De Bargerweg in Weiteveen op de ochtend van K.s dubbele moord. Achter de politiebus is de zwarte auto van Ineke te zien, waarin ze zat toen ze door hem werd doodgeschoten. Foto: ANP/Vincent Jannink
Een burgemeester hoort een affaire als in Weiteveen door zijn relaties ter ore te komen. Dat vinden de vader van de vermoorde Ineke en expert openbare orde en veiligheid dr. Jan Brouwer over de aanloop naar Richard K.’s dubbele moord.
Niet weten is volgens Brouwer en Ineke’s vader geen excuus. Toch wist burgemeester Eric van Oosterhout tot de dubbele moord op het Pools/Nederlandse echtpaar Sam en Ineke in Weiteveen naar eigen zeggen niks van de voorafgaande vete. Hij had het wel veel eerder willen weten, zowel van zijn ambtenaren als de politie, die beiden al maanden wel van het ‘heftige conflict’ wisten.
‘Van niks weten, is geen argument’
,,Het is simpel, de burgemeester hoorde het te weten. Sterker nog, zeggen dat je van niks wist, is geen argument. Hij moet zorgen dat het hem ter ore komt”, zegt Jan Brouwer. Hij is hoogleraar algemene rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen en directeur van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid.
Volgens Brouwer is het een beetje ‘besmet thema’ onder bestuurders om te zeggen dat je het niet wist. ,,En het kan hier ook niet als excuus gelden. Zeker nu we weten dat de gemeente er al sinds september bij betrokken was, zelfs vier hoge ambtenaren en een wethouder ermee bezig waren. Dat is toch een teken aan de wand? Dat moet je als burgemeester een zodanige relatie hebben met je mensen dat ze je zoiets vertellen.”
Brouwer wijst er op dat de burgemeester ook het hoofd van de politie is, als handhaver openbare orde. ,,Burgemeesters trekken heel veel zaken – tot aan de handhaving van het strafrecht – naar zich toe. Van Oosterhout bemoeide zich, zo weet ik, bijvoorbeeld ook intensief met een kwestie over een bijthond in zijn gemeente.”
De Groninger hoogleraar kan zich niet voorstellen dat de kwestie Weiteveen voor de dubbele moord nooit aan de orde is gekomen in het wekelijkse overleg van burgemeester, politie en officier van justitie: de driehoek. ,,Burgemeesters hebben daar een zwaar dominante positie, die blazen de politiecommissaris en de officier van justitie vaak van tafel. Hoe kan het als er in die Weiteveenzaak over en weer zoveel aangiften lagen dat dit nooit in deze lokale driehoek is besproken?”
‘Juist daardoor ontstond dit drama’
De vader van Ineke is dinsdag gebeld door de burgemeester: ,,We hadden een goed gesprek en ik heb zijn kant aangehoord.” Donderdag las hij de raadsbrief, waarin Van Oosterhout zijn rol en die van de gemeente Emmen duidt. Zijn 44-jarige dochter werd op 16 januari in haar auto vlakbij haar huis door Richard K. (51) uit Weiteveen doodgeschoten. Later maakte K. ook met geweld een eind aan het leven van zijn schoonzoon Sam (38), in en bij de woning. Er ging een langdurig, heftig en ingewikkeld conflict aan vooraf, dat begon met vermeende verborgen gebreken aan het huis dat K. verkocht aan Sam en Ineke.
Ineke’s vader vindt dat Van Oosterhout heeft gefaald. ,,Hij had proactief moeten zijn. Zijn houding is leunen. Een goede baas moet challengen, zijn personeel uitdagen om met dingen te komen die hij moet weten. Wat dat betreft schoot hij tekort. Want eigenlijk heeft ook hij iets niet gedaan. En juist doordat de instanties niet in actie kwamen, dus niet proactief waren, heeft dit drama kunnen ontstaan. En zo gebeuren wel meer ongelukken. Omdat niet verder wordt gekeken dan je neus lang is.”
De vader vindt dat je tegenwoordig niets aan passiviteit hebt. ,,Deze tijd vraagt proactieve- en out-of-de-box-denkende managers, geen lijdzame. Zit het niet in zijn routine om vragen te stellen?”
Burgemeester Eric van Oosterhout
Foto: Bianca Verhoef
‘Beiden vallen onder verantwoordelijkheid van burgemeester’
VVD-fractievoorzitter Patrick de Jonge in de gemeenteraad van Emmen is tot nu toe de enige geweest die zijn burgemeester heeft bevraagd over ‘Weiteveen’. En na het zomerreces zal De Jong opnieuw vragen stellen, want Van Oosterhouts raadsbrief geeft lang niet alle antwoorden. ,,Hoe kan het dat als heel Weiteveen op de hoogte was van deze kwestie, maar de burgemeester van niets wist? Waarom heeft hem niks bereikt? Het weekeinde voor de dubbele moord was er al weer iets gebeurd bij het huis van de slachtoffers. Hoe kan het dan de volgende maandag, als Van Oosterhout het veiligheidsoverleg heeft met de politie en justitie, het er daar niet over gaat?”
De VVD’er vindt dat het na de melding in september van een ‘heftig conflict’ door de politie bij de gemeente ook wel erg lang duurde – ‘pas in januari’ – eer er gesprekken volgden met de latere slachtoffers. Het valt De Jonge op dat Van Oosterhout in zijn brief aan de raad wijst naar de politie en de ambtenaren als verklaring voor het ‘niet weten’. ,,Het lijkt erop dat ze steken hebben laten vallen. Maar beiden vallen onder verantwoordelijkheid van de burgemeester.”
Op de vraag aan Van Oosterhout of hij niet bang is dat hem wordt verweten dat hij de schuld aan het afschuiven is op de politie en zijn ambtenaren, liet hij donderdag een ferm ‘dat lijkt me niet!’ horen. ,,Ik neem juist mijn verantwoordelijkheid door de zaken te benoemen die in mijn optiek anders hadden moeten gaan.”
September vorig jaar meldde de politie bij de gemeente Emmen een ‘heftig conflict’ tussen Richard K. uit Weiteveen en nieuwkomers in dat dorp, Sam en Ineke in de sfeer van woonoverlast. Dat laatste is een speerpunt in het veiligheidsplan van Emmen, waar burgemeester Van Oosterhout bestuurlijk verantwoordelijk is.
Maar al vrij snel trokken ambtenaren van de gemeente Emmen – volgens van Van Oosterhout dus zonder hem hierover te informeren – de conclusie dat wat zich in Weiteveen afspeelde geen woonoverlast was. De ambtenaren zagen het vooral als een juridisch geschil. ,,Hier was geen sprake van een verwarde man, een overlastgevende buurman met luide muziek, of iets in die trant. We hadden wel door dat het een vrij heftig conflict was. Maar het ging over de verkoop van een woning dat tot gedoe tussen twee families leidde, dat komt wel vaker voor. Gedoe tussen mensen heb je in verschillende gradaties, daar liggen we niet meteen wakker van. Als de politie ons benadert, dan slaan we daar wel op aan, maar ook dan is het niet meteen alle hens aan dek. Er zijn jaarlijks honderden, misschien wel duizend meldingen van verwarde of onbegrepen personen.”
De gemeente Emmen boog zich nadat ambtenaren vonden dat er geen sprake was van woonoverlast vooral over de juridische strijd tussen beide partijen. Volgens Van Oosterhout vroeg het vermoorde stel aandacht voor de vergunningen (voor een schuur van K. en camera’s die daar geplaatst waren), toezicht en handhaving daarop.
Zo had K. aan zijn grote groene schuur in een weiland schuin tegenover de woning van het gezin een bouwlamp geplaatst, die vaak hinderlijk op hun huis scheen en voor woonoverlast zorgde.
In de raadsbrief stelt Van Oosterhout dat de gemeente de kwestie over naleving van een bestemmingsplan volgde via de gebruikelijke lijn. Om het geschil op te lossen bood Emmen volgens Van Oosterhout tweemaal een bemiddelingstraject aan, maar beide partijen zagen daar geen brood in.
Een week voor de moord had Ineke in het gemeentehuis een gesprek met vierambtenaren over hoe nu verder, aldus de burgemeester. Na dit gesprek stond er al een vervolgafspraak gepland met wethouder Jan Bos (Wakker Emmen) die handhaving in portefeuille heeft. Door de geweldsexplosie van K. enkele dagen ervoor, kwam het daar niet meer van.
