Het wordt stiller in de gigantische hallen van scheepswerf Meyer in Papenburg. In 2020 schreef de Duitse bouwer van kingsize cruiseschepen 180 miljoen euro verlies
Ondertussen mikt Meyer niet alleen meer op de bouw van cruiseschepen, waarmee de werf groot is geworden en naam maakte.
De scheepswerf van Meyer in Papenburg dacht in 2020 het 225-jarig bestaan groot te vieren. De voorbereidingen waren afgerond, het programma klaar. Toen kwam corona en ging de cruisebranche voor anker. In plaats van slingers kwamen mondkapjes. Het familiebedrijf belandde in de diepste crisis sinds zijn bestaan. Hoe nu verder?
Nevel hangt boven de rivier de Eems in Papenburg, het immense dok van scheepswerf Meyer wordt deels aan het oog onttrokken. Binnen wordt gewerkt aan de cruiseschepen Disney Wish en P&O Arvia. Sirenes van grote kranen waarschuwen de werklui dat er een gevaarte komt aanrijden. De ‘gele helmen in blauwe overalls’ gaan gedisciplineerd aan de kant.
Lassers doen routineus hun werk aan boord van de cruiseschepen. Het klappen van hamers op staal overstemd de ruis van bedrijvigheid. Hier wordt gewerkt aan een nieuwe klus.
Papenburg
Papenburg telt 38.198 inwoners. Meer dan helft – 51 procent – is katholiek. De gemeente omvat behalve de stad Papenburg nog vijf kleine dorpen. Het CDU is met veertien raadszetels de grootste partij, gevolgd door SPD met elf zetels.
Bij de entree van de werf is het opvallend rustig. Geen touringcars die hordes mensen afleveren voor het bezoekerscentrum. De toeristische voorziening is weliswaar geopend, maar nu minder in trek. In normale tijden is het een bezoekersmagneet met jaarlijks ruim 200.000 betalende liefhebbers van cruiseschepen, nu blijft de teller steken op enkele tienduizenden.
De Meyer Werft in Papenburg.
Op het oog lijkt alles normaal maar schijn bedriegt: de Meyer Werft zit in zwaar weer
Op het oog lijkt alles normaal maar schijn bedriegt. Het familiebedrijf zit in zwaar weer. Corona heeft de cruisebranche lam gelegd. Opdrachten blijven uit, de meeste schepen liggen aan de kade. ,,Maar het goede nieuws is’’, zo zegt woordvoerder Peter Hackmann, ,,we zijn in leven en hebben toekomstperspectief.”
Hackmann benadrukt een aantal keren dat dankzij trouwe klanten, all over the world, de werf nog bestaat. ,,Zij hebben ons niet in de steek gelaten. Er is geen order geannuleerd. Anderzijds zijn wij erin geslaagd om snel nieuwe wegen in te slaan. Die combinatie maakt dat we het redden. Ik kan nu niet voorspellen hoe we over twee jaar ervoor staan. Was ik maar helderziende. Met de pandemie is enkele maanden vooruitkijken al onmogelijk. Corona is absoluut een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de werf. Misschien is dit wel de diepste crisis in onze historie.”
Met tussenpozen werkt Hackmann al maanden thuis. Dat geldt voor veel collega’s die met computer, pen en telefoon werken. Voor de duizenden medewerkers die rechtstreeks aan de cruiseschepen werken, blijft hun werkplek het immense overdekte dok. Ook voor hen zijn het zware tijden. Voor enkele honderden staat hun baan op het spel. ,,Ik kan niet ontkennen dat het spannende tijden zijn en dat zoiets zijn weerslag heeft op de medewerkers. We zijn en blijven gemotiveerd om aan de toekomst te werken”, zegt Hackmann. ,,De focus blijft op het bouwen van mooie schepen.”
Niet alle afdelingen zijn in bedrijf. In het lasercentrum, waar met computers het staal wordt gesneden en onderdelen klaargemaakt zijn, is het stil. Honderden mensen zitten al sinds een week voor kerst thuis. Medio februari kunnen ze weer aan de slag.
Bernard Meyer. Foto: Michael Wessels
Minder dan twee jaar geleden zag het er nog rooskleurig uit voor de scheepsbouwer
Nog geen 24 maanden geleden zag de wereld er compleet anders uit. In januari 2020 stond het familiebedrijf aan de vooravond van het jubileumjaar. Met gepaste trots stuurden ze naar relaties het boek Schiffbauer aus Leidenschaft, 225 jahre Meyer Werft Papenburg. In de zomer stond het NDR 2 Papenburg Festival 2020 op het programma. Een openluchtconcert op het terrein van de Meyer Werft met de artiesten Johannes Oerding, Revolverheld en Lena.
Voor de duizenden medewerkers en hun familie was een feestprogramma samengesteld in het industrieel-hippe congrescentrum annex hotel Alte Werft in het centrum van Papenburg. Daar begon het ruim 225 jaar geleden allemaal, de oude kranen getuigen van de tijden van weleer.
Directeur Bernard Meyer schreef in het voorwoord van het jubileumboek: Das jahr 2020 wird ein besonderes Jahr; Einerseits wartet so viel Arbeit auf uns wie nie, vor allem spannende und herausfordernde Neubauten (2020 wordt een bijzonder jaar; Enerzijds ligt er meer werk op ons te wachten dan ooit, vooral spannende en uitdagende nieuwe schepen). Hij kon toen nog niet bevroeden in welk zwart scenario de werf zou belanden.
Zelfs na twee jaar corona blijft Bernard Meyer optimistisch. ,,Eén ding heeft ons de laatste 226 jaar geleerd: dat wij snel anticiperen op veranderende omstandigheden. We passen ons goed aan, waardoor we ook nu een goede toekomst hebben.” De senior-chef benadrukt dat het daarom van belang blijft als familiebedrijf verder te gaan.
Foto: Michael Wessels Foto: Michael Wessels
De pandemie raakt de Duitse scheepsvaartindustrie overal keihard
We spreken Hackmann daags nadat bekend werd dat drie scheepswerven aan de Oostzeekust in deelstaat Mecklenburg-Voor-Pommeren in zwaar weer zijn beland. De pandemie raakt de Duitse scheepsvaartindustrie overal keihard.
De zogeheten MV scheepswerven in Wismar, Rostock en Stralsund zijn bijna failliet. Ongeveer tweeduizend mensen staan daardoor op straat. De Global One blijft in het dok van de werf in Wismar. Met een prijskaartje van ruim 1 miljard euro zou dit het duurste in Duitsland gebouwde schip ooit zijn. De vraag is: wie wil een cruiseschip dat voor 75 procent is afgebouwd?
Niet alleen in het oosten van Duitsland is somberheid troef in de scheepsbranche. In Papenburg, net over de grens bij Bellingwolde, vecht familiebedrijf Meyer ook voor zijn bestaan en probeert de leiding het bedrijf door een zware storm te navigeren. De corona-crisis heeft het bedrijf snoeihard geraakt. Sanering van het personeelsbestand is onontkoombaar. Ruim vierhonderd van de ruim drieduizend mensen verliezen hun baan.
‘Noodzakelijk om te overleven’, zo heeft Bernard Meyer laten weten. In een brief, gericht aan het kabinet van Nedersaksen schrijft de algemeen directeur in december van het afgelopen jaar dat hij in de 48 jaar dat hij de leiding heeft, nooit meemaakte dat de toekomst van het familiebedrijf zo op het spel staat. Nedersaksen beseft hoe belangrijk de werf is voor de Nederlandse grensregio’s Emsland en Ostfriesland. De deelstaat wil 12 miljoen euro steun verstrekken.
In de hallen van de Meyer Werft.
‘We gaan van drie naar twee cruiseschepen per jaar, terwijl we in 2019 nog dachten te moeten opschalen naar jaarlijks vier’
In een vijf pagina’s tellend document laat de familie Meyer weten dat over het eerste coronajaar liefst 180 miljoen euro verlies is geleden. En dan moeten de moeilijkste jaren nog komen. ,,We zijn al flink aan het bezuinigen en hebben maatregelen genomen. We zijn direct in 2020 begonnen met ons aan te passen aan de nieuwe tijd en schakelen flink terug. Er is de komende jaren 40 procent minder werk. We gaan van drie naar maximaal twee cruiseschepen per jaar. En dat terwijl we in 2019 nog dachten te moeten opschalen naar jaarlijks vier cruiseschepen. We zijn beland in een knotsgekke tijd.”
Hackmann kan nu niets zeggen over hoe de cijfers over 2021 eruitzien, met name het eindresultaat. ,,Maar de banken hebben voldoende vertrouwen in ons bedrijf. De familie wil ook zelfstandig blijven en de touwtjes in handen houden. Een overname is niet aan de orde. Ook wil de familie niet naar de beurs. Zelfstandigheid behouden blijft het uitgangspunt. Zo is het altijd geweest, zo zal het blijven.”
Naast een ontslagronde moeten zware bezuinigingen het familiebedrijf van de ondergang redden
Om het bedrijf van de ondergang te redden moet wel zwaar bezuinigd worden. Liefst 1,2 miljard euro. Aan gedwongen ontslagen valt daarbij niet te ontkomen. Ondernemingsraad (OR) en vakbond IG Metall denken daar compleet anders over. Zij willen dat Meyer afscheid neemt van goedkope krachten uit Zuid- en Oost-Europese landen.
Ondertussen worden met opdrachtgevers nieuwe afspraken gemaakt over de nog te bouwen cruiseschepen. Die worden later afgeleverd dan afgesproken. Daarmee ‘koopt’ Meyer tijd in de hoop dat de cruisemarkt aantrekt en de hotelschepen weer over de wereldzeeën gaan varen.
Die tijd dreigt steeds verder op te lopen. ,,Eind 2021 werden weliswaar mondjesmaat cruises gemaakt, maar met ongeveer 50 à 60 procent bezetting. Niet iets om direct tevreden over te zijn. Maar dat geldt voor de gehele toeristische branche. Dat er weer gevaren wordt is al een opsteker. En dat in een jaar waarin talloze cruiseschepen door de shredder zijn gegaan. Ja, de markt schoont zichzelf op.” ‘Talloze’ betreft in dit geval elf cruiseschepen.
Hoe zwaar de branche het heeft, blijkt uit het feit dat er wereldwijd in 2020 slechts één cruiseschip is besteld. Die ene order, van de Japanse rederij NYK wordt gegund aan Meyer. ,,Daar zijn we bijzonder trots op en dat is toch een kleine opsteker in deze bizarre tijd. Wie weet hoelang het duurt voordat er weer nieuwe opdrachten worden verstrekt.”
Een werknemer ondergaat een coronatest. Foto: Michael Wessels
Meyer vlucht voorwaarts: naast cruisereuzen ook ‘glamourous ships’ bestemd voor de wereldelite en luxueuze jachten voor miljonairs
Ondertussen mikt Meyer niet alleen meer op d1e bouw van cruiseschepen, waarmee de werf groot is geworden en naam maakte. Sinds de jaren 80 van de vorige eeuw leverde Meyer 53 cruiseschepen af. In november was AIDACosma voorlopig de laatste.
Bernard Meyer weet dat oude tijden niet weer terugkeren en met zijn staf bedenkt hij nieuwe formules. Het zogenaamde concept Njord is daar een voorbeeld van. Op de eerste ontwerpen en schetsen is te zien dat het behoorlijk afwijkt van traditionele cruiseschepen. Njord betreft een glamourous ship met 117 groot opgezette en chic aangeklede appartementen op zee, bestemd voor de wereldelite. Voor mensen voor wie geld geen rol speelt.
Ook wil Meyer zich richten op de bouw van luxueuze jachten: concept One50 genaamd. Voor het eerst gepresenteerd in het mondaine Monte Carlo in Monaco. Ook hier zijn miljonairs de doelgroep. Contracten zijn er tot dusver niet getekend. ,,Maar het is goed dat we nieuwe richtingen inslaan. We moeten onze portfolio aanpassen. Daarbij gaat het niet alleen om nieuwe schepen voor bepaalde doelgroepen, maar ook over nieuwe technieken. We zijn volop bezig met ontwerpen van schepen die varen op batterijen en zonnecellen. Klimaat en milieu zijn belangrijke thema’s in de scheepsbranche. Ook daarin willen we voorop lopen.”
Tot en met 2025 moet Meyer acht cruiseschepen bouwen. In volume zijn de meeste niet zo groot als vanouds. Daardoor zullen de twee overdekte hallen minder gevuld raken. ,,Ja, het wordt stiller in de hallen”, beseft Hackmann. Maar er is een nieuwe koers gezet.
Ondanks crisis tientallen miljoenen euro's investeren rondom de Meyer Werft
De Meyer Werft in Papenburg is zo belangrijk voor de stad in het Emsland, dat de gemeente zelf, Landkreis Emsland en deelstaat Nedersaksen tientallen miljoenen euro’s investeren in het gebied rondom de scheepswerf.
,,We doen er alles aan om de Meyer Werft voor Papenburg te behouden”, zegt plaatsvervangend burgemeester Hermann Wessels. Het overeind houden van de werf is van eminent economisch en toeristisch belang voor Papenburg en de regio. Tussen de 10.000 en 15.000 mensen zijn direct of indirect afhankelijk van de werf. Het bedrijf biedt speciale opleiding- en scholingstrajecten voor scholieren die later op de werf aan de slag willen gaan. ,,De scheepswerf beschikt over veel knowhow. Die mag niet verloren gaan.”
Daarnaast kan de stad aan de Eems de belasting die de werf oplevert goed gebruiken. Wessels wil niet kwijt hoeveel Meyer exact aan de lokale schatkist bijdraagt. In totaal incasseert Papenburg van alle bedrijven ongeveer 30 miljoen euro aan belasting. In ieder geval wordt een substantieel deel daarvan opgebracht door de Meyer Werft, bevestigt Wessels desgevraagd.
De laatste twee jaren is Papenburg ongeveer 10 miljoen euro aan belastinginkomsten misgelopen door corona. In 2020 is een deel gecompenseerd door de deelstaat Nedersaksen en de Bondsrepubliek. Ook over 2021 verwacht Wessels nog een bijdrage van het rijk. Door de coronacrisis heeft Papenburg ongeveer 4 miljoen euro moeten bezuinigen.
Ondanks de crisis blijft Papenburg de werf onvoorwaardelijk steunen. Zo wordt er de komende jaren 25 miljoen euro geïnvesteerd in de haven bij de werf en het sluizencomplex. Nedersaksen legt 15 miljoen euro op tafel en de rest moeten Landkreis Emsland en Papenburg ophoesten.
Ook wordt 20 miljoen euro gepompt in de aanleg van een nieuwe rondweg rondom de werf. Naast een nieuw tracé komt er ook een nieuwe brug. Ook nu weer draagt Nedersaksen met 8 miljoen euro fors bij. Papenburg en Landkreis Emsland zijn in gesprek hoe de resterende 8 miljoen euro moet worden verdeeld. ,,Emsland is een beetje rijker dan Papenburg”, neemt Wessels een voorschot. Hij rekent er daarom op dat de bijdrage vanuit Emsland daarom groter is.
Al met al blikt Wessels positief in de toekomst. Hoewel veel bedrijven het moeilijk hebben valt het met de werkloosheid tot dusver nog mee. Tussen de zeshonderd en achthonderd mensen zijn werkloos. Dat betekent 5 procent van de beroepsbevolking. ,,Maar het helpt als de pandemie achter ons ligt en de bedrijven weer volop aan de bak kunnen.”
