Ruslandexpert Hans van Koningsbrugge Foto: Corné Sparidaens
Hans van Koningsbrugge, hoogleraar Russische Geschiedenis en Politiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, geeft elke zaterdag zijn commentaar op de oorlog in Oekraïne. Vandaag aflevering 169.
„Het was afgelopen donderdag 30 jaar geleden dat het Memorandum van Boedapest werd ondertekend. Hierin zijn de veiligheidsgaranties vastgelegd die Oekraïne, Wit-Rusland en Kazachstan hebben gekregen van Rusland, de VS en het VK in ruil voor het overdragen van kernwapens op hun grondgebied aan Rusland. Dat gebeurde in het kader van de non-proliferatie van kernwapens.
Amerika heeft er flink wat wisselgeld voor betaald, maar het verdrag bleek boterzacht. De Russische invasie en annexatie van de Krim in 2014 was een flagrante schending van het Memorandum van Boedapest, met name van de territoriale integriteit die was gewaarborgd in het VN Handvest. De Russische inval op 24 februari 2022 veegde opnieuw de vloer aan met het verdrag.
‘De Sovjets hadden 5000 kernwapens in Oekraïne gestationeerd’
Het is nu nog moeilijk voor te stellen maar voor 5 december 1994 was Oekraïne na de VS en Rusland de grootste kernmacht ter wereld. De Sovjets hadden ruim 5000 kernwapens gestationeerd in het Oost-Europese land, die daar na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 bleven gestationeerd. Het wrange is dat Oekraïne nu wordt beschoten met raketten die het eerder aan Rusland heeft afgestaan. Natuurlijk zonder kernlading, maar desondanks.
Met het oog op toekomstige vredesbesprekingen is het voorstelbaar dat Kyiv niet zit te wachten op nieuwe garanties. De ervaring heeft geleerd dat Oekraïne daar niet op kan bouwen. Zelensky wil desnoods wel grondgebied afstaan, maar eist dan dat Oekraïne lid wordt van de NAVO. Dat is de enige manier om als een onafhankelijke staat te blijven voortbestaan.
‘Poetin wil Oekraïne als een vazalstaat zijn wil opleggen’
Dat wordt heel moeilijk, want Amerika en Duitsland zijn ertegen. Even los van het feit dat Poetin helemaal niet zit te wachten op vredesbesprekingen. Hij wil doorgaan met de strijd en Oekraïne als een soort vazalstaat zijn wil opleggen.
Opmerkelijk genoeg bracht Amerika deze week naar buiten dat het Oekraïne op de valreep weer volop gaat steunen. Dat het rijkelijk laat is, heeft ongetwijfeld te maken met de Amerikaanse verkiezingen. Biden wilde in eigen land niemand van zich vervreemden door de kraan richting Oekraïne open te zetten.
Wellicht weet Oekraïne er toch nog wat voordeel uit te putten. Eén ding is zeker: Oekraïne gaat niet voor de tweede keer in de val van Boedapest trappen.”
