de minderheid die niet meekomt laten we los. Het woord solidariteit kunnen we wel uit het woordenboek schrappen.’’

De drie linkse partijen PvdA, SP en GroenLinks zijn de grote verliezers van deze verkiezingen. De PvdA blijft weliswaar stabiel, maar had toch echt gehoopt om iets te herstellen van de enorme klap (van 38 naar 9 zetels) van 2017. De kiezer besloot anders. Veel progressieve stemmen gingen naar D66, ontevreden burgers zoeken hun heil in grote getalen bij populistisch rechts. Ook in het van oudsher linkse Noorden.

Peter Verschuren, wethouder voor de SP in Midden-Groningen, merkt het ook op straat, daar waar de SP altijd het contact probeert te zoeken met de gewone burgers. ,,We doen er minder toe in de hoofden van de mensen. Het is niet dat ze onze ideeën slecht vinden, het is geen afrekening, maar het stemgedrag wordt bepaald door andere dingen. Zorgen over migratie bijvoorbeeld. Voor links is het migratiedebat heel lastig.’’

,,We verliezen de beeldenstrijd’’, zegt Mattias Gijsbertsen, oud-wethouder voor GroenLinks in de stad Groningen. ,,Links hamert op belangrijke deelonderwerpen als minimumloon en volkshuisvesting, maar weet het verbindende idee daarachter niet neer te zetten. Bovendien was het debat in Nederland vooral cultureel, niet sociaal-economisch. Populistisch rechts heeft een sterk frame: het gaat over de Nederlandse identiteit, die ook nog eens bedreigd zou worden. En al hebben we al decennia centrumrechtse kabinetten, op een of andere manier krijgt links overal de schuld van.’’

De linkse partijen zouden daar gezamenlijk een beeld, een groter verhaal over de samenleving, tegenover moeten zetten. ,,Tot nu toe is dat niet gelukt. Neem de toeslagenaffaire. Dat gaat precies over onze visie op hoe de overheid zou moeten werken, over hoe je naar mensen zou moeten kijken - niet met wantrouwen. Dat is het verhaal van links, maar dat hebben we niet over gebracht. Je zou willen dat de publieke respons zou zijn: o ja, dáár hebben die linkse partijen het altijd over.’’

Naast het ‘donderend geweld op rechts’, zoals PvdA-coryfee Gezienes Evenhuis uit Emmen het noemt, had links deze verkiezingen ook nog eens te maken met D66 van Sigrid Kaag. ,,D66 heeft de keizer ervan overtuigd dat het een linkse partij is. Dat je dat laat gebeuren is veelzeggend’’, zegt Gijsbertsen. ,,Natuurlijk is D66 geen echt linkse club’’, zegt Evenhuis. ,,Dat is een partij van hoogopgeleide tweeverdieners. Onze achterban van vroeger zit daar niet.’’

Evenhuis kent de tijd nog dat de PvdA in Emmen een absolute meerderheid had. Zelfs in 2006 nog - het laatste jaar dat hij campagne voerde - kreeg de PvdA 18 van de 37 zetels. ,,Een groot deel van onze kiezers hebben we verloren. De hele oostgrens van Drenthe en Groningen zit nu bij de PVV. Die voeren ook een links economisch beleid. We zullen aan de slag moeten met het socialistische geluid. Herbronnen.’’

De linkse partijen moeten dat gezamenlijk doen, zonder meteen over fuseren te praten, vinden Gijsbertsen, Verschuren en ook Jacques Wallage, de oud-burgemeester van Groningen die lang actief was voor de PvdA in Den Haag. ,,Voor een fusie zijn de partijen te verschillend, maar ik ben wel voor intensievere samenwerking’’, zegt Wallage. ,,Een gezamenlijk basisprogramma opstellen, in de formatie optreden als één fractie. Want we hebben nu nog geluk dat rechts ook versnipperd is. Hemel beware als daar één sterke man opstaat.’’

Politieke leiders zijn belangrijker dan ooit, zegt Wallage. ,,We gaan van een partijendemocratie naar een personendemocratie. Dat zie je ook aan het succes van Rutte en Kaag. Kaag heeft de progressieve stem gebundeld. Dat heeft ze goed gedaan, ze is naar voren gekomen als een integere en capabele politicus. Kiezers zijn supergevoelig voor leiders. Het voordeel daarvan is dat het met de juiste persoon ook weer onze kant op kan komen. Als Rutte stopt is de situatie voor de VVD ook volstrekt anders.’’