AI-wetenschappers Johan Bos (l) en Rik van Noord met twee robot-assistenten. Foto: Peter Wassing
Hoe gaat de wereld zich in 2025 ontwikkelen? Het wordt een spannend jaar. Wat voor invloed hebben handelsconflicten, technologische ontwikkelingen en de opkomst en ondergang van autoritaire regimes? Dagblad van het Noorden geeft inzicht. Vandaag: ChatGPT
Aan het eind van het gesprek nodigt Johan Bos (55) de verslaggever nog even uit om zijn twee robots te bekijken. Bij binnenkomst in de ruimte geeft hij robot Temi de opdracht naar het raam te lopen. Dat doet hij braaf, maar hij kan niet zelfstandig de deur openen en over de drempel gaan. „Om een robot te laten functioneren in de fysieke wereld is heel complex”, zegt de hoogleraar computationele semantiekaan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).
De invoering op grote schaal van robots in het dagelijkse leven zal daarom nog lang op zich laten wachten, voorspelt Bos op de werkkamer van zijn collega Rik van Noord (33), die universitair docent is in zijn vakgebied. Van Noord: „Dat hadden we niet verwacht: de ontwikkeling van mentale cognitieve processengaat vele malen sneller dan het simuleren van ogenschijnlijk simpele fysieke handelingen. We hebben al jaren schaakcomputers op de smartphone waartegen schaakgrootmeester Magnus Carlsen kansloos is, maar een robot kan nog geen kop koffie zetten.”
‘Studenten refereren eraan met het koosnaampje ‘chat’’
Twee jaar geleden werd Bos ook door deze krant geïnterviewd over ChatGPT, dat twee maanden eerder wereldwijd was gelanceerd. Evenals vakgenoten was hij zwaar onder de indruk van de prestaties van de taalmachine, die na de invoering van een opdracht binnen luttele seconden een stuk tekst produceert dat vaak nog leesbaar is ook.
Sindsdien zijn er een hoop vergelijkbare taalmodellen bijgekomen. Google kwam met Gemini, Microsoft met Co-pilot, Facebook met Meta AI en X onlangs met Grok. Maar ChatGPT is nog steeds dominant. Het is veelzeggend dat de merknaam ChatGTP de soortnaam is geworden. Van Noord: „ChatGPT is nog steeds koning. Loop maar eens door de universiteitsbibliotheek. De helft van de studenten heeft ChatGPT openstaan. Ze refereren eraan met het koosnaampje ‘chat’.”
Is ChatGPT ook de beste? Het hangt er volgens Bos sterk vanaf waarvoor je het gebruikt. Voor praktische taaltoepassingen loopt ChatGPT nog steeds voorop. Van Noord knikt instemmend. „Die andere taalmodellen zijn niet per se slechter, maar die kun je net iets moeilijker instructies geven en ze begrijpen je net iets minder goed.”
‘ChatGPT is interactief verbeterd’
Cruciaal is hoe de gebruikers ‘prompten’. Een prompt is de informatie die je een taalmodel geeft om een antwoord te krijgen. Bos komt met het voorbeeld van de prompt ‘schrijf mijn naam achterstevoren’. „De kans is groot dat ChatGPT daarin een fout maakt. Maar als je de vraag stelt én er een voorbeeld bij levert, is de kans groter dat hij het wel correct beantwoordt.”
Zo zwaar onder de indruk van ChatGPT als twee jaar geleden is Bos niet meer. „Het nieuwe is er vanaf. Je raakt eraan gewend. Het is wel iets beter geworden.” Van Noord: „Nou, een stuk beter! ChatGPT heeft zich ontwikkeld. Interactief is het met sprongen vooruit gegaan en er zijn functionaliteiten aan toegevoegd, zoals een geheugenfunctie. Als je hebt laten weten dat je leraar bent, dan onthoudt het dat.”
Hoe verder in 2025?
Dit is het vijfde en laatste verhaal in een korte serie. Eerder verschenen:
Hij somt op: je kunt nu ook een pdf toevoegen aan de prompt. Het kan een Word-bestand doorlichten, plaatjes analyseren én genereren, het kan berekeningen uitvoeren, er is spraak toegevoegd, je kunt praten tegen ChatGPT en niet onbelangrijk: het kan browsen op internet. „Dat is heel nuttig als je dingen wilt weten die recentelijk zijn gebeurd, want dat kon het twee jaar geleden niet. Het kan zelf bronnen raadplegen. Daardoor verkoopt het minder vaak onzin.”
‘Wat staat er nou eigenlijk?’
Voor veel mensen is het geen nieuws. Er zijn weinig nieuwigheden die zo snel omarmd zijn als ChatGPT. Vraag leerlingen op een middelbare school of ze het taalmodel gebruiken, dan gaan nagenoeg alle vingers de lucht in. Ook anderen maken er massaal gebruik van, zoals sollicitanten, kantoormedewerkers, vertalers, marketeers, makelaars.
Van Noord krijgt veel teksten van studenten onder ogen die door ‘chat’ zijn gegenereerd. Hij heeft er een oog voor ontwikkeld. „Je wordt soms overbluft door prachtig taalgebruik. Soms vraag je je wel af: wat staat er nou eigenlijk? Het kan heel mooi zijn en wollig, maar niet zo precies.” Bos: „Sommige bijvoeglijke naamwoorden en werkwoorden die vroeger bijna nooit gebruikt werden, duiken nu overal op.” Van Noord: „Ik hoef meestal maar drie zinnen te lezen en ik zie al of het door ChatGPT is gemaakt.”
Hij heeft een onderzoeksvoorstel liggen om na te gaan hoe studenten schreven voor de komst van ChatGPT en erna. Om in te schatten hoeveel het wordt toegepast. „We weten dat ze het gebruiken, maar er is een verschil tussen een tekst een beetje bewerken of deze helemaal uitbesteden aan ChatGPT. Dat moeten we onderzoeken.”
‘Je weet niet waar ChatGPT over 5 jaar staat’
Waar ChatGPT zich uitstekend voor leent is het maken van samenvattingen. Bos: „Dat is een goed gebruik, want de content is al geleverd. Je vraagt niet naar nieuwe dingen, maar je wilt korter schrijven. Je kunt ChatGPT ook vragen iets langer te maken of in een andere stijl. Iets mooier, iets levendiger of begrijpelijk voor 5-jarigen. Wat je maar wilt.”
Het punt is wel dat machineteksten nogal steriel kunnen zijn. Van Noord ziet het af aan de schrijfsels van masterstudenten. „De teksten van mensen die ChatGPT hebben gebruikt hebben geen persoonlijkheid, geen eigenheid, geen ziel. Dat laatste klinkt wat groots, maar het is echt aan de hand.”
Journalisten hebben het inmiddels deels toegelaten in hun werk, vooral in de research en het maken van koppen boven hun artikelen, maar geven er ook op af. Nooit zullen machines hun vak kunnen overnemen, is hun stellige overtuiging. Van Noord: „Je weet niet waar ChatGPT over 5 jaar staat. Als een journalist de feiten levert in de vorm van steekwoorden, dan kan ChatGPT daar een artikel van maken in zijn eigen stijl, die is ontleend aan eerdere artikelen van zijn hand.”
Er zou volgens Bos zelfs binnen afzienbare termijn een taalmodel kunnen komen dat zelf vragen stelt aan de gebruiker, zodat er een dialoog tot stand komt vergelijkbaar met een interview.
‘Vooral simpel cognitief werk moet eraan geloven’
Van Noord verwacht dat AI-modellen als ChatGPT mensen steeds meer bijstaan in hun dagelijkse taken. Het wordt ingevoerd in mail- en tekstverwerkingsprogramma’s en ook in smartphones, zodat je een AI-assistent altijd om hulp en ondersteuning kunt vragen.
Vooral simpel cognitief werk moet eraan geloven. Sommige beroepsgroepen zullen verdwijnen. Bos noemt het voorbeeld van logo-ontwerpers. „Je kunt nu ook ChatGPT vragen om een logo te maken met een bepaalde karakteristiek van een bedrijf. Daar heb je geen specialist meer voor nodig.” Van Noord: „Maar altijd wel menselijke supervisie, want ChatGPT is nog verre van accuraat. Je moet de teksten en ander producten zelf controleren. Uiteindelijk blijven mensen verantwoordelijk voor wat AI-modellen afleveren.”
En dan nog één ding. Schrijven is denken. Zonder het geschreven woord geen boekdrukkunst, geen verspreiding van kennis, geen wetenschap, geen industriële revolutie, geen computer. Zijn AI-modellen als ChatGPT geen enorme bedreiging voor het denkvermogen van de mens? Van Noord: „Dat is een belangrijke vraag. Het antwoord hebben we nog niet. Dat effect moeten we wel onderzoeken.”
