Fraude met hulp van AI is in toenemende mate een gevaar voor burgers én bedrijven, zeggen politie en experts van onder meer de Fraudehelpdesk.
Kunstmatige intelligentie (AI) zal in 2025 steeds vaker worden ingezet om te frauderen, waarschuwen politie en AI-experts. Burgers én bedrijven dreigen daarvan in toenemende mate het slachtoffer te worden. Door steeds geavanceerder technieken en de laagdrempeligheid van AI-gereedschap kan iedereen de dupe worden.
Bankhelpdeskfraude (oplichtende nepmedewerkers van banken), voorschotfraude (zogenaamd geld, een lening of baan krijgen nadat eerst een voorschot is betaald), recovery-fraude (nep-advocaten of nep-hulpverleners die door fraude gedupeerde burgers of bedrijven zeggen te willen helpen en ze vervolgens nóg eens oplichten): het blijft allemaal hot in 2025.
Grote gevaren van fraude met AI
Maar fraude met behulp van kunstmatige intelligentie kan weleens de grote boosdoener worden. Minister Heinen van Financiën sprak eind vorig jaar al zijn zorgen uit over de inzet van AI door criminelen. Ook de politie maakt zich zorgen, zegt een woordvoerster. „Het wordt met AI voor criminelen makkelijker en efficiënter om mensen op te lichten.”
AI-deskundige Maarten Sukel, en schrijver van het boek ’De AI-revolutie’ waarschuwt al jaren voor de gevaren van AI bij het plegen van fraude. Ook hij constateert een toename. „Drie, vier jaar geleden moest je nog best wat technisch inzicht en vaardigheden hebben om AI te gebruiken om te frauderen. Nu kunnen ook niet-technische criminelen er gebruik van maken. Elke kwaadwillende heeft ineens gereedschap in handen waarmee frauderen wel héél gemakkelijk wordt.”
Hoe fraude met AI werkt
Daar worden particulieren slachtoffer van, maar in toenemende mate ook bedrijven. De buit die criminelen maken kan in de miljoenen lopen. Een berucht voorbeeld is een in scène gezette online-vergadering in Azië waarbij de topman van het bedrijf opdracht gaf een enorm geldbedrag over te maken. De boekhouder had niet in de gaten dat hij zich in een fake-vergadering bevond, opdracht kreeg van een met AI in elkaar geknutselde leidinggevende, en maakte zonder verder nadenken het bedrag over.
„AI biedt enorm veel kansen om mensen beter, productiever en sneller te maken”, zegt Arne Mosselman van het Nederlands-Britse adviesbureau Ainigma. „Maar dat geldt helaas ook voor criminelen.”
Ook zij worden veel sneller, creatiever en beter, ziet hij. „Kreeg je vroeger een mail vol spelfouten van een verre oom over een erfenis, nu produceren huis-tuin-en-keuken-criminelen dankzij AI een heel persoonlijke mail op basis van jouw uitingen op bijvoorbeeld sociale media.”
Criminelen kunnen eenvoudig je stem klonen
En het blijft niet bij nep-mails alleen, zegt Mosselman. „Om je stem te klonen hebben criminelen maar een geluidsfragmentje van een minuutje nodig. Van veel mensen is ergens op de socials wel zo’n fragmentje te vinden. Daarvan wordt dan een gesproken bericht gemaakt. En zo’n voiceberichtje met jouw stem die ’pap vraagt om wat geld over te maken’ is natuurlijk véél geloofwaardiger dan een appje vanaf een onbekend buitenlands nummer.”
Cijfers van fraude gepleegd met behulp van AI zijn er niet. De politie registreert het niet apart, en ook de Fraudehelpdesk heeft geen specifieke getallen paraat. „Maar we houden er ernstig rekening mee dat een flink deel van de fraudezaken die bij ons worden gemeld, is gepleegd met behulp van AI”, zegt woordvoerder Tanya Wijngaarde van de Fraudehelpdesk.
Schaamte bij slachtoffers van oplichting
„De toenemende gewiekstheid baart ons grote zorgen. De aangiftebereidheid bij fraude is vanwege schaamte sowieso al laag, en dat geldt bij fraude met AI ook – terwijl er niets is om je voor te schamen als je bijvoorbeeld met een levensecht videobericht wordt opgelicht.”
Diverse nationale en internationale onderzoeken tonen aan dat slechts heel weinig mensen het verschil kunnen zien of horen tussen een echt en een nepbericht.
AI kan ook helpen om fraude te voorkomen
Behalve gevaren biedt AI ook kansen om fraude juist tegen te gaan, benadrukken Mosselman en Sukel. Kunstmatige intelligentie wordt bijvoorbeeld door bedrijven gebruikt om oplichting te voorkomen en criminelen buiten de deur te houden. Ook de politie gebruikt in toenemende mate kunstmatige intelligentie bij de opsporing van cybercriminelen. Zo worden bijvoorbeeld analyses van enorme hoeveelheden data behapbaar dankzij de inzet van AI.
In het Verenigd Koninkrijk creëerde de Britse politie zelfs een virtuele oma, genaamd dAIsy, die criminelen zolang mogelijk moet bezighouden zodat de cyberboeven hun tijd niet in potentiële échte slachtoffers kunnen steken. Het nummer van dAIsy is door de politie op zoveel mogelijk digitale plekken achtergelaten om nietsvermoedende fraudeurs letterlijk urenlang aan het lijntje te houden met oeverloze kletsgesprekken die nergens toe leiden.
