KNO-arts Tom van der Laan (UMCG): ,,Als je AI inzet, wat is dan de invloed van de kwaliteit van zorg en welke vaardigheden raak je als arts of verpleegkundige op termijn kwijt?"
KNO-arts Tom van der Laan geldt in het UMCG als dé kenner en aanjager van AI. Nog steeds ziet hij veel kansen. Maar hoe meer hij weet, hoe meer beducht hij ook is op de bijwerkingen.
Eerst terug naar november 2023. In een interview met deze krant vertelde Tom van der Laan, Chief Medical Information Officer van het UMCG, over AI-software uit de VS die meeluistert met het onderzoek van een arts bij een patiënt en daarvan razendsnel een verslag schrijft. Van der Laan voorspelde dat de techniek ,,binnen een jaar of twee in Nederland kan worden ingezet.”
We zijn veertien maanden verder en het is al realiteit. In Noord-Nederland pionieren de eerste huisartsen met het gebruik van dit soort software tijdens consulten. Eindelijk een innovatie die artsen werk uit handen neemt. Hoera en lang leve kunstmatige intelligentie. Toch?
Nou, misschien, is het antwoord van Van der Laan. De afgelopen jaren heeft hij aan de basis gestaan van vele AI-initiatieven in het UMCG, heeft hij tal van internationaal onderzoek (uit de VS met name) gelezen en hij heeft er vele uren over gesproken met andere internationale deskundigen.
Silver bullet
,,Begrijp me niet verkeerd”, zegt Van der Laan. ,,Ik ben nog steeds heel enthousiast over de kansen die AI biedt.” Maar zo snel als de ontwikkelingen op AI gebied zijn gegaan, zo is ook zijn houding over kunstmatige intelligentie in de gezondheidszorg geëvolueerd. ,,Nu de hype er van af is, ben ik er meer genuanceerd over gaan denken. Meer realistisch. Net als eerder e-health en thuismonitoring is ook AI in zijn huidige vorm geen silver bullet voor het zorginfarct.”
Neem Van der Laans initiatief waarmee het UMCG in het najaar van 2023 in het nieuws kwam. Als eerste ziekenhuis in Europa ging ‘Groningen’ medische vragen van patiënten beantwoorden. AI bereidde een schriftelijk antwoord voor. De medisch specialist had de keuze het antwoord over te nemen, of te gaan voor een blanco pagina om zelf een beter bericht te maken. In theorie zou het artsen veel tijd kunnen besparen.
Veel aanpassen
,,We zagen dat 70 procent van de conceptberichten werd gebruikt”, zegt Van der Laan. ,,Maar vaak besloten collega’s er best veel aan te veranderen. Voor een groot deel zelfs aanzienlijk. Vooral op afdelingen waar elke stap in het zorgproces voor elke patiënt behoorlijk kan verschillen, zoals oncologie, bleef er meestal maar weinig over van het conceptantwoord.”
De AI-functie bracht uiteindelijk niet wat Van der Laan ervan verwacht had. ,,Je wil zien dat je ergens minder tijd aan kwijt bent en dat konden we niet uit de data halen. Dan ga je jezelf de vraag stellen: is dit nu waar we alle tijd en moeite in moeten stoppen? Voor dit project was het antwoord voorlopig nee.”
Wat AI allemaal kan, daar is Van der Laan nog steeds van onder de indruk. ,,De techniek is indrukwekkend, maar je moet ervoor zorgen dat het in je werkproces past. De gegenereerde informatie moet echt specifiek zijn, wil het iets kunnen toevoegen of verbeteren. Uiteindelijk moet iemand blij worden van zo’n innovatie, dat kan de zorgverlener zijn of de patiënt. En dat heb je niet zomaar voor elkaar.”
Kan het iets opleveren?
Waar het UMCG wat AI betreft eerder alles aangreep om te onderzoeken, daar wordt volgens Van der Laan tegenwoordig meteen kritisch gekeken of het echt iets kan opleveren. Ook de vraag wat je potentieel kunt verliezen door AI wordt steeds meer gesteld in het ziekenhuis. ,,Als je AI inzet, wat is dan de invloed van de kwaliteit van zorg en welke vaardigheden raak je als arts of verpleegkundige op termijn kwijt? Wat is de economische validiteit?” Oftewel: blijft de zorg minimaal op hetzelfde niveau en wegen de baten op tegen de kosten?
Er zijn nog altijd veel onzekerheden rond AI in de zorg, constateert Van der Laan. ,,Eerst was er sprake van ongeremd enthousiasme en werd er gemakkelijk over bezwaren heen gestapt. Die fase is voorbij. De hype begint wat af te koelen.”
Het ziekenhuis zou wat betreft AI andere ziekenhuizen de kastanjes uit het vuur kunnen laten halen, maar dat is Van der Laans eer te na. ,,Het past bij onze taakstelling als UMC om nieuwe mogelijkheden te verkennen. Veel daarvan haalt het niet, maar sommige dingen ook wel. We gaan dus ook door met AI-initiatieven, maar wel pas als eerst de juiste vragen zijn gesteld.”
