Geert Wilders (PVV) en Pieter Omtzigt (NSC) onderweg naar de bijeenkomst met Kamervoorzitter Vera Bergkamp waarin PVV-senator Gom van Strien als verkenner voor de kabinetsformatie werd aangesteld. Foto: ANP/Sem van der Wal
In zijn analyse over de verkiezingen van afgelopen week ziet parlementair verslaggever Arend van Wijngaarden de volgende al weer opdoemen.
Na de BBB in het voorjaar zou het nu de verkiezing worden van Pieter Omtzigt. Een proteststem maar dan vanuit het midden in plaats van uiterst rechts. Er kwamen journalisten uit verre buitenlanden om die politieke koerswijziging in Nederland te aanschouwen. Het bleek een misrekening.
,,Helemaal niemand zag dit aankomen’’, zei politicoloog Léonie de Jonge van de Rijksuniversiteit Groningen op verkiezingsavond bij de NOS. Ze vertolkte daarmee wat veel analisten, politici en de rest van de Haagse kaasstolp ook al dachten.
Boosheid over woningnood
Terwijl wie zijn oor te luisteren had gelegd het al aan had kunnen zien komen. Als verslaggevers trokken we maandag en dinsdag de straten op in Groningen en Drenthe om mensen te vragen wat ze gaan stemmen. Het gonsde overal van PVV, PVV, PVV. De boosheid over woningnood, dure boodschappen en brandstof is enorm en de oplossingen van Omtzigt leken blijkbaar niet erg overtuigend. Laat staan die van Timmermans.
Sinds de opkomst van Pim Fortuyn is er immers een grote groep ontevreden kiezers die migratie zat is, met name uit islamitische landen. Die vindt dat het landsbestuur er een zootje van maakt en die vindt dat ‘gewone Nederlanders’ worden achtergesteld. Een groep van een paar miljoen Nederlanders, al snel goed voor 10 tot 20 kamerzetels.
Die stemmen kwamen bij Forum voor Democratie terecht bij de provinciale statenverkiezing in 2019. En dit voorjaar bij de BBB. Dat werd toen nog uitgelegd als opstand tegen het stikstofbeleid en tegen de kloof tussen Randstad en platteland. Maar het was ook verzet tegen ‘de ‘havermelkelite’ en de Hilversumse talkshows, zoals Johan Remkes nog analyseerde. De inflatie en misschien nog de naweeën van corona maakten het nog heftiger.
Omtzigt verloor momentum
De ontevreden groep leek de afgelopen verkiezingscampagne eerst nog bij BBB en vooral nieuweling Pieter Omtzigt te landen. Daar kon het Haagse establishment eigenlijk nog best mee leven. Ze koersten op een nette, inhoudelijke campagne. Maar Omtzigt verloor ‘momentum’ zoals dat heet, vooral na de tv-debatten in de week voor de verkiezingen.
Een dag na de stembusgang bespraken de campagnestrategen van de meeste partijen zoals gebruikelijk de verkiezingen na in debatcentrum Nieuwspoort. Alle partijen waren present, behalve de PVV van Wilders. Die is immers zelden bij dit soort bijeenkomsten, zoals de PVV’ers ook niet bij de vele kleinere debatten in het land waren. Daar hebben ze weinig te winnen. Ze hoeven maar dít te zeggen of ze worden door alle andere partijen aangevallen.
Zo leeft de PVV eigenlijk altijd in een eigen bubbel in Den Haag. Waar de andere Kamerleden en hun medewerkers alle kanten op zwerven door het kamergebouw en journalisten en collega-Kamerleden gewoon bij elkaar op bezoek gaan in de kantoren, is de kantoorvleugel van de PVV streng beveiligd, noodgedwongen.
De campagnestrategen in Nieuwspoort hadden het ook niet zien aankomen. Oké, Wilders steeg een beetje in de peilingen die laatste dagen, maar zó? Het kwam door de VVD, door Yeşilgöz die de deur immers had opengezet voor Wilders, was ter linkerzijde het verwijt. De VVD-strateeg sputterde nog dat migratie toch in het echt ook een probleem is, dat mensen aangepakt willen.
Wilfred Genee gedroeg zich als een campaigner voor Wilders
Het keerpunt was het SBS-debat, klaagden de campagnestrategen van GroenLinks-PvdA en NSC. Wilfred Genee die zich als een waar campaigner voor Wilders gedroeg. En dan vooral die vragen uit het publiek waar een luchtje aan zat. Die vrouw die Frans Timmermans aanviel op het eigen risico waarna Wilders met de eer kon strijken. Ze bleek later een Wilders-fan die pas nog in het vliegtuig zat met Wilders. Later bleek het toeval, geen opzetje van SBS, maar de toon was gezet.
In linkse kringen gaan de verwijten ook naar het VVD-beleid van te weinig woningen. De grasslapers in Ter Apel waren toch ook een politiek spelletje omdat er veel te weinig opvang was geregeld?
De druiven zijn zuur. Laat Wilders het maar eens proberen als premier, is nu in brede kringen te horen. Zou het niet gezond zijn dat er eens een heldere linkse oppositie gevoerd wordt tegen een rechts kabinet?
Het begint meteen donderdag al. Een demonstratie in Utrecht, Greenpeace in de Hofvijver… eindelijk heeft links een geschikte boksbal. Maar Yeşilgöz wil niet in een kabinet onder premier Wilders en binnen Omtzigts gloednieuwe partij voelen ook veel leden daar niets voor. Je ziet de nieuwe verkiezingen al aankomen.
Arend van Wijngaarden is parlementair verslaggever voor DVHN
