Warffum, aardbevingscoach Mylène Piek op bezoek bij inwoner van Warffum. Foto: Corné Sparidaens
Inwoners uit Groningen die in de knoop zitten door hun strijd met het opgetuigde bureaucratische monster rond de aardbevingsellende kunnen terecht bij aardbevingscoaches. Even je hart luchten. Waarbij een luisterend oor soms een wereld van verschil kan maken.
Aardbevingscoach Mylène Piek op bezoek bij Renate Lussenberg van Warffum. Foto: Corné Sparidaens
Rustig knikt Mylène Piek met haar hoofd. De vrouw die tegenover haar zit, heeft het afgelopen half uur vrijwel onafgebroken gepraat. De inwoonster uit Warffum begint rustig (‘koekje bij de koffie?’), terwijl ze in vogelvlucht vertelt waar ze de afgelopen jaren in verzeild is geraakt. Maar naar gelang de minuten wegtikken, begint de vrouw sneller te praten. Geagiteerder. Emotioneler.
Ze spreekt over onwil. Vertraging. Bellen. En nog meer bellen. Over verslagen vol juridische teksten en kromme redeneringen. Over hoe ze steeds maar weer te horen krijgt van ,,die instanties” dat ,,mevrouw toch wel wat geduld moet hebben”.
De vrouw vertelt over de tientallen mensen die het afgelopen jaar in haar huis zijn geweest vanwege de geconstateerde aardbevingsschade. ,,Zeker zestig mensen die alleen maar komen kijken in mijn huis, maar niks uitrekenen. Aan wie ik dus niks heb.” Ze vertelt over de Acute Onveilige Situatie-meldingen (AOS) die ze tevergeefs deed. Over haar ,,geknakte” en ,,onveilige” voorgevel. En over nog meer bellen. En mailen. Over hoe de hele situatie, net zoals zoveel andere aardbevingsgedupeerden, haar helemaal opslokt.
Tot er geen energie meer is. Geen puf. Tot slechts woede, soms onredelijke woede, overblijft.
Hoe gaat het nu met je?
En dan, na 20 minuten razernij en verongelijkte teksten over de situatie waar zij niet om heeft gevraagd, stelt Mylène Piek eigenlijk voor het eerst een vraag. ,,Renate, maar hoe gaat het nu met je?”
,,Zeker zestig mensen die alleen maar komen kijken in mijn huis, maar niks uitrekenen. Aan wie ik dus niks heb.” Foto: Corné Sparidaens
Renate Lussenburg, de bewoonster van de rentenierswoning in Warffum, laat een lange stilte vallen. De vraag komt zichtbaar bij haar binnen. Het is niet een ongemakkelijke stilte, maar toch eentje waarbij je denkt: moet ik nu wat zeggen?
Maar Piek zegt niks. Ze weet als aardbevingscoach als geen ander: soms is het beter om te zwijgen. Om alleen maar te luisteren. Ruimte te bieden voor ontlading, maar ook reflectie. De handen van de 31-jarige coach klemmen om haar theekop en met een vriendelijk gezicht kijkt ze naar Lussenburg, ze knikt voorzichtig om haar een zetje te geven: toe maar, zeg het maar.
,,Wel goed, maar ik heb het gevoel overal tegelijk te moeten zijn”, vat Lussenburg het dan treffend samen. Het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG), de Nationaal Coördinator Groningen (NCG), het interventieteam, bouwbedrijven, ingenieursbureaus. ,,Ik heb de afgelopen jaren meer bijgeleerd over huizenconstructies dan ik zou willen. Het is soms gewoon te veel. Of, nou ja, soms... Weet je, elke keer dat er iemand over de vloer komt, krijg je hoop. Maar elke keer word ik op het verkeerde been gezet. En dat kost mij zoveel... energie.”
Opboksen tegen een systeem
Piek is namens Menswerk Hogeland een van de drie aardbevingscoaches met werkgebied ‘t Hogeland. Elke week gaat ze bij huishoudens in de kern van het aardbevingsgebied langs die zijn vastgelopen. Gedupeerden zoals Renate Lussenburg. Die ze al een tijdje volgt. Een vrouw die, toen ze haar net ontmoette, heel diep zat. Een intelligente vrouw die best weet wat ze wil, maar moet opboksen tegen een systeem waar bijna niemand tegen kan opboksen. Piek zag Lussenburg zich elke keer weer oprichten na de zoveelste teleurstelling in haar proces. Om daarna weer een teleurstelling te moeten verwerken.
'Ze spreekt over onwil. Vertraging. Bellen. En nog meer bellen.' Foto: Corné Sparidaens
In de afgelopen maanden heeft Piek geprobeerd om Lussenburg ,,samen te houden in een onzekere situatie” die ze zelf niet kan veranderen. ,,Ik probeer echt om haar niet verder te laten afglijden. Want elke keer dat aardbevingsgedupeerden zoals Renate, die zo in de ellende zitten, hoop wordt geboden door instanties, wordt hen perspectief geboden. Als daar dan niks mee wordt gedaan door diezelfde instanties, duw je mensen weer omlaag. Door te luisteren, soms te praten en zaken te regelen, probeer ik dat te voorkomen.”
Piek weet als maatschappelijk werker en aardbevingscoach dat er veel leed is in aardbevingsgebied Groningen. Van mensen die voor hun gevoel geen kant meer op kunnen in het oplossen van de ellende waar ze ongewild in terecht zijn gekomen door het gaswinnings- en aardbevingsdossier. Soms hebben de gedupeerden geldproblemen door de situatie. Vaak zitten ze mentaal volledig in de knoop. Ze zitten gevangen in een web van instanties die er allemaal eigen regeltjes en procedures op nahouden. En, zonder het echt van elkaar te weten, de mensen voor wie ze hier op aard zijn, verstikken. Tot gekmakend aan toe.
Renate Lussenburg heeft dat punt nog niet bereikt, bezweert ze. Maar ze lijkt zelf af en toe ook niet door te hebben wat er de afgelopen jaren allemaal op haar bordje terecht is gekomen. Ongevraagd.
Gevoel van onmacht uitspreken
Mylène Piek oordeelt tijdens het gesprek op geen moment. Ze zit deze ochtend volledig in haar rol als onafhankelijk aardbevingscoach. Ze probeert Lussenburg te helpen waar nodig door haar bij te staan in contacten met instanties die over mijnbouwschade gaan. Maar vooral door een luisterend oor te bieden. Lussenburg vindt de gesprekken met Piek fijn, zegt ze. Even haar gevoel van onmacht uitspreken zonder dat ze meewarig wordt aangekeken. Of veroordelend.
,,Koekje bij de koffie?'' Foto: Corné Sparidaens
Piek kijkt even naar de wanden van het huis waar ze bijna maandelijks komt. In het plafond, precies boven waar de aardbevingscoach op de bank zit, loopt een grote scheur. Tussen de hoge ramen zit glaswol gepropt tussen de open wanden. Er zijn scheuren in de muur zichtbaar. Het hout is op plekken verweerd. Aan een van de beschadigde muren hangen twee tekeningen. Op een is het huis te zien. Haar ‘juweeltje’, zoals Lussenburg het huis uit 1889 noemt, waar ze sinds september 2018 in is getrokken.
Het is een schitterende tekening van een prachtig huis. Een huis zoals het eigenlijk had moeten zijn. ,,Binnenluiken. Lambrisering. Ik houd van oude huizen en bedenk dat er hier al 130 jaar geleefd wordt. Voor mij hebben mensen hier een bestaan gevonden. Veiligheid. Ik wil dit zoveel mogelijk in oude stijl herstellen. Het maken zoals het ooit geweest is.” Vol liefde spreekt Lussenburg over het huis dat nog niet is zoals het moet zijn. Een diepe zucht volgt.
Het zal nog een lange route worden, weet ook Lussenburg. ,,Op een gegeven moment had ik de dakopbouw zo ver blootgelegd dat ik gewoon kon zien dat het opgemetselde balkon door scheurvorming overal los van staat. Eigenlijk zweeft die hele constructie, met het risico dat de hele balkonconstructie op straat belandt en de voorgevel meesleurt. Levensgevaarlijk.”
De andere tekening aan de muur vertelt meer hoe de situatie nu is. Grote zwarte stemmige strepen op een wit doek geven een beklemmend gevoel weer. Er is een huis te zien dat ontwricht is. Dat verstrengeld wordt door een buizenstelsel. ,,Je kunt er buizen in zien. Of een slangenkuil, waar ik in terecht ben gekomen. En daarboven mijn huis, wat in allemaal delen uiteen valt. Net als ik”, zegt Lussenburg over haar inkttekening. Dat ze heeft gemaakt om haar gevoel van machteloosheid uit te kunnen beelden, zegt ze tegen aardbevingscoach Piek.
Uit de nulmeting komen direct al 61 schades
Lussenburg komt oorspronkelijk van de Veluwe. En ze wist dondersgoed dat Warffum middenin aardbevingsgebied Groningen ligt. Bijna verontschuldigend tegen Piek: ,,Ik heb geen familie hier, had geen verhalen van mensen hier. Daarom ben ik met mensen gaan praten. Ook met aannemers. Gewoon om te horen: Wonen in aardbevingsgebied. Wat moet ik mij daarbij voorstellen? Ben ik nou reëel of zo’n naïeve vrouw die een beetje lekker in Groningen romantisch ruim wil gaan wonen. Niemand zei dat ik naïef was. Iedereen zei dat ik het kon. Dat ik goed in de gaten had wat er mis kan gaan, ook rond aardbevingsschade. Dus, nou ja... Hier zitten we dan.”
Als Lussenburg in haar woning trekt, laat ze een nulmeting doen. Daar komen direct al 61 schades uitrollen. ,,Dat zijn deze dikke boeken hè”, zegt Piek terwijl ze zachtjes op een stapel tikt. Lussenburg knikt en lijkt een vies gezicht te trekken. ,,Toen ik dit las...” Even zegt ze niks: ,,Ik snapte er gewoon niks van. Ik kon er niks mee. Dus ik heb specialistische hulp gezocht.”
Rustig knikt Mylène Piek met haar hoofd. Foto: Corné Sparidaens
En dat specialistische bedrijf komt met een vervelende mededeling, een klap in haar gezicht eigenlijk: de voorgevel van haar huis, een oude rentenierswoning, is onveilig omdat de stalen ligger [het I-profiel, red.] is geknakt. Het dak, de schoorstenen en de opbouw trekken daardoor scheef en zijn blijvend vervormd. ,,Inmiddels heb ik zes AOS-meldingen gedaan, maar krijg ik steeds te horen van de andere ‘experts’ dat het veilig is. Maar die controles zijn op zicht gedaan en in mijn huis heb ik scheuren waar ik inmiddels een volwassen hand doorheen kan steken. De schoorsteen staat nu schuin naar binnen.”
Piek knikt en fronst lichtjes. Ze weet het. Kent het verhaal van Renate Lussenburg van A tot Z. De aardbevingscoach zit hier omdat haar zaakbegeleider van het IMG - ,,een topvrouw, gelukkig zijn er ook nog mensen van het IMG die wel het belang van de persoon zien” - het niet langer vertrouwde. En Piek inschakelde.
,,Is de offerte al gemaakt”, vraagt de aardbevingscoach geïnteresseerd.
Die is er nog niet. Lussenburg verwacht – door schade en schande inmiddels ook wijzer geworden – dat dat nog wel een paar maanden zal duren. ,,Ik ben ook aangemeld voor het Vangnet. Ze hebben een dokter langsgestuurd om te onderzoeken hoe het, door de situatie, medisch met mij gaat. Hopelijk komt er nu wel wat schot in de zaak. Met het versterken en al die instanties.”
Piek knikt meelevend. ,,Ligt daar jouw angst nu, dat er wel wordt begonnen, maar door allemaal verschillende clubs? En dat je weer in dezelfde sores komt als de uitvoering gaat beginnen?”
Lussenburg knikt en zegt maar even niks. En begint dan uit zichzelf weer over haar dak dat zweeft. En roert wild met haar handen door de lucht als ze nogmaals wil uitbeelden hoe haar huis aan het kantelen is. ,,Straks loopt er een vrouw met een kinderwagen over de stoep en dondert mijn voorgevel naar voren. Je moet er toch niet aan denken. Weet je Mylène, uiteindelijk wil ik gewoon net zoals iedereen een veilig huis. Ik wil geen geld. Niks. Alleen een veilig huis.”
Inwonersondersteuner Bernadette Schuurman: ‘Goed en eerlijk contact wordt gewaardeerd’
Nee, Schuurman is geen aardbevingscoach. Want bij de gemeente Oldambt noemen ze het een onafhankelijke inwonersondersteuner. Maar in de basis is het werk hetzelfde. ,,Alleen schaal ik op naar maatschappelijk werk als de casus te ingewikkeld wordt. De aardbevingscoaches schalen juist weer op naar bijvoorbeeld een psycholoog of psychiater.”
Schuurman doet dit werk nog geen jaar. En ze vond het in het begin best ingewikkeld. Al die processen. Al die subsidies. Al die regels. ,,En de gemeente Oldambt is dan ook een randgemeente in het aardbevingsgebied.. Dus bij de ene postcode wel aardbevingsschade en bij de andere niet. Ik moest het mezelf eerst even eigen maken. Dus heb ik een powerpoint-presentatie gemaakt. Door het visueel te maken, kreeg ik pas echt inzicht in mijn eigen werk.”
Inmiddels legt Schuurman vrijwel dagelijks huisbezoeken af. Even figuurlijk de thermometer erin steken om te polsen hoe het met bewoners gaat. ,,Dat gaat heel goed. Ik blijf het verbazingwekkend vinden dat mensen mij binnenlaten. Om hun hart te luchten.” Het is belangrijk om bewoners serieus te nemen. ,,We moeten mensen niet aan het lijntje houden. Gewoon eerlijk vertellen wat je doet en wilt doen. En hoe het zit met de kennis die je hebt.”
Hoe gaat het nu met jou? Het is de belangrijkste vraag die de onafhankelijke inwonersondersteuner stelt. Een niet te onderschatten vraag, zegt Schuurman. ,,Als je die stelt, krijg je heel veel terug. Waar je mensen weer mee kunt helpen. Ik moet heel vaak denken aan een stukje dat ik op de radio gehoord heb. Een jeugdagent in Rotterdam die in de weer is met jongeren die steeds maar weer rottigheid uithaalden. Die verslaggeefster vroeg toen aan die agent: ‘Waar doe je het dan ook voor? Als het maar niet verandert’. ‘Nou zegt die agent, je moet het juist omdraaien. Wat betekent het als ik er niet ben?’ Dat vond ik zo mooi. En dat is wel waarom wij dit werk voor inwoners van Groningen doen.”
Aardbevingscoach Mylène Piek: ‘Vervelende ervaringen of een doorbraak in het dossier. Het is belangrijk om dat te vertellen’
,,Het zijn toch heel erg de herinneringen die een huis maken. Wat ik nooit meer zal vergeten is het verhaal van een gezin dat zoveel moeite had om de woning te verlaten. Ze hadden daar zoveel herinneringen aan hun overleden vader. Die man had de voordeur nog gemaakt. Uiteindelijk hebben we na gesprekken ervoor gekozen om de voordeur mee te laten verhuizen. Soms zit het werk van aardbevingscoach in zulke kleine dingetjes. Drie jaar geleden ben ik zelf verhuisd. Maar dat is een keuze waar ik zelf achter sta. Mensen in het aardbevingsgebied moeten verhuizen en maken die keuze niet zelf. Ze verliezen regie en daar mist dan een stukje om daar volledig ok mee te zijn. Onderschat dat niet.”
Het is in haar werk als aardbevingscoach dan extra belangrijk om ruimte te bieden aan bewoners om te vertellen. ,,Aan een partij die onafhankelijk is in dit hele grote dossier. Dan is het fijn voor ze dat ze hun verhaal kwijt kunnen. Dat kunnen vervelende ervaringen zijn, maar ook om even te vertellen dat er een doorbraak is in hun dossier. Dat iets wel is gelukt.”
Mylène Piek werkt als aardbevingscoach in de gemeente Het Hogeland namens welzijnsorganisatie Mensenwerk Hogeland. Het is veelzijdig werk, met veelzijdige problematiek. Want er zijn individuele casussen. ,,Binnen een gezin. Maar ik begeleid ook hele straten. Er zijn rijtjeshuizen, waar het ene adres wel graag sloop- en nieuwbouw wil, maar een ander niet. Dan zit je als rijtjeshuizen wel met elkaar onder een dak en heb je een probleem op te lossen.”
Het is volgens haar dan niet per se een kwestie van inloopmiddagen organiseren. ,,Eerst kijken waar behoefte aan is. Wij kunnen als coach wel organiseren en bedenken, maar uiteindelijk zijn we daar voor die bewoner. Dus het moet aansluiten bij hun wensen. En soms is een gesprek aan een keukentafel tussen twee buren ook genoeg.”
Het werk is nog vol te houden, schetst Piek. Maar eigenlijk is er sprake van onderbezetting bij de aardbevingscoaches. ,,De versterkingsopgave komt bij ons steeds meer op gang. Nu lukt het nog, maar voor hoe lang?”
De zorgen bij inwoners nemen toe, ziet ze. Inwoners die soms jaren terug een brief ontvingen dat er ,,iets met hun woning zou gebeuren”, maar dat al die tijd nooit concreet werd. ,,Tot nu. Het wordt ook zichtbaarder, er komt steeds meer tijdelijke huisvesting. En dan zie je dat mensen er nu pas echt over na gaan denken en zich afvragen: Wat staat mij eigenlijk te wachten? Welke keuzes moet ik maken? Dan pas zie je dat mensen onrustig worden. Ongerust zelfs. En bij ons aankloppen.”
Aardbevingscoach Jodi Kremer: ,,Ik vraag vaak: ‘Wat betekent dit huis eigenlijk voor u?’‘
Het werk van de Maatschappelijk Begeleider Aardbevingen is veelzijdig, vertelt Kremer. Hij houdt zich namens WIJ Groningen vanuit Ten Boer nu al zo’n vijf jaar specifiek bezig met aardbevingsgerelateerde problematiek. ,,Het gebeurt nogal eens dat mensen onderling ruzie krijgen over de versterkingsoperatie. Omdat de één door wil met het oude huis, terwijl de partner juist wil stoppen. Wil slopen. Terwijl de ander zegt, ik laat mijn huis niet afpakken. En dan onderling in de problemen komen en dat uit zich uiteindelijk in relatieproblemen.”
Kremer werkt al tientallen jaren als maatschappelijk werker. Opgegroeid in Uithuizen en woonachtig in Leek kent Kremer het aardbevingsgebied op zijn duimpje. In alle pracht die het heeft, maar ook met de mindere kanten. De diepe ellende waar aardbevingsgedupeerden soms inzitten. Zoals de communicatieproblemen tussen partners. ,,Ik probeer iedereen altijd zo veel mogelijk op een lijn te krijgen. Door goed te luisteren. Daarnaast leg ik ook vaak contacten voor mensen met de instanties.”
Het feit dat mensen een nieuw huis krijgen, betekent volgens hem namelijk niet dat ze daarmee automatisch gelukkiger worden. ,,Het betekent voor een deel van de mensen ook dat er geschiedenis wordt weggenomen. Geschiedenis die je in een nieuw huis nooit terug zult krijgen. Ook daar voeren wij gesprekken over met bewoners.”
Kremer zijn agenda staat eigenlijk altijd bomvol met afspraken. Zaakbegeleiders van het Instituut Mijnbouwschade Groningen, de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) of gemeentemedewerkers. Allemaal weten ze Kremer of WIJ Groningen wel te vinden. De bomvolle agenda zegt iets, vindt Kremer, over hoe noodzakelijk de rol van aardbevingscoach in het gebied is.
Het is tegelijkertijd ook een van zijn grootste uitdagingen. Mensen die al die grote veranderingen - sloop, nieuwbouw, versterken - mentaal niet goed aankunnen. Kremer heeft voorbeelden te over. ,,Zoals die persoon die als enige van een straat waar alle huizen gesloopt gaan worden, zijn huis niet uit wil. Door medische en psychische redenen kan hij dat niet aan. Je wilt dan ontzorgen, kijken waar je zaken kunt regelen. En altijd in gesprek blijven.”
Kremer zegt dat de problematiek in Groningen groot is. Maar dat het ook niet moet worden overdreven, want in ,,90 procent van de gevallen gaat het goed. Wordt het gewoon geregeld door de instanties. Ik denk dat een deel van het wantrouwen soms wordt gevoed door negatieve pers.” Natuurlijk stuit de hij ook wel op wantrouwen (,,ben je van een van die instanties?”). Maar veel vaker zijn mensen blij dat hij er is. ,,Ik ga geregeld bij mensen langs die naar een wisselwoning moeten om te vragen: hoe gaat het met u? Wat betekent dit huis eigenlijk voor u? Dan krijg je heel open gesprekken. Voor veel mensen is hun huis het fundament van hun bestaan.”
De aardbevingscoach vindt het daarom zo belangrijk duidelijkheid te bieden. ,,Uiteindelijk kunnen mensen gewoon moeilijker leven met een onzekere situatie dan met een negatieve situatie. In al die jaren heb ik vaak van mensen de opmerking gekregen van... ‘eigenlijk heb ik jou niet nodig. Ik moet gewoon weten wanneer mijn huis gesloopt wordt... wanneer ik de sleutel moet inleveren, wanneer mijn nieuwe huis wordt opgeleverd. Niks meer’. Maar we zien allemaal dat de situatie anders is gelopen. Dat die onzekerheid en onduidelijk er wel is. En dat maakt dat aardbevingscoaches wel nodig zijn.”
