Tim Smit bij de replica van het Bommen Berend-mortier in Wedde. Foto: Huisman Media
Moeten Groningers niet wat trotser zijn op wat gebeurde in 1672? Tim Koster vindt van wel. Hij raakt niet uitgepraat over Carl von Rabenhaupt en de bisschop van Münster, Bommen Berend. ,,De stad moet stampen tijdens Groningens Ontzet.’’
Wie hem over het Nederlandse Rampjaar hoort en ziet praten, bekruipt het gevoel dat Tim Smit (40) er zo uit weggelopen is. Alsof-ie erbij was toen de bisschop van Münster in 1672 zijn poging deed om de stad Groningen onder de voet te lopen.
,,Ja, en de bommen van die gast kwamen dus maar nét over de zuidelijke stadsmuur heen, dus die Groningers deden allemaal een paar stappen naar achteren en dachten: als dit alles is... Met vierentwintigduizend soldaten was-ie, hè? En hij kon het niet winnen.’’
‘Bommen Berens is daar nooit geweest’
Hier zit Smit, geboren in Farmsum, woonachtig in Veendam. In een schitterende outfit, die het alleen maar geloofwaardiger maakt dat hij met een tijdmachine naar hier is geflitst. Maar de omgeving verraadt hem. Naast de zonovergoten burcht van Wedde maakt hij een praatje met twee jochies die hun zwembroek zoeken. De historische burcht is al jaren Kinderhotel Burcht Wedde. Kinderen die aan de andere kant van het geluk zijn geboren kunnen hier de vakantie van hun leven vieren en Smit is maar wat graag vrijwilliger.
Op een picknickstoel onder een parasol, met een kopje koffie, stapt hij terug in ‘zijn’ tijd. ,,Nog even over dat beroemde schilderij met de bisschop op zijn paard. Met Stad op de achtergrond. Dat klopt niet. De torens van Groningen staan verkeerd om. Bommen Berend is nooit aan díe kant van Groningen geweest.’’
,,Nog even over dat beroemde schilderij'', zegt Tim Smit. ,,De torens van Groningen staan verkeerd om. Bommen Berend is nooit aan díe kant van Groningen geweest.’’ Foto: Archief DVHN
De geur van afgevuurde musketten
Er was eens een tijd dat hij het allemaal voor zich zag. (Nee, niet écht honderden jaren geleden.)Tentenkampen in het Stadspark voor alle soldaten uit de zeventiende eeuw, de geur van afgevuurde musketten in de straten van Groningen, lichtshows op de gevels op de Grote Markt. Een groot-groter-grootst-viering van ‘Bommen Berend’ in augustus 2022. De viering van het feit dat de bisschop van Münster 350 jaar geleden, in het Nederlandse rampjaar 1672, de stad Groningen niet kapot kreeg en na een wekenlang beleg met mortieren afdroop.
Smit kwam in 2018 al eens met het idee van een levensgrote 3D-print van de oude originele Herepoort, een van de Groninger stadspoorten. Zó zou je jongeren bij de geschiedenis moeten betrekken. Ze zouden 1672 moeten ruiken en zien! Het jaar dat de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden van alle kanten werd aangevallen en ‘de regering radeloos, het volk redeloos en het land reddeloos’ was.
In Amsterdam ontstaken ze vuurwerk
Smit vertelt smaakvol verder. Over het jaar waarin Groningen, dankzij de ingehuurde legercommandant uit Bohemen, Carl von Rabenhaupt, als enige standhield tegen Bernhard von Galen, Bommen Berend. Een lichtpuntje was voor Den Haag. Reden voor Joost van den Vondel om een lofdicht over Groningen te schrijven. In Amsterdam ontstaken ze vuurwerk. Die Groningers toch.
Drie dagen feest
De festiviteiten van Groningens Ontzet vinden in dit jubileumjaar plaats op 26, 27 en 28 augustus. Historie heeft in het programma een stevige plek gekregen, melden de Koninklijke Vereeniging voor Volksvermaken en de speciaal in het leven geroepen Stichting GO350. Er zijn activiteiten op het gebied van muziek, cultuur en sport. Daarnaast is er re-enactment: strijdtonelen met kanonnen, paarden en boten worden nagespeeld. En in vol ornaat lopen de deelnemers door de stad. Meer informatie staat op de website volksvermakengroningen.nl.
Musketkogelring. Foto: LiAtelier/Sigrid Koster
Smit was als klein jochie al geïnteresseerd in die geschiedenis. Later, toen hij ging studeren (,,Eindeloos. Een jaar of vijftien, dat kon toen nog, hè?’’) en in Groningen woonde, begon hij zich te ergeren aan de jaarlijkse festiviteiten op 28 augustus. ,,Peerdenspul, taptoe, kermis en wat vuurwerk. Eigenlijk de viering van het ontstaan van Volksvermaken.’’
‘Maak er een soort The Passion van’
Hij kreeg nooit echt een voet tussen de deur om verandering mogelijk te maken, maar zit nog altijd barstensvol ideeën.
,,Maak het modern! Waarom zou je niet beelden van een 6 meter grote Rabenhaupt op de Oostwand projecteren, op de panden van Vindicat en het hotel ernaast? Of Rabenhaupt die de bisschop achternazit op de Vismarkt? Maak er jaarlijks een soort The Passion van. De hele stad moet stampen. Er zijn heel veel mensen die tijdens The Passion achter dat witte kruis aanlopen en eigenlijk niets met het kruis hebben.’’
Tim Smit bij het standbeeld van Carl von Rabenhaupt. Foto: Duncan Wijting
Waar het Smit, werkzaam in ruimtelijke ordening, vooral om gaat: ,,Wat is identiteit? Wat is je geboortegrond? Wat is het om Groninger te zijn? Dat Groningen standhield in 1672 en de bisschop van Münster afdroop, is een kantelpunt in de Nederlandse geschiedenis. Als je niet praat over je geschiedenis, of het leuk vindt om het hierover te hebben, dan wordt het op een gegeven moment vergeten. Ik zou willen dat Groningers wat trotser zijn op 1672. Echt, hoor. In Amsterdam staken ze vuurwerk af toen Groningen standhield. We waren veel meer één land, denk ik wel eens.’’
‘Ik ben geen proatjedeuze’
Hij heeft dan de afgelopen jaren geen voet tussen de deur gekregen bij de organisatie van Groningens Ontzet, wel heeft hij ‘bewezen dat ik geen proatjedeuzeben’. Aan de andere kant van de Wedder burcht staat een replica van een mortier uit 1672, gebruikt door Bommen Berend. ,,Mijn meesterstuk. Ik praat niet alleen maar over de geschiedenis, maar heb ook echt iets gedaan. Dit is een materiële aanvulling op Groningens Ontzet.’’
Tim Smit: ,,Ik ben geen proatjedeuze.'' Foto: Huisman Media
Na goede gesprekken met het Drentse Landschap, eigenaar van een origineel mortier van Bernhard von Galen, en op aanraden van Frank Ferrari, eigenaar van de burcht in Wedde, heeft hij deze replica laten maken door een smederij in Vorden. Kostte een hoop geld. ,,Tienduizend euro. Ik heb allemaal fondsen aangeschreven, aan crowdfunding gedaan – echt heel veel dank aan al die mensen die hebben bijgedragen –, studentenvereniging Albertus heeft nog gedoneerd en uiteindelijk had ik het rond.’’
Franks Faam, een schitterend mortier
Met een schitterend mortier als resultaat. Franks Faam gedoopt, naar zijn onlangs overleden broer. ,,In liefdevolle herinnering.’’
Tijdens de viering van Bommen Berend staat hij ermee in de buurt van de Martinitoren of de Grote Markt. En hij neemt het mee naar de basisscholen waar hij al een aantal jaren vertelt over Groningens Ontzet. ,,Ik moet wel even bedenken hoe ik hem op een karretje krijg, want hij weegt 272 kilo.’’
Vijf unieke musketkogelringen
In samenwerking met juwelier LiAtelier aan de Vismarkt in Groningen heeft Tim Smit samen met Emiel Swierstra vijf bijzondere ringen laten maken. Met echte musketkogels uit 1672 erin verwerkt, die Smit ooit eens op een verjaardag kreeg.
De goudsmid van het LiAtelier, Igor Tarnowski, maakte vijf ontwerpen. ,,Ze zijn écht heel tof geworden’’, zegt Smit blij. ,,Eigenlijk zou de opbrengst voor de replica van het mortier zijn, maar nou gaan we er andere dingen mee doen om het verhaal van Groningen te vertellen.’’
De ringen bestaan uit zilver met 14 karaats goud en hebben een oxidatielaag gekregen voor de historische uitstraling. Ze zijn tot Groningens Ontzet te koop voor het symbolische bedrag van 1672 euro.
