Niels Grootenboer van de Graanrepubliek wil toe naar een ander verdienmodel en duurzame, smaakvolle producten. Foto: Duncan Wijting
Voedselinnovatiecentrum de Graanrepubliek in de oude remise van Bad Nieuweschans is nog niet geopend of ze breidt al uit met de koop van de achterliggende jachthaven. Daar moet in de toekomst een campus komen. ,,We willen echt impact maken. Daarvoor moet je durven handelen’’, zegt directeur Niels Grootenboer.
Plukken gras tussen het zwarte grind, roestige, vervaalde stalen bootloodsen en een allerhande verzameling van bijgebouwen: de jachthaven heeft betere tijden gekend. Toch liggen de steigers vol met bootjes en wordt ook van de helling nog dankbaar gebruik gemaakt voor de ter waterlating van een speedboot. ,,Dit is nu van ons’’, glundert directeur van coöperatie de Graanrepubliek Niels Grootenboer.
Het terrein staat in schril contrast met de oude remise achter hem. De voormalige locomotievenloods uit 1876 wordt flink verbouwd. Aankomend najaar moet het openen als innoverend voedselcentrum en trekpleister. Bezoekers vinden er dan een restaurant, bakkerij, innovatiekeuken en zowel een brouwerij als distilleerderij, waar nieuwe producten worden gemaakt onder de vlag van het merk de Graanrepubliek.
,,Wij zijn een collectief van boeren, makers en ondernemers’’, zegt Grootenboer. Onder meer distilleerderij Hooghoudt, een grote cateraar, graanboeren uit de regio en bedenkers van nieuw eten zijn aangesloten.
De jachthaven achter de oude locomotiefloods in Bad Nieuweschans is opgekocht de Graanrepubliek. Die gaat het over een andere boeg gooien in de haven. Foto: Duncan Wijting
De ploeg wil voedselproductie anders aanpakken dan de afgelopen decennia gebeurde. ,,Het moet wat ons betreft echt op een andere manier. Veel natuurinclusiever, transparanter en met een ander verdienmodel.’’
Graansilo Watermann
Boven het landschap en aan de andere zijde van het spoor torent de oude silo van graanmagnaat Watermann uit. Het liefst betrekt Niels Grootenboer die ook bij de Graanrepubliek. ,,Eigenlijk willen we de hele kade tot een groot samenhangend gebied van innovatie ontwikkelen. In de toekomst past de silo daar ook goed in.’’
Het gebouw werd rond 1950 gebouwd en is opgetrokken uit baksteen. Het was onderdeel van de grote graanopslag die daar stond. De ligging langs het spoor en de waterinfrastructuur richting de stad Groningen was ideaal voor de Duitse ondernemer Watermann. De opslagschuur ging aan het eind van de 20ste eeuw verloren door een brand. De silo is blijven staan.
Volgens Grootenboer zijn in de graansilo nog veel van de oude opslagkamers over. ,,Die zouden we mooi kunnen implementeren bij de Graanrepubliek. Het is een streven voor de toekomst. We moeten nu eerst geld gaan verdienen.’’
Verdienmodel uit het lood door schaalvergroting
Na de Tweede Wereldoorlog kwam een beweging op gang waarbij de voedselproductie steeds intensiever werd en er ook steeds meer werd verbouwd, zegt Grootenboer. ,,Het idee was dat we nooit meer honger zouden krijgen. Nou, dat is gelukt.’’ Een neveneffect is dat het verdienmodel uit het lood is geslagen, de grond steeds verder is verdicht en de smaak van de producten minder werd, meent hij.
,,Wij willen een beweging in de levensmiddelenindustrie op gang brengen.’’ De Graanrepubliek wil natuurinclusief voedsel produceren. ,,Het lijkt erop dat op die manier produceren, en in het bijzonder minder pesticiden gebruiken, een betere smaak gaat opleveren. De verwachting is dat oude rassen beter bestand zijn tegen de omstandigheden en daardoor minder chemicaliën nodig hebben. In combinatie met een gezonde bodem zullen die rassen meer smaak leveren, denken wij.’’
Rogge op klei of zandgrond?
Bovendien wordt geëxperimenteerd met verschillende granen voor producten als brood, pasta en jenever en bier. Én met wat voor effect verschillende soorten grond hebben op het eten. ,,Weet jij verschil tussen rogge van kleigrond ten opzichte van zandgrond? Wij konden het niet vinden in de literatuur.’’
In de oude remise wordt hard gewerkt. Er is juist een nieuwe vloer gestort. In het pand komen een distilleerderij, brouwerij, bakker en innovatiekeuken. In het najaar zwaaien de deuren open. Foto: Duncan Wijting
In de praktijk zal de boer verschillende granen verbouwen. Die worden naar de makers gebracht in de oude Remise. De makers, chef-koks en brouwmeesters gaan dan aan de slag om er een nieuw product van te maken. Dat gebeurt kleinschalig. Die producten worden verkocht in de remise en door een cateraar. ,,Wij beheersen onze eigen keten.’’
Grootenboer is er eerlijk over: het zullen niet de goedkoopste producten zijn. ,,We zorgen ervoor dat iedereen in onze korte keten een eerlijke prijs krijgt, dat betekent dat de productprijs uiteindelijk hoger zal liggen dan de gemiddelde supermarktprijs.’’ Hij denkt niet dat er te concurreren valt met de spotprijzen die voor sommige producten in de supermarkt worden gevraagd. ,,Daar gaat het ook niet om. Wij willen meer bewustzijn over eten. Op een bepaalde manier innoveren we terug naar het verleden.’’
In de toekomst is er geen ruimte voor bootopslag in de jachthaven van Bad Nieuweschans. De Graanrepubliek kocht het en wil er een bruisend centrum van maken. Foto: Duncan Wijting
Hoe de jachthaven daarbij past? ,,Het land van de buurman is maar één keer te koop’’, zegt Grootenboer. Hooghoudt en de boerenfamilie Waalkens boden daar investeringsruimte voor. Het terrein beslaat in totaal een slordige 8000 vierkante meter. Hij wijst naar de overkant van de Westerwoldse Aa. ,,Daar ligt ook nog een deel, inclusief aanlegplaatsen. Wie weet zetten we een pontje op’’, grapt hij.
Wat er precies met het terrein gaat gebeuren, is nog niet helder. Grootenboer blijft de haven wel exploiteren, zegt hij. De bootopslag verdwijnt op termijn.
Campus maken
Het is in ieder geval de bedoeling dat er veel vrijheid is voor innovatieve bedrijven en samenwerkingen met het onderwijs. ,,We hebben contact met Wageningen University, de Rijksuniversiteit Groningen en het Louis Bolk Instituut.’’ Daarnaast wordt contact gezocht met mbo-scholen. ,,Daar komt de grootste groep werkenden in het noorden vandaan. We willen een bruisende, kleine campus.’’
Grootenboer droomt van veel startups die willen pionieren met duurzaam eten. Hij wil ondernemers uit Groningen - maar ook daarbuiten - een kans geven iets op te zetten. Eventueel gesteund met de kennis van de al aangehaakte bedrijven. ,,Je kunt het vergelijken met een soort van Suikerunieterrein in Groningen.’’ Het moet ook mogelijk worden om te overnachten in hostels op het terrein van de jachthaven.
Impuls voor de leefomgeving?
Rondom De Graanrepubliek komt ruimte voor kunst en cultuur. Daarbij kan gedacht worden aan lezingen, muziek, maar ook theater. ,,We organiseren rondleidingen waarin wij vertellen hoe we eten maken en waarin we kansen zien. In het weekend zullen er veel toeristen komen. Doordeweeks is er ruimte voor bedrijven die willen vergaderen in een energieke omgeving.’’
De visionair hoopt dat Bad Nieuweschans kan meeprofiteren aan de ontwikkelingen rondom de Graanrepubliek. ,,Wat ik heel mooi vind om te zien, is dat aan de overkant van de straat al een hotel is opgeknapt sinds we met de Graanrepubliek zijn begonnen.’’
