Opvang Oekraïners spekt gemeentekas. Gemeenten houden tientallen miljoenen over van de rijksbijdrage (en storten die niet terug)

Dat komt naar voren uit onderzoek van Dagblad van het Noorden. Het afgelopen jaar ontvingen de 22 gemeenten in Drenthe en Groningen gezamenlijk ruim 133,5 miljoen euro van het Rijk. Dit om te zorgen dat Oekraïense inwoners, op de vlucht voor de oorlog in hun land, in gemeentelijke locaties opgevangen konden worden.

Het geld dat daarvoor op tafel is gelegd, blijkt vele malen hoger dan wat er echt nodig is. De gemeenten houden gezamenlijk na aftrek van de kosten bijna 40 procent over. Uit de opgevraagde cijfers blijken de Drentse en Groninger gemeenten ruim 50,8 miljoen euro te veel te hebben gekregen.

Een flink deel van het overschot sluizen de gemeenten door naar hun eigen rekening. Een smaldeel wordt gebruikt om de opvang in de toekomst ook te kunnen financieren. De vraag is of dat nodig is, omdat vrijwel alle gemeenten ook voor dit jaar verwachten dat er veel meer geld binnenkomt dan er daadwerkelijk aan opvang zal worden uitgegeven.

Vorig jaar 24 februari viel Rusland, nadat het in 2014 al het schiereiland de Krim had geannexeerd, Oekraïne binnen en daarmee begon de oorlog die nu al 577 dagen woedt. Vrijwel direct kwam er ook een vluchtelingenstroom uit Oekraïne op gang. De Nederlandse overheid riep gemeenten en particulieren op om Oekraïners te huisvesten en dat wordt tot op de dag van vandaag gedaan.

Het Rijk betaalde gemeenten tot halverwege oktober 2022 honderd euro per bed per nacht als vergoeding voor de opvang van de Oost-Europese vluchtelingen. Dat werd op 15 oktober 2022 naar beneden bijgesteld naar 83 euro per bed per nacht.

Maar gemeenten in Noord-Nederland houden, ook na het verlagen van dit budget, geld over aan de opvang. Alleen voor de gemeente Noordenveld is het ,,normbedrag van 83 euro” niet toereikend genoeg, laat een woordvoerder weten. Het Rijk heeft volgens Noordenveld wel toegezegd om ,,gemaakte meerkosten voor de bestaande locaties, het Fletcher Hotel-Restaurant Langewold en groepsaccommodatie De Hullen in Roden, te vergoeden”.

Overigens weten niet alle gemeenten hoeveel geld er voor dit jaar onderaan de streep zal overblijven. De gemeente Emmen houdt bijvoorbeeld rekening met een plus van twaalf miljoen euro voor dit jaar. Die gemeente hield afgelopen jaar ook al acht miljoen van de gekregen twaalf miljoen euro over. ,,Het voordeel wordt met name veroorzaakt omdat we deels tijdelijk eigen vastgoed kunnen inzetten voor de opvang van vluchtelingen”, aldus een woordvoerder.

Ook de gemeente Stadskanaal weet nu al dat het voor dit jaar (tot 1 september) ruim 1,9 miljoen euro meer krijgt dan dat de opvang kost. Meerdere Drentse en Groninger gemeenten hebben al een voorschot gevraagd voor heel 2023. Zo heeft Assen een aanvraag gedaan bij het ministerie van Justitie en Veiligheid voor 21 miljoen euro.

De gemeente Borger-Odoorn houdt rekening met een bedrag van 5,5 miljoen euro voor 2023. Afgelopen jaar kreeg deze gemeente 2,9 miljoen euro van het Rijk voor de opvang van Oekraïners. Borger-Odoorn hield daarvan maar liefst een derde over: 1 miljoen euro. In tegenstelling tot veel andere gemeenten kiest Borger-Odoorn ervoor om het overgehouden geld te reserveren voor de Oekraïne-opvang.

Veelal gaat het geld echter naar de algemene rekening. Daar is overigens grote onduidelijkheid over. Een deel van de gemeenten, zoals Meppel en Groningen, stelt dat er geen afspraken zijn gemaakt met het Rijk over een ,,eventuele terugbetalingsverplichting”. Zij stoppen, net zoals een aanzienlijk deel van de noordelijke gemeenten, het geld in de pot algemene reserve.

Binnen gemeenteraden in Drenthe en Groningen klinken soms wel vertwijfelende geluiden. Want hoe oké is het dat gemeenten ,,verdienen” aan de opvang van Oekraïners? Raadslid Richard Heling (VVD, gemeente Aa en Hunze) vindt dat Aa en Hunze op een correcte manier met het geld omgaat, maar houdt er tegelijkertijd wel een ,,raar gevoel aan over”. Zo ontving Aa en Hunze 4,8 miljoen euro en hield ruim 2,2 miljoen euro over: dat is 46 procent van wat de gemeente kreeg. Aa en Hunze heeft het geld gebruikt om de opvanglocatie te kopen van jeugdzorgorganisatie Yorneo.

Heling, die zelf ook een Oekraïens gezin opving in zijn huis, vindt dat er wel veel geld overblijft van wat het Rijk overmaakt. ,,Als gemeenten te weinig geld zouden krijgen, zouden we ook bij Den Haag aan de jas hangen. Dat doen wij nu niet, omdat we geld overhouden. Het blijft toch een lastig gevoel dat we verdienen aan de opvang. Tegelijkertijd, ik ga niet in onze gemeenteraad zeggen: misschien moeten we het terugstorten.”

De gemeente Oldambt geeft aan een bericht te hebben ontvangen dat zij het overschot mogen houden en ,,vrij mogen besteden aan de opvang van vluchtelingen in algemene zin”. De raad van Oldambt besloot daarop het geld te storten in een ‘bestemmingsreserve Vluchtelingen’. Ook de gemeenten Coevorden, Midden-Groningen en ‘t Hogeland kiezen hiervoor.

Assen hield afgelopen jaar 4,5 miljoen euro over en stortte een bedrag van 425.000 euro in het ,,reserve Oekraïne-fonds”. Dit is volgens een woordvoerder voor de financiële ondersteuning van wederopbouw-initiatieven in Oekraïne. Zo steunt de gemeente een organisatie uit Assen met dit geld om hulpmiddelen naar het land in oorlog te vervoeren. De ruim vier miljoen die dan nog overblijft, wordt gebruikt om de gemeentekas te spekken. Overigens heeft de gemeente Assen niet alleen een opvang voor gevluchte mensen, maar huisvest het ook 25 honden en 18 katten uit Oekraïne.

Reageren of heeft u tips? bas.van.sluis@dvhn.nl