Hoog ziekteverzuim en uitstroom personeel: Nederland worstelt met ic-capaciteit

We hebben in ons land zo’n 3900 ic-verpleegkundigen. Het capaciteitsorgaan adviseerde om in 2020 te mikken op een instroom op de opleiding van zo’n 775 verpleegkundigen die zich zouden specialiseren tot ic-verpleegkundige. Deze opleiding duurt achttien maanden. In dat jaar meldden 448 verpleegkundigen zich aan; in 2021 daalde dat aantal tot 270.

Vanaf maart 2020 – de start van de corona-epidemie – tot nu hebben 545 ic-verpleegkundigen het diploma gehaald. Er isgeen specifieke wervingscampagne voor ic-verpleegkundigen gestart. Wel is onder druk van de coronacrisis de opleiding Basis Acute Zorg (BAZ) versneld gestart; dan werken mensen al in de acute zorg en kunnen ze doorstromen naar een verkorte ic-opleiding. In 2020 volgden 74 verpleegkundigen de BAZ en in 2021 bijna tweehonderd; slechts 25 volgen de verkorte ic-opleiding. Via het maatschappelijk initiatief Extra Handen voor de Zorg zijn er uiteindelijk zes ic-verpleegkundigen aan de slag gegaan.

Cijfers zijn er helaas niet, maar alle ziekenhuizen benoemen de uitstroom van (ic-)verpleegkundigen. Het zijn vooral de jongeren die er na twee of drie jaar weer mee stoppen. Dat heeft niet zozeer met het salaris te maken, maar vooral met de werkdruk die wordt ervaren.

Vakbonden vinden dan ook dat het beroep aantrekkelijker moet worden gemaakt. Femke van der Palen van vakbond NU’91: „Met flexibelere roosters, de mogelijkheid tot kinderopvang of bijvoorbeeld voldoende parkeerplaatsen. Ook de administratieve rompslomp wordt als negatief ervaren. Bovendien is het werk geestelijk zwaar; er ligt veel leed op de ic. Voor het verwerken ervan moet meer aandacht komen. Ook de matige mogelijkheid tot doorgroeien op de ic wordt genoemd door uitstromers.”

Alle ziekenhuizen melden een hoog ziektepercentage; opschalen naar meer dan 1350 ic-bedden is onmogelijk, concludeert de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). „Uiteindelijk gaat het erom dat we met elkaar zorg kunnen blijven leveren. Als opschaling tot meer ziekteverzuim en uitval leidt, zijn we nog verder van huis”, aldus een NZa-woordvoerder.

Het ziekteverzuimnet Vernet ziet voor de ziekenhuizen een gemiddeld ziekteverzuim van 6 procent in het derde kwartaal; dat lag op 5,5 procent in het derde kwartaal van vorig jaar. Maar op de ic-afdelingen liggen die percentages veel hoger en tikken ze soms de 15 procent aan. Het ziekteverzuim stijgt omdat het personeel uitgeput is en ook vaak thuis in quarantaine moet blijven op verdenking van corona.

Verpleegkundigen houden hun hart vast. Zij zeggen dat opschalen naar meer dan 1350 ic-bedden helemaal niet kan. „Het is onverantwoord en onmogelijk, we zitten al in een zorginfarct. We hebben een heel hoog ziekteverzuim en een grote uitstroom van verpleegkundigen op de ic’s en in de rest van de zorg”, aldus Bianca Buurman, voorzitter van beroepsvereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN). Waarom lukte het vorig jaar wel om op te schalen naar meer dan 1350 ic-bedden? „De situatie is veranderd. Nu is er te weinig personeel. We willen dat de rest van de zorg doorgaat en die lag vorig jaar stil.”

Het streven om nu zo’n 1150 ic-bedden te hebben is gebaseerd op het fair share-principe: dat betekent dat coronapatiënten door het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS) over de ziekenhuizen worden verdeeld. Elke regio moet gemeten naar het aantal bedden een bepaald aantal coronapatiënten opvangen. Het blijkt dat sommige regio’s en ziekenhuizen boven die fair share zitten; in Limburg maar ook in bijvoorbeeld het Maasstad Ziekenhuis. In andere regio’s zijn er minder coronapatiënten en zouden er dus bedden aangeboden moeten worden.

Volgens de woordvoerder van beddenplanner Ernst Kuipers is het een uitdaging om tot die 1150 stuks te komen omdat er ook reguliere zorg moet worden afgeschaald. „Nergens zijn zomaar lege bedden, je kunt ic alleen opschalen door gewone zorg af te schalen.”