De economie van Emmen zit in de lift. Foto: ANP/Siese Veenstra
De economie van Emmen veert op. De stad, een paar jaar geleden nog een zorgenkindje, kan nu prima cijfers overleggen. ‘Alle seinen staan op groen’, zegt directeur Bas Doets van het Groninger bureau E & E advies, dat regelmatig voor Dagblad van het Noorden de noordelijke economie onder de loep neemt.
Hoe anders was de situatie in 2018, toen zich donkere wolken samenpakten boven Zuidoost-Drenthe. Emmen zag toen in vijf jaar tijd de werkgelegenheid slinken met dik 11 procent. De gemeente verloor 5700 van de ruim 45.000 banen. Bedrijven keerden Emmen de rug toe.
En die leegloop vond plaats in een periode van economische hoogconjunctuur. Als het zo doorgaat, voorspelde Doets destijds, dan gaat Emmen over een paar jaar stuivertje wisselen met Assen als de grootste economie van Drenthe, in die jaren goed voor 41.000 banen.
,,De economie van Emmen rustte op een industrieel fundament uit het verleden. Een verleden dat terug gaat tot het spreidingsbeleid van de Rijksoverheid, waarin Emmen ook een aantal industrieën werd toebedeeld. En als die keuzes niet helemaal uit zichzelf worden gemaakt, dan worden er op een gegeven moment nieuwe afwegingen gemaakt. En dan kunnen bedrijven weer vertrekken, zoals bijvoorbeeld ook in Groningen gebeurde’’, blikt onderzoeker Doets nu terug.
Emmen begon langzaam leeg te lopen
,,Je zag de laatste vijftien, twintig jaar industrieën die eerder naar Emmen waren getrokken weer vertrekken. En daar stond te weinig tegenover. Het bad van Emmen was vol, maar de stop was er uit. Emmen begon langzaam leeg te lopen. De stad groeide niet meer en het industriële fundament kachelde achteruit. De industrie was op een gegeven moment 30 procent kleiner dan begin deze eeuw.’’
‘We hebben elkaar hier nodig’
De Emmer PvdA-wethouder Guido Rink (42), geboren Rotterdammer, is met de auto op weg naar Brussel als we hem spreken. Hij is lid van het Europees Comité van de Regio’s, de spreekbuis van steden en regio’s in de EU. Het comité vertegenwoordigt lokale en regionale overheden en geeft advies over nieuwe wetten waar ze mee te maken krijgen.
Rink herkent het positieve sentiment over Emmen. ,,Ondernemers zien dat het de goede kant op gaat. We doen de juiste dingen. De economie is altijd afhankelijk van golven en ik denk dat we op de goede golf zitten.’’
Als voorbeeld van bedrijven die activiteiten verplaatsten of zelfs helemaal vertrokken noemt hij Philips en Honeywell. ,,Tientallen grote werkgevers stopten in Emmen of bouwden hun activiteiten daar af. En dat compenseer je niet zo maar met nieuwe, kleine bedrijfjes. Dus nam zelfs tijdens periodes van hoogconjunctuur het aantal banen niet toe. We hebben jaren gezien waarin er in Emmen welgeteld per saldo maar tien banen bijkwamen.’’
Nu beter dan landelijk gemiddelde
Anno 2024 ziet de situatie voor Emmen er een stuk beter uit. Wat heet: de stad doet het op een aantal punten zelfs beter dan het landelijk gemiddelde. Dat blijkt uit onderzoek van E & E advies. Zo is sinds twee jaar de werkloosheid in Emmen met 3,4 procent lager dan gemiddeld in ons land (3,5 procent). In anderhalf jaar tijd kwamen er ruim duizend banen bij. En weliswaar ligt de arbeidsparticipatie in Emmen nog steeds structureel onder het gemiddelde van Nederland, maar de stad loopt nu wel rap in.
Nieuwbouw op bedrijventerrein A37 in Emmen waar nog ruimte genoeg is. Foto: Boudewijn Benting
Acht van de veertien sectoren ontwikkelden zich tussen 2021 en 2022 in Emmen beter dan landelijk. Het gaat om landbouw, industrie, handel, vervoer en opslag, horeca, zakelijke diensten, onderwijs en overige diensten. Ook bij de komst van nieuwe bedrijven laat Emmen een beter beeld zien dan het landelijk gemiddelde. Iets dat lang niet het geval is geweest.
,,Het gaat Emmen eigenlijk van het ene op het andere moment behoorlijk voor de wind’’, constateert Doets. ,,Het verdienvermogen van de bedrijven en de inwoners neemt ook toe.’’
Grond is nog goedkoop in Emmen
Hoe kan dat? Doets denkt aan een combinatie van factoren: acquisitie, voldoende ruimte op bedrijventerreinen, een duidelijke focus op bepaalde sectoren, sterkere samenwerking in de regio, de aanwezigheid van voldoende geschoold personeel en de strategische ligging ten opzichte van Duitsland en Scandinavië. Maar ook bijdragen van de overheid, het bekende ‘rode loper beleid’.
Bas Doets, directeur van bureau E & E advies: ,,Het gaat Emmen eigenlijk van het ene op het andere moment behoorlijk voor de wind.'' Foto: Geert Job Sevink
,,Op steeds meer plekken in ons land is gebrek aan ruimte en in Emmen was nog ruimte beschikbaar. Daardoor waren grootverbruikers van bedrijventerreinen geïnteresseerd’’, zegt hij. ,,Grond is hier nog betrekkelijk goedkoop.’’
Dat bleek enkele jaren geleden toen Tesla overwoog een fabriek bij Emmen neer te zetten, maar uiteindelijk koos voor Berlijn. ,,Er zijn niet zo gek veel plekken meer waar ruimte is voor dergelijke grote vestigingen. Het is wel bijzonder dat je als Emmen met Berlijn concurreert, met de grote jongens in Europa. Met maar honderdduizend inwoners. Dat is toch waanzinnig! Dat maakt je aantrekkelijker. Kleinere, nationale spelers kijken dan ook: wat is er in Emmen te doen?’’
Vroeger gewoon industrie, nu slimme maakindustrie
De onderzoeker denkt dat ook de manier waarop de Drentse plaats zich in de markt zet een rol speelt. ,,Ze hebben hun profiel aangescherpt. Emmen was vroeger gewoon industrie. Ze kiezen nu heel sterk voor energie, slimme maakindustrie en circulaire economie, zoals herbruikbare plastics. Van die focus op circulariteit en maakbedrijven profiteert de gemeente met succesvolle acquisities.’’ Ook wordt er de laatste jaren veel beter in regioverband samengewerkt via de DutchTech Zone en de Regiodeals.
Behalve ruimte is er wel meer nodig. Bijvoorbeeld ook personeel, energie en water, iets dat tegenwoordig niet meer overal gegarandeerd aanwezig is. Ook in Drenthe komen grootverbruikers van stroom die een nieuwe aansluiting willen op een wachtlijst. Wellicht dat de lokale productie van energie zoals waterstof hier in de toekomst uitkomst biedt, denkt Doets.
Vooral inwoners plukken de vruchten
Hoewel ook de omliggende regio van de aantrekkende groei in Emmen profiteert, zijn het volgens het onderzoek vooral inwoners van Emmen die de vruchten plukken. Steeds meer banen worden vervuld door inwoners. Zowel de inkomende als uitgaande pendel van en naar Emmen is afgenomen. ,,De werkgelegenheid die er in Emmen bij komt, wordt voor een groot deel ingevuld door mensen uit Emmen zelf.’’
Ook de bevolking van Emmen is de laatste jaren gegroeid, maar volgens Doets is het niet duidelijk of er een één op één relatie is met de economische voorspoed. ,,Dat kan niet zo snel. Er gebeuren wel dingen tegelijk. Na een aantal jaren van daling van de bevolking zie je nu een toename die gelijk op gaat met de stijging van de werkgelegenheid. Eigenlijk zie je voor Emmen dat alle seinen op groen staan.’’
Het lek van Emmen is boven
Kijken we naar de wederopstanding van Emmen? Een nieuwe renaissance in Zuidoost-Drenthe?
Doets denkt even na. ,,Om daar antwoord op te kunnen geven, is het belangrijk dat je de ontwikkelingen goed blijft volgen. Maar we zien nu in de breedte van de demografische en sociaaleconomische factoren dat alle seinen op groen staan. We zien ook heel veel dynamiek in de markt, positieve ontwikkelingen volgen elkaar snel op. Er zijn afgelopen anderhalf jaar zeker tien grote acquisities geweest of bedrijven die opnieuw gingen investeren in Emmen. Die ontwikkelingen zien we de komende jaren in de cijfers terug.’’
Sterk punt van Emmen is volgens hem ook dat er wordt gewerkt aan de economie van de toekomst. Zo begint Re Buildit er een fabriek van circulaire bouwelementen en ontwikkelt Senbis er alternatieven voor polyester in kleding. ,,In Emmen wordt gezocht naar oplossingen voor schaarse grondstoffen. Daar hebben veel bedrijven belang bij.’’
Mensen zien waar Emmen voor staat
Heeft Emmen het lek boven? ,,Dat is altijd de goden verzoeken’’, zegt wethouder Guido Rink lachend. ,,Maar we hebben een weg gevonden om de dingen waar we goed in zijn ook goed op de kaart te krijgen, waardoor mensen ook zien waar we voor staan. Dus: logistiek, hoogwaardige maakindustrie en vooral circulaire plastics en groene chemie. Daar staan we voor, daar hebben we in geïnvesteerd. Daardoor kunnen we ook heel bestendig de toekomst tegemoet. Of we het lek boven hebben, weet ik niet. Er kan zo weer wetgeving komen die het een en ander in de weg zit. Of corona, dat soort dingen.’’
PvdA-wethouder Guido Rink: ,,Je ziet nu al dat er logistieke partijen naar ons kijken.'' Foto: gemeente Emmen
Dat Emmen nog plaats heeft voor grootschalige industrie is een voordeel, hoewel de voorraad grond niet onuitputtelijk is. ,,Veel van onze terreinen zijn onder optie of reservering. Wij denken ook aan de mogelijkheid om een nieuw bedrijventerrein op te zetten. Maar laten we eerst zorgen dat op de kavels waar gebouwd kan worden mensen ook kunnen bouwen. En wij hebben ook uitdagingen, als het gaat over netcongestie of stikstof.’’
Snel in Hamburg en Scandinavië
Opsteker voor Emmen is volgens Rink ook dat Duitsland afgelopen week heeft besloten de E233 te verdubbelen. Het gaat om het stuk van de A37, van de grens van Meppen tot Cloppenburg. De route sluit aan op de A1 richting Bremen en Hamburg. ,,De schop gaat dit jaar de grond in. Dat maakt dat wij straks net zo snel in Hamburg zijn als in Rotterdam. En via Emmen kom je ook prima in Scandinavië. Je ziet nu al dat er logistieke partijen naar ons kijken. Die vinden dit heel interessant.’’
De economie van Emmen doet het opvallend goed. Foto: Boudewijn Benting
Afgelopen jaar was Rink in Taiwan, onder meer om te praten over de komst van een batterijenfabriek. Die ging uiteindelijk naar Duinkerken, mede door de inzet van de Franse president Macron. Toch, vindt Rink, was de missie zinvol. Emmen praat nog steeds met een bedrijf uit die regio. Gesprekken waar de wethouder niets over kwijt wil. ,,Er zit zeker wat in de pijplijn, alleen we kunnen enkel iets vertellen over contacten, niet over contracten. Maar inderdaad, we praten nog steeds met een grote vis. En vergeet niet dat computerbedrijf Asus ook in Emmen zit. We zijn in Taiwan ook bij hen geweest, om de banden aan te halen.’’
Iedereen is trots, maar we vertellen het niet
Koningsdag helpt Emmen ook verder, denkt Rink. ,,We gaan daar echt naar toe werken. We willen de onderschatting weghalen, de verrassing laten zien van hoe mooi Emmen is.’’
Noordelingen, ook Drenten, zijn vaak bescheiden. Daardoor krijgen ze soms niet de aandacht die ze verdienen, ziet Rink. ,,We hebben de inhoud meestal goed voor elkaar, maar de verpakking mag beter. Iedereen is trots, maar we vertellen het niet zo. Dat is ook de noorderling, dat zie je niet alleen in Emmen of Drenthe. Een Rotterdammer vertelt wat voor geweldigs hij gaat doen. Een Emmenaar denkt: natuurlijk is het goed wat ik heb gedaan, anders was ik er niet aan begonnen. We liggen in Emmen geïsoleerd genoeg om te beseffen dat we elkaar nodig hebben. Dus gaan we met elkaar de boer op.’’
Directeur Ondernemend Emmen: 'Wel banen, geen mensen'
Directeur Herman G. Idema van bedrijvenvereniging Ondernemend Emmen is niet verbaasd over de mooie cijfers die Emmen laat noteren. ,,De gemeente heeft ingezet op de maak industrie, groene chemie, bioplastics en transport en logistiek. En dat heeft Emmen goed gedaan”, zegt hij.
Ligging langs de A37
Daarbij is Emmen geholpen door de gunstige ligging langs de A37, aldus Idema, op de route van Amsterdam en Rotterdam naar Hamburg, de Baltische Staten en Scandinavië. Deze week kwam ook nog eens goed nieuws over de snelweg. De deelstaat Nedersaksen wil de E233 die in het verlengde van de A37 ligt, de 84 kilometer tussen Meppen en Cloppenburg, ook verdubbelen. Idema: ,,Dan komt Emmen strategisch nog veel nog gunstiger te liggen. Met de Nedersaksenlijn in het vizier is Emmen ook via het spoor het knooppunt voor het Noorden.”
Herman Idema, directeur van bedrijvenvereniging Ondernemend Emmen: ,,Met de Nedersaksenlijn in het vizier is Emmen ook via het spoor het knooppunt voor het Noorden.” Foto: Hansman Fotografeert
Het bedrijvenpark dat ook de naam A37 draagt bleek een trekpleister. Idema: ,,Daar gebeurt veel. Kijk maar eens wat daar zit aan grote transporteurs en distributeurs. En er zijn ook een paar leuke nieuwe maakbedrijven gekomen.” Ook bedrijventerrein De Tweeling bij Nieuw-Amsterdam bleek een gewilde plek voor transportbedrijven.
Van Amsterdam naar Emmen
Idema: ,,En dan heeft nog een aantal bedrijven besloten met hun productielocatie naar Emmen te komen. Bijvoorbeeld Prysmian Kabel (kabelproducent – red.), dat zijn fabriek in Amsterdam naar Emmen verhuisde. Tel daarbij op dat de mensen in dit gebied van oudsher een goed arbeidsethos hebben. Ze blijven vaak lang bij een bedrijf werken. Dat wordt gewaardeerd.”
Zijn zorg voor de toekomst: de krimp van de werkende bevolking. De cijfers van E & E advies laten zien dat het aantal inwoners van Emmen voor het eerst sinds jaren weer toeneemt, maar die groei maakt hem niet enthousiast.
‘Pensionado’s uit het Westen’
Idema: ,,Dat gaat vaak om mensen waar het bedrijfsleven geen behoefte aan heeft. We hebben natuurlijk te maken gehad met de komst van statushouders. En er komen veel pensionado’s uit het Westen. Die kopen uit de overwaarde van hun huis om rustig te wonen hier een vrijstaande woning en zetten daarnaast een camper voor hun vakanties. We hebben een kwantitatieve groei van de bevolking, maar geen kwalitatieve groei.”
Hij wist op alarmerende cijfers van het UWW. Die laten zien dat de krapte op de arbeidsmarkt alleen maar toeneemt. Tot 2040 neemt door vergrijzing en krimp van de bevolking het potentieel van de beroepsbevolking in Groningen en Drenthe af met 75.000 arbeidskrachten. ,,We hebben dan wel banen, maar geen mensen”, zegt Idema.
‘Opleiden, opleiden, opleiden...’
Robotisering en ‘smart factories’ moeten helpen het werk met minder mensen te doen, maar bieden onvoldoende soelaas voor het gebrek aan geschoold personeel. Om aan die tendens weerwerk te bieden, is volgens Idema onder meer een ander woningbouwbeleid nodig. ,,We praten over mooie luxe vrijstaande woningen en appartementen met van alles erop en eraan. Maar wij zijn een mbo-regio. Wat we nodig hebben vanuit volkshuisvesting zijn betaalbare eengezinswoningen voor de beroepsbevolking. Zodat mbo’ers uit het Westen misschien wel zeggen: We gaan daar een gezin stichten. “
Ook de arbeidsparticipatie moet omhoog, zegt hij. ,,Er moeten meer mensen met afstand tot de arbeidsmarkt ‘werkfit’ worden gemaakt. Er zitten te veel mensen thuis met een uitkering; in de bijstand, WW of met een WIA- of Wajong-uitkering. We moeten ook meer gebruik maken van immigranten. Ik zeg: opleiden, opleiden, opleiden…”
