Opvang in Ter Apel vertraagd, onrust over criminele asielzoekers neemt toe. 'Op de rand van eigenrichting'

Het duurt te lang. De speciale opvang (pbl) in Ter Apel voor kansarme asielzoekers, die de overlast in omringende dorpen moet tegengaan, had begin juni van start moeten gaan. De streefdatum voor opening is inmiddels verschoven naar uiterlijk 1 juli. Tegelijkertijd lopen de boosheid en emoties bij een deel van de inwoners van Nieuw-Weerdinge en Ter Apel op tot een kookpunt.

Noordelijke bestuurders maken zich dan ook grote zorgen. ,,Je merkt aan alles dat de spanning oploopt”, zegt burgemeester Jaap Velema van de gemeente Westerwolde. ,,De lontjes worden korter, het draagvlak smelt weg.” Eric van Oosterhout, burgemeester van Emmen, ziet dat het in zijn gemeente met name in Nieuw-Weerdinge de spuigaten uitloopt. ,,We hollen van incident naar incident. De oplossing duurt lang.”

Afgelopen weekend vertoefde in Nieuw-Weerdinge en Ter Apel om het oor weer te luister te leggen bij de inwoners. De maat is inmiddels dusdanig vol dat een deel van de inwoners ertoe neigt het heft in eigen hand te nemen. Inwoners zeggen wel als de dood te zijn ,,voor escalatie”, maar het ook ,,spuugzat te zijn” dat een deel van de asielzoekers uit Noord-Afrika crimineel gedrag vertoont. ,,Jonge meiden durven niet meer met de bus. Kinderen durven niet meer alleen over straat”, vertelt Wim Katoen, voorzitter van Plaatselijk Belang Nieuw-Weerdinge.

Er klinken verhalen over bedreigingen met een mes, autovernielingen, spugen, inbraken en winkeldiefstallen die aan de lopende band plaatsvinden. Er zijn verhalen over knuppels die in huis zijn gehaald. Inwoners willen vanwege de vele nachtelijke ongewenste huisbezoeken een avond- en nachtklok voor de asielzoekers.

Katoen zegt dat er goed overleg is met de gemeenten, maar dat er te soft wordt opgetreden door het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers). ,,We staan echt op een koord en complete eigenrichting ligt op de loer. De pbl is nu alweer vertraagd, ze moeten die lui die dit veroorzaken achter het hek houden, anders komt dit niet goed.”

Naast de incidenten is ook de komst van burgerwachten voor bestuurders een zorgwekkende ontwikkeling. ,,Het is een teken van onmacht als zoiets ontstaat”, zegt Velema. ,,Burgers kunnen niet terugvallen op hun overheid.” Van Oosterhout ziet risico’s aan beide kanten. ,,Ik ben bang dat asielzoekers onze inwoners iets aan doen en ik ben bang dat onze inwoners asielzoekers iets aandoen. Dat zou in allebei de gevallen heel verdrietig zijn.”

Velema en Van Oosterhout vinden al langer dat het zo niet meer kan. Ze reisden eind april al af naar Den Haag voor overleg met staatssecretaris Eric van der Burg. Een van de oplossingen die uit dat overleg kwam was de inrichting van speciale opvang voor kansarme asielzoekers in Ter Apel. Daar volgen asielzoekers die uit veilige landen komen of om andere redenen weinig kans maken op een verblijfsvergunning een aparte, versnelde procedure. Tijdens die procedure moeten ze permanent aanwezig zijn op locatie, en kunnen zo niet de dorpen in.

Omdat het overgrote deel van de incidenten worden veroorzaakt door een relatief kleine groep asielzoekers, is de verwachting en hoop dat deze pbl de overlast fors zal verminderen. Maar die speciale opvang, die begin juni open zou moeten, is er nog steeds niet. Vertraging door wet- en regelgeving bij het ministerie, vertraging door uitvoering van het COA, vertraging omdat onderbezette organisaties IND en vreemdelingenpolitie mensen klaar moeten hebben staan voor die intensieve procedure.

1 juli móet de pbl echt open, zeggen Velema en Van Oosterhout. Nog meer vertraging is onacceptabel. Burgemeesters, de Veiligheidsregio en commissaris van de Koning zijn er continu over in gesprek en hebben zorgen dat de urgentie bij ministerie en uitvoeringsorganisaties nog altijd niet genoeg wordt gevoeld. Van Oosterhout zegt ,,begrip” te hebben voor uitvoeringsproblemen. ,,Maar als twee burgemeesters naar Den Haag trekken is de boodschap niet: neem rustig de tijd. Die deadline van 1 juli staat.”

Door de reeks van incidenten, de zichtbaarheid van de burgerwacht en de vele verhalen die rondgaan in de dorpen en op sociale media neemt het gevoel van onveiligheid steeds meer toe. De gemeente Westerwolde is regelmatig in gesprek met de burgerwacht. ,,Als burgers fungeren als ogen en oren van de politie is dat prima’’, zegt Velema. ,,Maar je wilt niet dat ze eigenstandig gaan optreden. Mensen brengen zichzelf in een situatie waarin ongelukken kunnen gebeuren.”

Er zijn signalen dat de burgerwacht nu al meer doet dan alleen misstanden melden bij de politie, maar die zijn volgens de burgemeester niet aangetoond. ,,Er zijn heel veel verhalen die rondgaan, maar het is niet gebleken in strafbare feiten. Het is voor mij van belang om vooral feitelijk te blijven.” Toch klinken in de twee dorpen gedetailleerde verhalen over hoe overlast gevende asielzoekers de afgelopen weken met geweld zijn aangepakt en bijvoorbeeld hardhandig tegen de grond zijn gewerkt door dorpelingen. Om ze uiteindelijk over te dragen aan de politie.

Als voorbeeld van hoe verhalen hun eigen leven gaan leiden vertelt Velema hoe er vorige week werd gesproken over een ‘zwaar steekincident’ in een supermarkt. In werkelijkheid bleek het te gaan om een asielzoeker die met een sleutel in de hand een steekbeweging had gemaakt en daarbij een beveiliger een ‘schrammetje’ toebracht. Tegelijkertijd stelt de burgemeester dat ,,er genoeg incidenten zijn” en er is volgens hem ,,veel maatschappelijke onrust”. Volgens hem kan de situatie niet veel langer doorgaan, want ,,als je je niet al onveilig voelde, dan doe je dat nu wel”.