Technologie-expert Jarno Duursma woensdag in Leeuwarden waar hij bij een symposium van de Media Innovatie Campus vertelde over de ontwikkelingen in AI. Foto: Niels Westra
De ontwikkelingen rond generatieve AI gaan in rap tempo. Zo rap, dat het zelfs voor experts bijna niet bij te houden is. (Al kan AI daarbij dan wel weer een handje helpen.)
,,Ik kan het al bijna niet bijhouden’’, zei Jarno Duursma, technologie-expert uit Groningen, woensdag op een symposium van de Media Innovatie Campus (MICA) in Leeuwarden over de ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie. ,,Als ik de slides voor de presentaties die ik geef op maandag inlever, zijn ze op dinsdag alweer achterhaald. Als ik twee uur moet rijden naar een lezing, vraag ik me al af wat ik gemist heb.’’
Ondanks die pijlsnelle ontwikkelingen kan Duursma heel goed schetsen wat er gaande is. Hij nam zijn publiek in een klein uur mee in wat er momenteel allemaal gebeurt. Hieronder vijf opvallende ontwikkelingen om rekening mee te houden.
Wat is generatieve AI?
Als we het hebben over AI dan bedoelen we daar tegenwoordig meestal generatieve AI mee. Dit zijn kunstmatige intelligentiesystemen die zelf op basis van bestaande data nieuwe dingen kunnen creëren. Het bekendste voorbeeld is ChatGPT van OpenAI, een chatbot die vragen kan beantwoorden in natuurlijke taal. De chatbot kan dat dankzij GPT een zogeheten ‘large language model’. Die modellen zijn hele grote hoeveelheden tekst waarmee het algoritme getraind is. Het algoritme haalt verbanden uit die grote hoeveelheid data en kan daardoor behoorlijk accuraat beredeneren welke woorden op elkaar moeten volgen.
AI is in een jaar tijd ontzettend snel doorontwikkeld
Hoe snel de ontwikkelingen in de kunstmatige intelligentie gaan, is het beste af te zien aan de afbeeldingen die AI kan genereren. Een klein jaar geleden kwam DALL E (een samentrekking van kunstenaar Salvador Dali en WALL E, een robotje uit de gelijknamige animatiefilm) op de markt. Duursma toonde een afbeelding die het programma toen maakte van oud-presidenten Barack Obama en Donald Trump die aan het basketballen zijn. De afbeelding van een jaar terug lijkt nog het meest op een tekening van een kleuter. Dezelfde opdracht aan het systeem nu, geeft een bijna fotorealistisch resultaat. ,,We zijn binnen een jaar van houterig naar realistisch gegaan.’’ Een ander voorbeeld is een computergegenereerde afbeelding van Paus Franciscus die afgelopen weken viraal ging. Daarop is de paus te zien in een grote witte donsjas van modehuis Balenciaga. De met het programma Midjourney gemaakte afbeelding is bijna niet van echt te onderscheiden.
Waarom die ontwikkelingen plotseling zo snel gaan? Dat heeft vooral te maken met computercapaciteit. Computers hebben nu genoeg rekenkracht om de grote hoeveelheden data die nodig zijn voor deze vorm van AI te kunnen verwerken. Daarnaast is afgelopen jaren immens veel geïnvesteerd in deze technologie. Microsoft stak en steekt bijvoorbeeld miljarden in OpenAI, de ontwikkelaar van DALL E en ChatGPT, een chatbot die in natuurlijke taal kan antwoorden. Bovendien bieden de grote techbedrijven ruimte op hun servers waar al die berekeningen gedaan kunnen worden.
Programma’s als ChatGPT kunnen veel meer dan gekke verhaaltjes componeren
De meeste mensen die nu gebruik maken van bijvoorbeeld ChatGPT zullen het programma vooral gekke verhaaltjes en gedichtjes laten maken. Dat je er veel meer mee kan, liet Duursma zien met een aantal voorbeelden uit zijn eigen dagelijkse praktijk. ,,Je moet eigenlijk in gesprek gaan met het systeem.’’ Zo laat hij het programma lange artikelen voor hem samenvatten, artikelen schrijven op basis van zijn eigen notities en scenario’s genereren. ,,De enige limiet is wat jij kan bedenken.’’
Ondertussen ontwikkelt de techniek zich ook steeds verder door. Nieuwste ontwikkeling zijn zogeheten ‘autonomous agents’. Dit zijn systemen die zelf automatisch doelen behalen die je het geeft. En in een demo van GPT-4 (een doorontwikkeling van de techniek achter ChatGPT) is te zien hoe het programma op basis van een foto van een kladje de complete code voor een website kan schrijven. Muziek componeren kan AI ook, net als bewegend beeld maken of computercode schrijven.
AI heeft zijn ‘iPhone-moment’ beleefd
Door die snelle ontwikkelingen is generatieve AI heel snel mainstream geworden. ChatGPT, het bekendste programma als het gaat om generatieve AI, had binnen twee maanden honderd miljoen gebruikers. Videoplatform TikTok had voor datzelfde aantal negen maanden nodig. Voor Duursma reden om te spreken van het ‘iPhone-moment’ voor kunstmatige intelligentie. De techniek heeft voor het eerst een doorbraak onder veel consumenten en gaat een onvoorziene invloed op ons leven hebben. ,,Er is geen tijd geweest dat ik zo opgewonden en bang tegelijk was’’, zei Duursma woensdag dan ook. ,,Er is zoveel mogelijk. Over vijf jaar is heel veel overgenomen door AI. Bijna iedereen onderschat de impact ervan.’’
We moeten ons gaan verhouden tot de techniek (en daardoor winnen en verliezen we vaardigheden)
Het betekent ook dat we ons moeten gaan leren verhouden tot de techniek. Enerzijds omdat de scheidslijn tussen echt en nep gaat vervagen, kijk maar naar die bijna niet van echt te onderscheiden afbeeldingen van de paus. ,,Er zijn echt wel wat ethische vragen’’, aldus Duursma. ,,AI wordt gedomineerd door de grote Amerikaanse techbedrijven. Dat roept ook de vraag op of we de waarheid bij hen in handen moeten leggen.’’ Zo wordt ChatGPT nu al gemodereerd. Het programma vragen om een betoog dat Hitler een goed staatsman was kan bijvoorbeeld niet en het weigert ook seksistische of racistische antwoorden te geven. Dat is heel logisch. Maar waar is de grens? Duursma wees bijvoorbeeld op China waar het onmogelijk is om online te lezen over de gebeurtenissen op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989. Welke informatie gaan ChatGPT en zijn afgeleiden ons nooit geven?
Dat gaat om kennis. Maar er zijn ook vaardigheden die onder druk komen te staan. Daarvoor verwees Duursma naar het mobieltje. ,,Ongemerkt zijn we die gaan gebruiken als ons externe brein. Daardoor kunnen we bepaalde dingen minder goed. Hoofdrekenen bijvoorbeeld, of navigeren of iets onthouden. Als je niet wordt geconfronteerd met x, y, z, dan ontleer je die dingen.’’ Duursma riep dan ook het publiek op om na te denken. ,,Wij moeten zelf ook die ethische vragen stellen.’’
Banen gaan veranderen door de komst van AI
Ook een ethisch vraagstuk: hoe gaat AI het werk van heel veel mensen veranderen? ,,AI is heel goed in cognitieve taken. Er zijn heel veel mensen die cognitief werk doen. Wat als dat wegvalt?’’ Duursma noemde als voorbeeld medewerkers van de klantenservice. Vragen beantwoorden kan AI al heel snel net zo goed. OpenAI maakte zelf ook een lijst met beroepen die door AI gaan veranderen. Het gaat dan om bijvoorbeeld juristen en accountants maar ook om programmeurs en journalisten. Wie fysiek werk doet, heeft van kunstmatige intelligentie dan weer weinig te vrezen.
Moeten we ons zorgen gaan maken dat AI onze banen inpikt? Duursma denkt van niet. ,,Niet AI is het gevaar maar andere werknemers die met AI om kunnen gaan.’’ Wie de AI voor zich kan laten werken, heeft straks een groot voordeel op de arbeidsmarkt. Hoe dat in de praktijk werkt? Duursma liet daarvoor een fragment zien van de bekende Amerikaanse muziekproducer Rick Rubin. Muzikaal is hij helemaal niet zo sterk, toch vragen de groten der aarde hem om hun platen te produceren. Duursma: ,,Wat Rubin onderscheidt is dat hij weet wat hij wil en enorm goed in staat is om zijn ideeën onder woorden te brengen. Dat is een skill die we in de toekomst heel erg nodig gaan hebben. Wat willen we nou eigenlijk? En hoe geven we AI dan de juiste opdracht?’’
