BZN, beddenraces en Nacht van Börk: 50 jaar Stichting Zomeractiviteiten. 'Tussendoor slapen? We gingen meestal gewoon door'

Vijftig jaar Stichting Zomeractiviteiten Westerbork, een mooi moment om eens wat herinneringen op te halen. Leuk idee, vindt Jan Beugel die bijna veertig jaar secretaris was. „Maar eigenlijk bestaat het al veel langer, hè?”

Hij vertelt dat Zomeractiviteiten officieus bestaat sinds 1965. „In die tijd startte de Drentse Rijwielvierdaagse. Toenmalig burgemeester Lieve vond dat er vertier voor de fietsers moest komen en daarom is het Comité Zomeractiviteiten opgericht, dat markten met oude ambachten organiseerde.”

Het vijftigjarig bestaan van Zomeractiviteiten is in 2015 dan ook uitbundig gevierd. Maar omdat ze in Westerbork wel van reuring en feestjes houden, doen ze het op 2 februari nog een keer. Dan bestaat de stichting officieel een halve eeuw. „Het oprichten van de stichting is in 1974 gebeurd op aandringen van dokter Middelhoek, de plaatselijke huisarts”, vertelt Beugel. „Bij een schiettent op één van de markten raakte een vrouw gewond, doordat een kogeltje vlak onder haar oog terechtkwam. Middelhoek zei, nadat hij haar had behandeld: ‘Heren, u moet zorgen dat u de boel officieel vastlegt, want als dit kogeltje in het oog was gekomen en mevrouw was blind geworden, dan was u hoofdelijk aansprakelijk geweest voor de schade’.”

De Börkermarkten, gestart vanwege de Rijwielvierdaagse, keerden iedere zomervakantie wekelijks terug. Tot in lengte van jaren werden ze opgeluisterd met tal van oude ambachten, zoals tingieten, touwslaan, smeden, klompen maken en dorsen. Beugel: „We wilden het publiek wat anders bieden dan de standaard markt.” Verder waren er altijd optredens van de Koekoeksblazers uit Elp en de - in 1965 opgerichte en inmiddels opgedoekte - folkloristische dansgroep de Börker Daansers. Maar er volgden ook vele andere activiteiten.

De geboren en getogen Börker (69), bij veel mensen bekend als dorpspostbode en PvdA-raadslid komt in 1978 als secretaris in het bestuur. Hij legt in veertig jaar tijd contact met talloze mensen voor de organisatie van onder meer wielerrondes, grasbaanraces, schaapscheerdersfeesten, oldtimershows, lampionoptochten en optredens. Het lukt in de jaren 80 de dan razend populaire band BZN te strikken voor een optreden. „De band vroeg zo’n 40.000 gulden voor een optreden, dat konden wij niet betalen. Maar omdat ze datzelfde weekend al naar De Bonte Wever in Slagharen moest voor een optreden, was de band bereid een dag eerder bij ons te komen. Ik regelde met de manager dat we betaalden op basis van het aantal verkochte kaartjes. Dat deden ze anders nooit. Het was een groot succes.”

De jaarlijkse Nacht van Börk, met muziek en gezelligheid bij de horeca, en het Keienfestival de dag erna, zijn ieder jaar grote publiekstrekkers. De organisatie besluit een keer om een solexrace vooraf te laten gaan aan ‘de nacht’. Beugel: „Het idee was dat er dan al veel mensen op de been waren, die vervolgens naar de horeca zouden gaan. Maar de race liep uit en het werd al schemerig. Terwijl er steeds meer volk op straat liep, reden die solexen met 80 kilometer per uur door de straten. Toen besloot wethouder Lucas Otten de race stil te leggen, omdat het te gevaarlijk werd.”

Ook heeft Westerbork dankzij Zomeractiviteiten jarenlang een beddenrace. Snelle ‘bedden’ op wieltjes met één stuurman of -vrouw erop en een duwer erachter, die regelmatig – al rijdend – wisselen van positie, racen door de straten. De race is voor de landelijke deelnemers onderdeel van het NK, al doen in Westerbork ook altijd plaatselijke gelegenheidsteams mee. „Ook een beddenrace is een keer voortijdig afgebroken”, vertelt Beugel. „Die was op dezelfde avond gepland als de optocht van versierde wagens van de Middenveldtentoonstelling. Van tevoren was nauwkeurig uitgerekend hoe beide activiteiten precies achter elkaar gepland konden worden, maar door een rekenfout kwamen ze elkaar in het vaarwater te zitten.”

Een ezel, die Beugel heeft geregeld voor een kerstmarkt zorgt in de jaren 90 ook een keer voor wat ‘gedoe’. „Hij kwam uit Mantinge, maar zou na de markt voor één nachtje op stal worden gezet bij een boer die vlakbij de markt woonde. Wij gingen de markt afbreken en een paar mannen zeiden: ‘Wij brengen die ezel wel even weg’. Maar het duurde niet lang of de ezel weigerde verder te lopen.” Lachend: „Wij waren allang klaar toen zij nog met die ezel zaten te knooien.” Uiteindelijk tilt één van de mannen het dier op en brengt het op die manier naar de stal met de woorden: ‘Zo iene daor moej met ofwarken, gewoon griepen en verder gien gezeur’.

„Het was een mooie tijd”, blikt Beugel terug, al was hij wel veel van huis. „Ik zat destijds op de financiële administratie bij de Grontmij, maar op een bepaald moment had ik er haast een dagtaak bij. In de hoogtijdagen organiseerden we 78 activiteiten per jaar. Elk weekend wel wat.”

Het Keienfestival, met allerlei optredens van bands en andere artiesten langs de Hoofdstraat en een markt vond hij het mooiste evenement. „Daar trokken we ook het meeste publiek mee. Zaterdagavond waren we druk met De Nacht van Börk en dan begonnen we zondagochtend om 6 uur met de opbouw van het festival. Tussendoor slapen? We gingen meestal gewoon door.”

Het aantal evenementen in Westerbork wordt zo’n twintig jaar geleden flink teruggeschroefd. Harrie Lever, die in het centrum van het dorp woont, heeft veel last van het lawaai dat ze veroorzaken. Er volgt een jarenlange strijd waarbij de Stichting Zomeractiviteiten en Lever elkaar talloze keren ontmoeten in de rechtbank. Behalve minder (grote) activiteiten wordt een aantal evenementen ook verplaatst. De Börkermarkt verkast in 2016 van het Van Weezelplein naar het terrein bij ’t Aolde Gemientehoes, naast de kerk aan de Hoofdstraat. Ook bedenkt de organisatie stillere evenementen, zoals festivals met akoestische muziek en dichters op de terrassen bij de horeca.

Beugel loopt even weg tijdens het gesprek en komt terug met een zwart tasje. „Kijk, deze behoorde destijds tot mijn standaarduitrusting tijdens evenementen”, grijnst hij terwijl hij een decibelmeter tevoorschijn haalt. Als in 2016 Geert Woldman stopt als voorzitter, vindt Beugel het ook wel welletjes.

Tijden veranderen. Waar de markten en andere evenementen in het verleden door een hele ploeg vrijwilligers werden opgebouwd, zijn die nu lastiger te strikken. Zomeractiviteiten besteedt de opbouw en organisatie van de Börkermarkten de laatste jaren daarom uit aan bedrijven. „Dat liep eerst goed, maar ze kosten ook geld. En de belangstelling voor markten liep terug; er kwamen te weinig standhouders en te weinig bezoekers. Het kon niet meer uit”, verklaart de huidige Zomeractiviteiten-voorzitter Gerrie de Rouw waarom de markten in 2023 voor het laatst zijn gehouden.

„De oude ambachten – wel minder dan voorheen – proberen we terug te laten komen tijdens andere festiviteiten, zoals het jaarlijkse korenfestival”, zegt De Rouw. Zomeractiviteiten organiseert verder onder meer nog altijd eiergooiwedstrijden met Pasen, een vlooienmarkt met Hemelvaart en sinds afgelopen jaar de Westerborker Beachkampioenschappen. „Het Keienfestival is vorig jaar ook nieuw leven ingeblazen en was een succes. Dat doen we dit jaar weer. Ook het bockbierfestival willen we dit jaar oktober samen met de horeca nieuw leven inblazen en we gaan nog wat organiseren voor jongeren.” De 66-jarige Börker benadrukt dat de strijdbijl met Harrie Lever allang begraven is.

Het bestuur bestaat tegenwoordig uit vier personen. „Voor de evenementen willen we samenwerken met verschillende commissies. Wij regelen de vergunning en randvoorwaarden en verschillende groepjes mensen zorgen voor de invulling van specifieke evenementen: een groepje voor het Keienfestival, een ander groepje voor het Bockbierfestival enzovoort.” Zo wordt het laagdrempeliger om als vrijwilliger mee te helpen, denkt De Rouw, omdat het per commissie om maar één evenement per jaar gaat.

En waar de aanleiding voor het starten met Zomeractiviteiten ooit een fietsevenement was, speelt de fiets op 2 februari ook een hoofdrol bij de viering van het vijftigjarig bestaan. De Rouw: „We houden een cycling dinner. Alle deelnemers gaan op de fiets naar vier horecazaken waar ze een voor-, tussen-, hoofd- en een nagerecht krijgen. Er doen zes restaurants mee en in de Stefanuskerk is een pop-uprestaurant. Voor bewoners van de woonzorgcentra wordt een diner geregeld in het Derkshoes.” In totaal hebben zich bijna zeshonderd mensen aangemeld. Als afsluiter is er een feest bij zalencentrum Meursinge. De Rouw: „Op die manier willen we iets terugdoen voor de bevolking.”