Alice Weijs en Hans Meijering met voor zich uitgestald het bijzondere doosje plus de meubeltjes van Sawinsky. Foto: Harry Tielman
Voor de fancy fair van het Hunzekoor in Spijkerboor bracht voorzitter Alice Meijs een bijzonder puzzeldoosje in. Niemand wilde het. Later bleek dat het doosje museale waarde heeft. Het verhuist in februari naar het MUSIT-museum, gevestigd in een dorpje tussen Keulen en Bonn.
Het was direct: ,,We doen het niet voor 5 euro weg.’’ Dus bleef het puzzeldoosje van voorzitter Alice Meijs liggen op de fancy fair van het Hunzekoor in Spijkerboor. Maar goed ook, want het puzzelmeubeltje in speciale verpakking is van de wereldberoemde fabrikant Sawinsky en inmiddels verworven door het MUSIT-museum in Troisdorf.
Het doosje van 11 x 7 x 5 centimeter alleen is al fraai. Een kartonnen verpakking in wit, zwart, groen en rood. Op het deksel een afbeelding van een waterweg met kade en bebouwing. Bovenin staat: Andenken an die grosse ausstellung Düsseldorf 1926. Halle 65. Onderop in grote letters: Gesolei.
Alleen het speciale doosje is al fraai. Foto: DVHN
Die verpakking maakt het ook uniek, legt directeur Pauline Liesen van MUSIT uit (zie kader). Te lezen valt dat het een geschenk is voor een huwelijk in Düsseldorf. ,,We hebben tientallen van deze meubelpuzzels, maar dit is een speciale uitvoering.’’
De tekst op de onderkant en het speciale doosje maken het puzzelmeubel uniek. Foto: DVHN
Voor een poppenhuis
De puzzel intrigeert eveneens. De precies in elkaar passende, verschillend gekleurde stukjes hout vormen, eenmaal uitgepakt, een meubelsetje. Twee stoelen, een tafel, twee voetenbankjes/krukjes, alsmede een soort kleedje voor op het tafeltje. Het lijkt bedoeld voor een poppenhuis.
Het doosje en de meubeltjes zijn in bijna perfecte staat. Geen sporen van gebruik, dus het is twijfelachtig of het door veel kinderhanden is gegaan. Een vergelijkbaar setje van mindere kwaliteit heeft op eBay een vraagprijs van 99 euro.
Burg Wissem in Troisdorf, waar onder meer MUSIT is gevestigd. Foto: MUSIT, Troisdorf
Fancy fair
Het doosje komt van Hunzekoor-voorzitter Alice Meijs uit Anloo. Beter: uit de erfenis van haar overleden broer en schoonzus. ,,Het setje heeft een paar jaar bij ons op de schoorsteenmantel gestaan. Tot we dachten: het kan wel weer ingepakt. Ik heb het voor de fancy fair aan het koor geschonken.’’
Maar niemand wilde het. En toch: al tijdens de markt, in september dit jaar, leerde even googelen dat het een juiste keuze was om het niet zomaar weg te doen, onder meer door dat setje op eBay.
Het vergt enig geduld en denkwerk om de meubels op de juiste manier weer in elkaar te krijgen. Foto: DVHN
Tussen speelgoed en puzzel; de meubeltjes lijken bedoeld voor een poppenhuis. Foto: DVHN
Tussen Kunst & Kitsch
Koorlid Hans Meijering uit Veendam: ,,Ik heb het na de fancy fair op Marktplaats gezet. Er was veel belangstelling, maar niemand bood meer dan 25 euro.’’
Ze gingen er in oktober zelfs mee naar een aflevering van Tussen Kunst & Kitsch in het Groninger Museum. Meijering: ,,De taxateur vond het erg leuk, maar kwam bij het googelen uit op mijn advertentie. Toen was het direct: doen we niks mee. Het programma wil geen verlengstuk van handelaren zijn. De man adviseerde wel om door te gaan met zoeken.’’
Sawinsky
Hans Meijering deed dat. Hij ontdekte dat het doosje gemaakt was door de Duitse fabrikant Sawinsky, die wereldberoemd werd met dit soort puzzelspeelgoed. Meijering ontdekte ook dat een vergelijkbaar exemplaar in bezit is van het Museum für Stadt- und Industriegeschichte Troisdorf (MUSIT), een plaats even onder Keulen.
Johann Albert Sawinsky, geïnteresseerd in natuurwetenschappen en techniek, was een enthousiast ontwerper van zogeheten Vexier möbelgarnitur. Vexier staat voor ‘geduldspelletje’, ‘sensationele driedimensionale’ puzzels in geometrische vormen waaruit complete miniatuurinterieurs zijn samen te stellen. Het in elkaar zetten en uit elkaar halen vereist inspanning en geduld en de puzzels worden op scholen gebruikt als leermiddel.
Johann Albert en Clara Sawinsky op het kantoor van de fabriek in 1912. Foto: MUSIT, Troisdorf
Gesolei
Het verklaart de aanwezigheid van Sawinsky op Gesolei. Een samenvoeging van Gesundheitspflege, soziale Fürsorge und Leibesübungen en de naam van de grootste vakbeurs in Duitsland tijdens de Weimarrepubliek, waarvoor het doosje was gemaakt. Het evenement voor volksgezondheid, maatschappelijk welzijn en lichaamsbeweging trok 7,5 miljoen bezoekers.
Huwelijksgeschenk
Het puzzelmeubeltje is niet uniek, aldus directeur Pauline Liesen van MUSIT. ,,Het is een massaproduct en er zijn er nog heel veel van. Maar de Papschachtel, het papieren doosje, is wél apart. Speciaal ontworpen voor vakbeurs Gesolei. Er wordt melding gemaakt van een huwelijksreis naar Düsseldorf. Het bewijst dat Sawinsky daar in 1926 was en dat iemand daar, op dat evenement, het doosje heeft gekocht, of gekregen. Het is een tijdsdocument.’’
Het ‘Nederlandse’ doosje komt na de perspresentatie op 9 februari eerst in het depot, aangezien MUSIT volgens Liesen zoveel mooie dingen heeft te tonen, maar zal later veelvuldig te zien zijn bij presentaties.
Sawinsky
Johann Albert Sawinsky (1884-1960) uit Troisdorf exposeerde al op 17-jarige leeftijd met zijn eerste zelfgemaakte producten. Hij maakte steeds perfectere poppen en poppenhuismeubels van tropisch hout, inventief verpakt als puzzels. De hoogwaardige kwaliteit geeft blijk van zijn enorme vakmanschap aan draaibank en zaagmachine.
De organisatoren van de Wereldtentoonstelling van 1904 in St. Louis waren zo overtuigd van zijn werk dat Sawinsky, niet aangemeld, toch een eigen stand kreeg voor zijn producten en machines. Zijn buurman op de expositie, draaiorgel-, muziekinstrumenten- en jukeboxbouwer Würlitzer, meende echter dat het niks kon worden.
Maar hij verkocht geweldig. Een paar weken later kwam bij vader en moeder Sawinsky een groot bedrag binnen, genoeg voor de bouw van een huis. Ze dachten dat zoonlief op het verkeerde pad was beland, of een bank had beroofd.
Sawinksy stond daarna op veel beurzen in Europa, zijn bedrijf in Troisdorf groeide en keizer Franz-Josef benoemde hem in Wenen tot hofleverancier.
Sawinsky richtte na WOI met Wilhelm Mörsch de eerste bioscoop op in Troisdorf. Door de Franse bezetting van het Rijnland in 1923 verplaatste hij zijn fabriek naar Magarethenhöhe in Ittenbach.
De politieke situatie en de wereldwijde economische crisis bemoeilijkten de handel in speelgoed en dus investeerde Sawinsky in toeristische transportbedrijven in de regio. In 1934 verhuisde hij met gezin naar Keulen, werkte na WOII als makelaar en was actief in de sapproductie, veeteelt, koffiebranderij en handel in bouwmaterialen, terwijl hij in de gemeente Kall later Hotel Schönblick runde.
Meijering: ,,Ik stuurde een mail naar de directeur van MUSIT, Frau Dokter Pauline Liesen, of ze belangstelling had. Ze reageerde diezelfde dag en meldde het graag te willen hebben. Waarop ik vroeg wat ze ervoor over hadden.’’
De stand van de firma Sawinsky op vakbeurs Gesolei in Düsseldorf in 1926. Foto: MUSIT, Troisdorf
Pinnig
De reactie was aanvankelijk wat ‘pinnig’. Liesen schreef dat ze geen veilinghuis waren, al informeerde ze wel naar de vraagprijs. Meijering: ,,Ik schreef terug dat wij ook geen veilinghuis waren, maar dat de opbrengst voor het koor was en onze minimumprijs 90 euro. Ik zei dat we het ook wel wilden brengen.’’
Het aanbod werd geaccepteerd en de overdracht is gepland op 9 februari, waarvoor ook de plaatselijke pers is uitgenodigd.
Meijs: ,,Veel koorleden willen mee. We gaan met de trein. Het grappige was dat ze onze verwachtingen meteen temperde. Zo van: we zijn een klein museum, dus het is niet zeker of er ruimte is voor zoveel bezoek.’’
