De Folkingestraat in Groningen, geroemd om het grote aantal zelfstandige ondernemers van divers pluimage. Foto: Corné Sparidaens
Ketens en koffietentjes zijn de enige zaken die overblijven in de binnenstad van Groningen, zo somberde eigenaar Jurjen Smeenk van wijnwinkel De Roemer. Hij sluit zijn zaak: de huurverhoging van 1000 euro per maand was de genadeklap. Krijgt hij gelijk? ,,Het is verschrikkelijk wat zelfstandig ondernemers gebeurt. En niemand die ze helpt.’’
Huurverhogingen die er niet om liegen, stijgende personeelskosten, energiekosten die de pan uitrijzen: het zijn barre tijden voor zelfstandig ondernemers. Of het nou om winkeliers gaat, kappers, horecaondernemers − ze zien zich geconfronteerd met enorme kostenposten.
En dan is er ook nog dat onderzoek van retailadviesbureau RMC dat uitwijst dat fysieke winkels minder klanten trekken. Het is domweg minder druk in de winkelstraten.
,,De motivatie verdwijnt’’, zegt winkelier André Land van vintagezaak Hoekje in de binnenstad van Groningen. ,,Je bent alleen aan het werk voor die hogere kosten en je moet fiks meer omzet draaien om overeind te blijven.’’
‘Straks verdwijnen alle leuke speciaalzaken’
Hij ziet het somber in voor de variatie in het winkel- en horeca-aanbod. ,,Ik ben bang dat de jeu verdwijnt nu kleine ondernemers in de knel komen. De Klomp is al weg, straks verdwijnen alle leuke speciaalzaken en blijven er inderdaad alleen koffietentjes en ketens over.’’
Hij noemt niet alleen de stijgende huur- en energieprijzen, maar ook de WOZ-waarde. ,,En wat mij verbaast, is dat we niks horen van bijvoorbeeld de Kamer van Koophandel of andere organisaties.’’
Retaildeskundige Cor Molenaar deelt zijn zorgen. ,,Mijn hart bloedt voor de zelfstandige ondernemers. Het is verschrikkelijk wat er gebeurt bij het midden- en kleinbedrijf en niemand die ze helpt. Er werken 800.000 mensen en deze tak gaat dood. De regering doet niks voor ze.’’
Volgens hem hebben grote winkelketens evengoed te lijden van de stijgende kosten, maar vangen die het ergste leed op door een of meerdere vestigingen te sluiten en in afgeslankte vorm verder te gaan. ,,Maar kleine winkels voelen het veel erger. Of denk aan restaurants die zich geconfronteerd zien met energiekosten die verdrie- of -viervoudigd zijn. Huilend sluiten mensen hun zaak.’’
Hij kan geen voorspelling doen; hij heeft geen idee hoe de binnensteden in Nederland er over 5 jaar uitzien. Hij wil ook niet alleen maar somberen.
Jonge ondernemers met een speciaalzaak
Zo vestigt hij zijn hoop op jonge ondernemers die tegen de trend in toch een speciaalzaak beginnen en zich toeleggen op bijvoorbeeld zelfgemaakte producten, sieraden, design, milieuvriendelijke producten of veganistische maaltijden. ,,Dat vind je niet op internet en dat zou de revitalisering van de winkelstraat kunnen betekenen.’’
Hij heeft veel winkels zien verdwijnen, met name kleding- en schoenenzaken. ,,Daardoor ontstaat een compacter winkelgebied dat eenvoudiger leuk te maken is.’’
En volgens hem zijn ondernemers inventief. ,,Ze verdiepen zich in de vraag van de klant. Daardoor durven ze te kiezen voor een andere aanpak: de opticien gaat bijvoorbeeld samenwerken met de audicien.’’
15 procent van de winkels is al verdwenen
Ondanks deze lichtpuntjes, vreest hij dat veel zaken omvallen. ,,Sinds 2019 is 15 procent van de winkels verdwenen. Die leegstand valt niet zo op, omdat het woningen worden of iets anders, maar het zorgt er ook voor dat winkelstraten minder leuk worden. Hier ligt een taak voor de gemeente en de onroerendgoedbazen.’’
Bedrijfsmakelaar Igor Feenstra uit Groningen ziet nog niet direct onweersbuien hangen. ,,Ik dacht in coronatijd ook dat er veel zaken zouden omvallen, maar ik bleek een slechte voorspeller.’’
Volgens hem zijn er inderdaad veel stijgende kostenposten tegelijk. ,,Niet alleen winkeliers en horeca krijgen het voor de kiezen. Iedereen heeft daarmee te maken.’’
Dat de binnenstad binnen afzienbare tijd zal worden gedomineerd door ketens en koffietentjes, lijkt hem onzin. ,,Ik merk nog niets van die eenzijdigheid of van verschraling. Het is heel jammer dat wijnwinkel De Roemer ermee ophoudt, maar vergeet niet dat er in de tijd dat De Roemer bestaat meerdere wijnwinkels zijn geopend in de stad.’’
Veerkracht en vechtlust
Eric Bos van Groningen City Club (GCC) is evenmin somber. ,,We willen voorkomen dat de binnenstad uit louter ketens en koffiezaakjes bestaat. We waken voor een kleurloze binnenstad. We merken dat de zelfstandige ondernemers veerkracht en vechtlust hebben om zich te blijven onderscheiden, zodat mensen naar de binnenstad blijven komen.’’
Hij had door corona veel meer malheur verwacht. ,,Ik hoop dat die malheur ook nu uitblijft. We hebben een zeer lage winkelleegstand in onze stad, van 2,8 procent.’’
Hij zegt dat 125 ondernemers zich hebben aangemeld bij GCC om zich online beter te bekwamen. Ook kan elke ondernemer bij GCC terecht voor een voucher van 500 euro waarmee ze advies kunnen inwinnen over een gezonde toekomst voor hun bedrijf. Dat wordt gefinancierd door de gemeente en het ondernemersfonds.
Winkelend publiek neemt af, met name in Groningen
Hij is op de hoogte van het onderzoek van retailadviesbureau RMC uit Amsterdam. Dat wijst uit dat steden in Nederland kampen met een dalend aantal bezoekers. In de periode van mei tot en met december kwamen er in 2022 beduidend minder mensen (5 procent) naar de winkelstraten dan een jaar eerder.
Dat is een trend die zich sinds 2017 laat zien, zegt directeur Huib Lubbers van RMC. ,,Online winkelen neemt sindsdien een vlucht en daardoor zie je een daling in de fysieke winkelstraten.’’
Zowel Bos als Lubbers noemt dat deels zorgwekkend, maar ze zien tegelijkertijd dat de omzetten niet hard teruglopen. ,,De klanten kopen gemakkelijker en hebben de intentie om iets te kopen. Waar ze vroeger de stad in gingen om te slenteren, zie je dat ze nu slenteren op internet en vervolgens gericht naar de fysieke winkel gaan’’, zegt Lubbers.
Hij zegt dat fysiek winkelen niet voorbijgaat. ,,Dat heeft corona laten zien. Iedereen miste het enorm om de stad in te gaan om te winkelen en naar de horeca te gaan.’’
Onderscheidend vermogen
Zijn bureau meet het aantal bezoekers aan steden door sensoren die bij winkels zijn geïnstalleerd. In Groningen wordt er geteld in de Herestraat en bij winkelcentrum Paddepoel. ,,Het aantal passanten in Groningen neemt harder af dan het landelijk gemiddelde’’, zegt hij.
De oplossing zit ’m volgens hem in het onderscheidend vermogen van de ondernemer. ,,Bijzonder collectioneren werkt. Als klant wil je iets bijzonders vinden in een winkel. Kleine zelfstandigen moeten het hebben van hun advies en hun persoonlijke noot. Dat wordt alleen maar belangrijker.’’
Retaildeskundige Cor Molenaar beaamt dat. Hij meent dat de ondernemers geholpen moeten worden met de energieprijzen. De gemeente moet volgens hem zorgen voor een aantrekkelijke binnenstad. ,,Die zou met coöperaties kunnen gaan werken waarin de gemeente, onroerendgoedpartijen, ondernemers en burgers samenwerken. De ondernemer heeft op die manier een bestaan en de burgers behouden hun geliefde zaakjes.’’
'Het is hard werken'
Hanneke Post verhuist Wijsneus naar de Oude Boteringestraat. Foto: Archief Peter Wassing
,,Ik heb Wijsneus anderhalf geleden overgenomen en het gaat heel goed. Ik vind het onwijs leuk, de werkzaamheden en de inkoop, maar vooral ook de winkel. Het is een kinderwinkel en die brengt zo veel speciale momenten met zich mee, van de vreugde om zwangerschap en zwemdiploma’s tot verdriet om droevige gebeurtenissen. Je hebt echt contact met de klanten.
We hebben nu een winkel van 147 vierkante meter en verhuizen over een paar maanden naar een winkelpand dat twee keer zo groot is, in de Oude Boteringestraat. We hebben dan veel meer winkel voor dezelfde huurprijs.
Ik geloof in wat onze winkel doet: op onze manier kleur geven aan de winkelstraat. Online gaat dit nooit overnemen, omdat je als klant nooit de service en klantgerichtheid vindt die je in de winkel hebt. Ik denk niet dat de binnenstad straks uit alleen maar ketens en koffietentjes bestaat. Juist omdat Wijsneus geen keten is, kunnen we ons onderscheiden, met unieke stukken, exclusiviteit en contact.
Ik denk niet dat alleen zelfstandig ondernemers het lastig hebben. Kijk naar de zorg of het onderwijs. Wel is het hard werken, volgens mijn man wóón ik in Wijsneus. De kosten zijn heel hoog, maar ik blijf in mezelf geloven en wil niet in de klaagstand staan. Ik weet zeker dat er betere tijden komen.’’
'Je hebt een sympathieke huurbaas nodig'
Nardia van den Poll van schoenenboetiek Mary Jane. Foto: Corné Sparidaens
,,Op zich gaan we het nieuwe jaar positief tegemoet, ondanks de inflatie, ondanks dat we weten wat er allemaal gebeurt. We merken dat mensen langer nadenken over een aankoop, dat ze nu één paar schoenen kopen in plaats van twee paar. We proberen creatieve oplossingen te vinden. Zo hebben we nu een klein beetje kleding in de winkel en we maken elke dag gebruik van social media.
Op dit moment merken we nog niet dat mensen zuiniger zijn. We hebben natuurlijk ook een doelgroep die geld over heeft voor schoenen, die kwaliteit wil en iets bijzonders. We hebben een geweldige Eurosonic achter de rug. Daardoor was het enorm druk in de winkel, heel erg leuk.
Ondanks de hogere energiekosten maak ik me geen zorgen. Tijdens corona zijn we met onze huurbaas in gesprek gegaan over de huursom. Toen heeft hij de prijs wat verlaagd en hebben we ons huurcontract verlengd. Aardig, hè? Een sympathieke huurbaas heb je echt nodig.’’
'Ik denk dat het voor iedereen moeilijk wordt'
Kapsalon Soap ziet zich geconfronteerd met een huurstijging van 14 procent. Foto: Corné Sparidaens
,,Ik heb een huurverhoging van 14 procent, dat is schrikken en slikken, om dat op te vangen moet ik wel wat extra mensen knippen. Gelukkig heb ik niet te klagen over het aantal klanten dat hier komt, echt een vaste kring.
Ik hoor om me heen heel veel ondernemers die het zwaar hebben. We dachten allemaal: als je corona hebt overleefd, dan ben je er. Maar dat is niet zo, de koppen gaan nu rollen, in 2023, omdat alles tegelijk komt: hogere huur, hogere personeelskosten, noem maar op.
Ik denk dat het niet alleen voor ondernemers een moeilijke tijd wordt, maar voor iedereen. Maar goed, positief blijven!’’
