Een huis met schade in het aardbevingsgebied in Groningen. Foto: ANP
Huiseigenaren zonder aardbevingsschade krijgen honderden miljoenen euro’s uitgekeerd, meldt NRC. Dat klopt. Maar als gevolg van die constatering dreigen daadwerkelijk gedupeerden in een kwaad daglicht te komen staan.
In totaal werd door de NAM en later het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) al meer dan een miljard euro aan schadevergoedingen uitgekeerd. Bewoners van de gemeente Groningen ontvingen bijna 350 miljoen euro aan vergoedingen.
De kille cijfers laten zien dat ook in wijken zonder noemenswaardige schade veel geld terechtkomt. Zijn die Groningers dan een stel graaiers? Je zou het kunnen denken, maar de werkelijkheid ligt genuanceerder.
Wantrouwen en minachting
Voor veel inwoners van het bevingsgebied weegt geen geldbedrag op tegen het leed van een jarenlange bureaucratische strijd. Van elke euro voor fysiek schadeherstel ging er 74 cent naar proceskosten, bleek in 2022. Jarenlang werden miljoenen euro’s verspild aan bureaucratie en de ambtelijke molen. Gedupeerden kregen met wantrouwen en minachting van de overheidsinstanties te maken en moesten jarenlang wachten op hun geld.
Niet voor niets besloot de overheid na het enquêterapport in februari dit jaar ruimhartiger te compenseren. Eerder werden sommige regels al versoepeld. Mensen aan de rand van het bevingsgebied konden ook aanspraak maken op schadevergoeding. En sinds 2017 geldt de omgekeerde bewijslast (ook wel wettelijk bewijsvermoeden), wat betekent dat de overheid ervan uitgaat dat schade komt door mijnbouw tenzij het tegendeel is bewezen.
De ene barbecue is de andere niet
Met de komst van de omgekeerde bewijslast begon bij veel mensen een belletje te rinkelen. Ze zagen een kans om toch schade vergoed te krijgen. Het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) zag een forse toename in het aantal schademeldingen.
Het IMG noemt dit het buurtbarbecue-effect: als één bewoner een succesvolle aanvraag voor schadevergoeding heeft gedaan, volgt de hele straat. Maar voor elke villabewoner die op een feestje opschept over het geldbedrag dat hij kreeg, is er een dorpsbewoner in het bevingsgebied die vertelt over het aardbevingsleed dat hij ervaart. De ene barbecue is de andere niet.
Gewiekste types, een bedenkelijk moreel kompas
Daarnaast accepteert het IMG sinds 2017 ook schadeaanvragen buiten het kerngebied van de gaswinning. Deze combinatie zorgde ervoor dat veel meer mensen in aanmerking kwamen voor een vergoeding. Het IMG zag dan ook een flinke toename van het aantal aanvragen, waarvan slechts 5 tot 7 procent werd afgewezen.
Het is nu dus milder, makkelijker en menselijker. En er blijft minder geld aan de strijkstok hangen, er gaat meer naar Groningers met scheuren. Ja, daar duiken ook gewiekste types op, en mensen met een bedenkelijk moreel kompas.
Gruwelijk misgegaan
Als de aandacht nu uitgaat naar die ‘graaiende’ minderheid, dreigen gedupeerden die daadwerkelijk recht hebben op vergoeding opnieuw ondergesneeuwd te raken. Te lang kregen zij ten onrechte te maken met wantrouwen. Te lang was er gebrekkige aandacht voor hun problemen. Te lang werden zij in de wacht gezet en mondjesmaat gecompenseerd.
Nog altijd zijn er duizenden mensen met ingewikkelde problemen die door de bomen het bos niet meer zien. De ontstane beeldvorming door mogelijk onterecht uitgekeerde bedragen in villawijken zonder bevingsschade helpt deze mensen niet. Wat hen wel zou helpen is blijvende aandacht en erkenning dat het in Groningen gruwelijk is misgegaan. Dat kwam niet door gewiekste mensen in een villawijk.
NRC: kans op misbruik is toegenomen
NRC schrijft maandag dat de aardbevingsproblematiek twee gezichten kent. Het bekendste is dat van de gedupeerden in de kern van het aardbevingsgebied, waar bewoners met zwaar beschadigde huizen een jarenlange strijd om erkenning met instanties voerden. Het in februari verschenen enquêterapport over de gevolgen van de gaswinning leidde tot een ruimhartigere schaderegeling om hen tegemoet te komen.
Maar aan de rand van het gebied zijn veel bewoners die geld ontvangen voor schade die hoogstwaarschijnlijk niet door aardbevingen is ontstaan. Door de verruiming van de schaderegeling naar aanleiding van het enquêterapport is ook de kans op misbruik toegenomen.
