Rix Groenboom kijkt met gemengde gevoelens naar de snelle ontwikkelingen rondom AI. Foto: Peter Wassing
De wereld leek op zijn kop te staan toen de Chinese AI-tool DeepSeek het daglicht zag. ChatGPT, Gemini, Grok... Er zijn al veel van dergelijke hulpmiddelen. Hoe moet je die gebruiken?
Kunstmatige intelligentie, ofwel artificial intelligence (AI) is al enige tijd binnen handbereik van de consument, maar het Chinese DeepSeek lijkt het allemaal nog gemakkelijker te maken. De Chinezen mogen geen geavanceerde computerchips betrekken uit de VS en Europa, en staan ook op de zwarte lijst van chipmaker ASML. Dus besloten de Chinezen een AI-tool te maken waarvoor eenvoudige chips volstaan. Volgens de makers kon DeepSeek toe met een investering van 6 miljoen dollar, waar Amerikaanse bedrijven honderden miljoenen investeren.
Wedloop
„Het is eigenlijk net een marathonwedstrijd”, zegt Rix Groenboom, lector New Business en ICT bij Hanze. Hij coördineert onderzoek naar dit soort technologische vernieuwingen. „Die beeldspraak is van techondernemer Jarno Duursma, maar ik vind hem goed: de Amerikaanse techbedrijven rennen om het hardst maar ineens komt er een Chinees langszij. Hij heeft niet de beste hardloopschoenen, maar bewijst dat je zonder ook kunt meekomen.”
Voor Europa opent deze ontwikkeling ook perspectieven, zegt Groenboom. „Europa stond min of meer buitenspel in de wedloop om AI. Hoewel het World Wide Web en kunstmatige intelligentie hun wortels hier hebben, verplaatste de productie van digitale toepassingen naar Amerika en later naar China. In Europa ontbreekt het aan durfkapitaal om startups verder te helpen. Maar nu ziet het er naar uit dat je ook zonder hoge investeringen producten kunt ontwikkelen.”
Een jaar of twee geleden kwam AI voor consumenten binnen handbereik met ChatGPT. Andere tools volgden: Google lanceerde Gemini, Microsoft Copilot. Elon Musk (X) ontwikkelde Grok, Jeff Bezos (Amazon) investeerde fors in Perplexity.
Hoe beoordeel je scriptie
Onder studenten is het gebruik hiervan al gemeengoed en dat stelt docenten voor problemen. Want hoe moet je nu een scriptie beoordelen, die mogelijk met een AI-tool is geschreven? „Misschien moeten we hen mondeling examineren, maar dat is heel arbeidsintensief”, zegt Groenboom.
Zorgen over privacy bij DeepSeek
Wees heel voorzichtig met het gebruik van DeepSeek, zegt de Nederlandse Autoriteit Persoonsgegevens (AP). ,,De AP waarschuwt vanwege de grote zorgen die er bestaan over het privacybeleid van het Chinese DeepSeek en over de manier waarop het bedrijf met de persoonlijke gegevens van de gebruikers lijkt om te gaan’’, zegt AP-voorzitter Aleid Wolfsen.
Het is volgens de AP niet duidelijk wat er gebeurt met gegevens die mensen delen met DeepSeek. Persoonlijke gegevens worden in China opgeslagen. Als je gegevens van anderen uploadt, is het de vraag of dat überhaupt wel mag, zegt de privacywaakhond. De AP gaat onderzoeken wat er gebeurt met data van Nederlandse DeepSeek-gebruikers, ook vanwege de verwachting dat het aantal chatbots uit China zal toenemen.
De kop in het zand steken heeft geen zin, beseft hij, AI is er nu eenmaal. Het is beter studenten te leren er goed mee om te gaan. En dat geldt ook voor andere mensen. Voor iedereen is het verleidelijk AI te gebruiken. Je kunt er een lang weekend Berlijn mee plannen, een bezwaarschrift laten maken tegen een afgewezen subsidie, de toepassingen zijn bijna eindeloos.
Maar hoe weet je of de verkregen informatie betrouwbaar is en of die niet gemanipuleerd is door de bedrijven achter AI? Door Elon Musk van Grok, Mark Zuckerberg van Meta of de Chinese overheid achter DeepSeek? Volgens Groenboom zijn er drie aspecten die iedere gebruiker zich ter harte zou moeten nemen.
1. Leer prompten.
Een AI-tool werkt aan de hand van een prompt, zeg maar een (zoek)opdracht. Hoe nauwkeuriger je die formuleert, hoe beter de uitkomst. „Soms zeggen mensen dat er niks van klopt wat ze met een tool hebben gevonden, maar dat kan ook liggen aan een te oppervlakkige prompt”, zegt Groenboom. Dus je moet bedenken met welke elementen de tool rekening moet houden. Wil je een tekst, dan moet je aangeven of die journalistiek moet zijn, of juist formeel geschreven, of juist los of heel formeel. Vraag je om een tekst over een onderwerp, maak dan heel specifiek wat je precies wilt weten.
2. Weet wat je gebruikt.
Of je nu DeepSeek gebruikt, Grok of Gemini, er zitten bedrijven achter met hun eigen strategie en belangen. Dat kan mogelijk gevolgen hebben voor de informatie die je krijgt. „Het is dus belangrijk te weten van wie een tool is en of je die vertrouwt”, zegt Groenboom. Hij wijst er op dat Llama en DeepSeek open source zijn. Dit houdt in dat ze de gebruiker meer inzicht bieden in hoe de tool werkt, welke data en algoritmen zij gebruiken en dat de gebruiker meer mogelijkheden heeft om de tool naar eigen inzicht aan te passen.
3. Vraag je af of ‘gratis’ wel zo slim is.
Consumenten zijn er aan gewend dat Facebook, Instagram, Google enzovoorts ‘gratis’ zijn. Dat wil zeggen, je betaalt met je data, waar die bedrijven vervolgens goud geld mee verdienen. Oud nieuws, maar je moet je afvragen of je met het gebruik van AI een nieuwe stap op dit gebied wilt maken. Helemaal als je bijvoorbeeld informatie opzoekt over een kwaal die je onder de leden hebt of als je vraagt een vertrouwelijke, maar ondoorgrondelijke brief in normaal Nederlands te vertalen.
„Je kunt bij veel tools ook een betaalde variant nemen”, vertelt Groenboom. „Dan blijven de data die je deelt met het systeem in een beschermde omgeving. Dit is bijvoorbeeld het geval als je Copilot gebruikt als onderdeel van een microsoftpakket. Ook ChatGPT heeft een betaalde versie.”
Grote zorgen
Groenboom vindt het prachtig om al deze nieuwe ontwikkelingen mee te maken, maar hij maakt zich tegelijkertijd grote zorgen. „Het gaat allemaal zo snel dat we nauwelijks tijd hebben om ons aan te passen. We leiden hier bijvoorbeeld veel programmeurs op voor de ICT. Maar AI kan ook zelf programmeren, misschien wel beter dan de mens. Dus is het een grote vraag hoeveel programmeurs we straks nog nodig hebben.”
„Ander voorbeeld: ik merk dat mensen onder de veertig geen rechtsbijstandsverzekering meer denken nodig te hebben. Want ze kunnen zelf met een AI-tool juridische informatie achterhalen en een bezwaarschrift of iets dergelijks opstellen. Allemaal werk voor mensen die wij opleiden met onze opleiding sociaal-juridische dienstverlening. Hoeveel van deze mensen hebben we straks nog nodig? En zijn mensen nog bereid te betalen voor hun diensten, als een AI-tool dat werk in een mum van tijd kan doen? AI raakt nu de banen van mensen die een goede opleiding hebben.”
Toch: door de vergrijzing neemt het tekort aan arbeidskrachten razendsnel toe. AI speelt ook een grote rol bij het ontwikkelen van robots die mensen werk uit handen nemen. „We kunnen dus ook niet zonder, maar het is zaak de ontwikkelingen in goede banen te leiden. Nou ja, daarin zullen wij als hogeschool een belangrijke rol moeten spelen.”
