Regering trekt zich terug uit Maatschap Groningen. Vijlbrief uiterst kritisch over rol eigen topambtenaren in overleggen met Shell en ExxonMobil over gaswinning

De bewindspersoon erkent dat zijn topambtenaren niet handelden zoals van hen verwacht had moeten worden. ‘Wat ik heb gelezen in de notulen van de Maatschap Groningen, past niet bij het beeld dat ik heb hoe de staat hoort te handelen’, oordeelt Vijlbrief namens de regering aan de Tweede Kamer.

De kranten onthulden op basis van vertrouwelijke maatschapsnotulen onder meer dat het kabinet zich via de Maatschap Groningen liet beïnvloeden door oliebedrijven Shell, ExxonMobil en hun joint-venture NAM. Zo bleken de multinationals achter de schermen een grote invloed te hebben op het kabinetsbesluit om de gaswinning uit het Groningenveld in 2013 ongemoeid te laten.

Een jaar eerder had toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) juist vanwege de aardbevingen in Groningen geadviseerd de gaswinning ‘zo snel en veel mogelijk als realistisch is’ te verminderen. Uit de vertrouwelijke stukken bleek ook dat topambtenaren van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) het openbaar maken van documenten over de gaswinning actief tegenwerkten. Zo konden de Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) en gashandelshuis Gasterra uit de wind worden gehouden.

De Tweede Kamer reageerde geschrokken op de publicaties en vroeg Vijlbrief begin juni tijdens een debat om een oordeel te geven over de berichtgeving over het handelen van de Maatschap Groningen. Hoewel Vijlbrief vanwege de lopende parlementaire enquête huiverig was, drong de Tweede Kamer aan en beloofde de bewindspersoon de vertrouwelijke notulen zelf te gaan lezen om te beoordelen hoe zijn topambtenaren hebben gehandeld.

In de Maatschap Groningen bepalen Shell, ExxonMobil en NAM samen met de regeringsvertegenwoordiger van Economische Zaken en staatsbedrijf EBN de strategie rond de Groningse gaswinning. Maar daar zet Vijlbrief nu een streep door, laat hij de Tweede Kamer weten. De regering stapt uit de maatschap, bevestigt een woordvoerder.

Vijlbrief wilde de zittende regeringsvertegenwoordiger sowieso al vervangen ‘omdat die binnen het ministerie van EZK niet langer de portefeuille mijnbouw onder zich heeft’. Maar de bewindsman heeft de oliebedrijven en EBN onlangs geïnformeerd dat de huidige regeringsvertegenwoordiger vertrekt en de regering zich zelfs helemaal terugtrekt uit de Maatschap Groningen. Daarmee is een van de door de in 2015 door de Onderzoeksraad voor de Veiligheid bekritiseerde dubbele petten afgezet.

Diezelfde staatssecretaris Vijlbrief maakte woensdag ook bekend dat het kabinet juridische stappen zet tegen de NAM voor de 190 miljoen euro die het bedrijf volgens de Staat nog moet betalen. Het gaat om geld voor versterking en herstel van bevingsschade in Groningen als gevolg van de gaswinning. Sinds 2020 gaat het om 560 miljoen euro. Daarvan is ruim een derde nog niet betaald, ondanks eerdere sommeringen. Vijlbrief noemt het in zijn brief ‘onacceptabel dat de NAM via deze weg de verantwoordelijkheid voor de situatie in Groningen probeert te ontlopen’.