In april bood een actiegroep tegen kernafval in Groningen met spandoek en al handtekeningen aan in Den Haag. Foto: Frank de Roo
Behalve voor kernafval zijn de zoutkoepels in Drenthe ook in beeld voor de opslag van waterstof. Inwoners en gemeenten maken zich zorgen. Waarom? En welke plannen liggen er precies op tafel? Vijf vragen en antwoorden.
„De kans dat het uiteindelijk zo ver komt, lijkt klein maar wordt niet uitgesloten”, zegt burgemeester Anno Wietze Hiemstra van Aa en Hunze. ,,Toch willen we opnieuw duidelijk maken: geen gerommel in de bodem. Dat is en blijft ons uitgangspunt – en die boodschap horen we ook duidelijk terug van inwoners en dorpsbelangen.”
Na zorgen over de plannen voor kernafval in zoutkoepels, spreken inwoners en de gemeente Aa en Hunze zich nu ook uit tegen opslag van waterstof. In de gemeente en op andere plekken in Drenthe liggen zoutkoepels onder Anloo, Gasselte/ Drouwen, Schoonloo en Hooghalen.
Wat is er aan de hand?
Vrijdag publiceerde de regering het rapport Nationale Agenda Ondergrondse Waterstofopslag.Daarin staat welke opties er zijn om ondergrondse opvanglocaties voor waterstof te realiseren, wat ervoor nodig is en aan welke voorwaarden opslag moet voldoen.
De opslag van waterstof is belangrijk voor de energietransitie en kan helpen om de CO2-uitstoot te verminderen. Om dit op steeds grotere schaal te kunnen gebruiken, moet een voorraad aangelegd worden. Economisch en praktisch gezien is dat alleen ondergronds haalbaar.
Onder meer zoutcavernes en lege gasvelden worden in dat rapport genoemd als mogelijke locaties. De zoutkoepels in Drenthe en Groningen lijken het meest geschikt, doordat de zoutlagen ondoordringbaar en elastisch zijn. In zogeheten zoutcavernes (ondergrondse holtes in die lagen, die door zoutwinning ontstaan) kunnen grote hoeveelheden waterstof snel opgeslagen en weer uitgehaald kunnen worden.
Hoe ziet zo’n opslag eruit?
Om die ruimtes leeg te maken, moet voorafgaand aan opslag eerst zout gewonnen worden. Bij Zuidwending, vlak bij Veendam, wordt al gewerkt aan de ontwikkeling van de eerste vier cavernes waar waterstof wordt opgeslagen. De eerste is naar verwachting in 2031 klaar voor gebruik.
Voor de aanleg van zo’n opslag is ook bovengronds ruimte nodig. In Drenthe is die ruimte beperkt, want de zoutkoepels liggen onder dorpen, natuurgebieden en UNESCO-erfgoed.
Hoe zit het met de veiligheid van zo’n opslag?
Inwoners en gemeenten in de buurt van zulke koepels maken zich zorgen of de opslag wel veilig is, zeker op lange termijn. Ze vrezen onder meer lekkage en mogelijke schade door bodemdaling.
Bovendien zit het wantrouwen in de regio rondom gaswinning uit het Groningenveld en de nasleep van de schade-afhandeling ervan diep. Daarbij zijn ze bang voor effecten van gestapelde mijnbouw: zoutwinning, gaswinning en aardgasopslag.
Bij de opslag van waterstof kunnen risico’s nooit volledig worden uitgesloten, staat ook in het rapport. De vraag is of op een verantwoorde en veilige manier kan worden omgegaan met die risico’s.
Voordat een vergunning wordt afgegeven voor activiteiten in de diepe ondergrond, moet de minister beoordelen of dit veilig kan. Hiervoor vraagt ze onder meer advies aan het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), gemeenten, provincie en waterschappen en de Mijnraad. Het SodM stelde onlangs dat aanvullend onderzoek nodig is naar de risico’s van waterstofopslag.
Als de overheid hiermee instemt, wanneer gebeurt dat dan?
Opslag is op zijn vroegst pas na 2040 aan de orde. Vanwege het verlenen van vergunningen, proefboringen en de bouw van infrastructuur, duurt het lang om zo’n opslag te realiseren. Daarom wil het kabinet binnenkort keuzes maken en mogelijke locaties verkennen. Er is nog geen enkele locatie concreet aangewezen.
In Drenthe zijn op dit moment ook nog geen vergunningen afgegeven voor een proefboring, die nodig is om te kijken of de zoutlagen daadwerkelijk geschikt zijn. Het rapport wordt naar verwachting in oktober behandeld in de Tweede Kamer.
Hoe zit het dan met de opslag van radioactief afval?
Zoutkoepels zijn gewilde locaties voor de opslag van allerlei stoffen. Niet alleen waterstof en kernafval, maar ook bijvoorbeeld aardgas, perslucht en stikstof. Bij Zuidwending wordt bijvoorbeeld in zes cavernes al aardgas opgeslagen.
Onlangs laaide de discussie voor de opslag van kernafval in zoutkoepels opnieuw op, doordat het kabinet het besluit waar eindberging moet komen naar voren haalde. Inwoners uit Groningen en Drenthe, verschillende gemeenten, beide provincies, waterschappen en waterleidingbedrijven kwamen in verzet en dienden bezwaren in bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
„Dat voorstel is nog steeds niet definitief van tafel – en nu komt dit erbij. Dat wekt de indruk dat er weinig regie en afstemming is vanuit het Rijk”, vindt burgemeester Hiemstra.
